به گزارش مرجع ما به نقل از شفقنا، حجت الاسلام والمسلمین سروش محلاتی در یادداشتی به مناسبت فرارسیدن ماه شوال آورده است:

فطریه نوعی زکات است که به میزان سه کیلو – مواد غذایی متعارف – در سال پرداخت می شود و به مصرف فقرا می رسد ولی با توجه به گستردگی فقر و فراوانی نیازمندان این بودجه چه تاثیر قابل توجهی در رفع نیازهای آنان دارد ؟ و آیا می توان آن را روشی کافی و کارامد برای فقر زدایی دانست ؟

روشن است که پاسخ این سوال منفی است  البته در گذشته چنین بودجه ای تاثیر بیشتری در بهبود وضع آنان داشته است ولی امروز بالنسبه این تاثیر کاهش یافته است زیرا در آن اعصار عمدهُ هزینه خانوار هزینه خوراک بوده و در خوراک هم هزینه اصلی همان نان بوده و لذا با تامین نان ، مهم ترین نیاز خانوار برآورده می شد در حالیکه امروزه نان در سبد هزینه خانوار کمترین رقم را بخود اختصاص می دهد .

دیروز سه کیلو گندم یا جو چندان مهم بود که عقیل خدمت حضرت علی(ع)بیاید و درخواست یک صاع طعام کند  و با برخورد شدید حضرت مواجه شود : استماحنی من برکم صاعا (نهج البلاغه  کلام ۲۱۵ )

بنظر می رسد ریشه مشکل آن است که ما درک درستی از جایگاه این حکم نداریم و نمی دانیم که فطریه چرا و چگونه واجب شده است . فطریه وقتی واجب گردید که مسلمانان در سخت ترین شرایط مالی بوده و از مال و ثروت برای کمک به محرومان و درماندگان بی بهره  بودند  (سال دوم هجرت) ،در آن شرایط فطریه برای عموم مردم  “حداکثر” توانشان بود، نه حداقل آن.

این روایت  را همه مشایخ حدیثی (کلینی، صدوق ، طوسی ) با سندهای کاملا معتبر نقل کرده اند  که هشام بن حکم از امام صادق (ع )نقل می کند که فرمود: نزلت الزکاه و لیس للناس اموال وانما کانت الفطره .

علامه محمد تقی مجلسی در ترجمه آن می نویسد : به ده سند صحیح منقول است  … هشام گفت که حضرت فرمود : آیه زکات نازل شد و مردمان چیزی نداشتند که زکات بر ایشان لازم شود و همین زکات فطر اول واجب شد (لوامع )

پس در آن شرایط فقر عمومی ، فطریه “حداکثر انفاق ” بود و بعدا با گشایش در معیشت مسلمانان  آنان وظایف بیشتری برای انفاق پیدا کردند و فطریه به  “حداقل” تبدیل گردید . متاسفانه هنوز بسیاری از ما فطریه را حداکثر وظیفه مان دانسته و گمان می بریم که با پرداخت آن تکلیف زکات را انجام داده و وظیف دیگری در قبال فاجعه فقر نداریم!