موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
نماز آيات
«مسأله 1555» نماز آيات كه دستور آن بعدا گفته خواهد شد، به واسطه
(280)
چهار چيز واجب مىشود:
اوّل و دوم: گرفتن خورشيد و گرفتن ماه، اگرچه مقدار كمى از آنها گرفته شود و كسى هم از آن نترسد. سوم: زلزله، اگرچه كسى هم نترسد. چهارم: رعد و برق و بادهاى سياه و سرخ و هر پديده آسمانى در صورتى كه بيشتر مردم از آن بترسند و بنابر احتياط واجب براى پديدههاى زمينى مانند رانش يا فرو رفتن زمين نيز در صورتى كه بيشتر مردم از آن بترسند، بايد نماز آيات بخوانند.
«مسأله 1556» اگر بيشتر از يك مورد از چيزهايى كه نماز آيات براى آنها واجب است اتّفاق بيفتد، انسان بايد براى هر يك از آنها يك نماز آيات بخواند، مثلاً اگر خورشيد بگيرد و زلزله هم بشود، بايد دو نماز آيات بخواند.
«مسأله 1557» كسى كه چند نماز آيات بر او واجب است، اگر همه آنها براى يك چيز بر او واجب شده باشند، مثلاً سه مرتبه خورشيد گرفته و نماز آنها را نخوانده باشد، هنگامى كه قضاى آنها را مىخواند، لازم نيست معيّن كند كه براى كدام مرتبه آنها است، ولى اگر براى گرفتن خورشيد و ماه و زلزله يا براى دو تاى اينها نمازهايى بر او واجب شده باشد، بنابر احتياط واجب بايد هنگام نيّت ولو اجمالاً، معيّن كند نماز آياتى كه مىخواند براى كدام يك از آنهاست، ولى در غير از گرفتن خورشيد و ماه و زلزله، لازم نيست تعيين كند كه نماز آيات را به چه سببى مىخواند، اگرچه تعيين آن بهتر است.
«مسأله 1558» چيزهايى كه نماز آيات براى آنها واجب است، در هر محلّى اتّفاق بيفتند، فقط مردم همان محل بايد نماز آيات بخوانند و بر مردم جاهاى ديگر حتى اگر مكان آنها به قدرى نزديك باشد كه با آن محل يكى حساب شود، نماز آيات واجب نيست.
«مسأله 1559» وقت نماز آيات در خورشيد گرفتگى و ماه گرفتگى از وقتى است كه خورشيد يا ماه شروع به گرفتن مىكند و بنابر احتياط واجب، نبايد نماز آيات را به قدرى تأخير بيندازد كه خورشيد يا ماه شروع به باز شدن كند.
«مسأله 1560» اگر خواندن نماز آيات را به قدرى تأخير بيندازد كه خورشيد يا ماه شروع به باز شدن كند، بنابر احتياط واجب نبايد نيّت ادا و قضا كند، ولى اگر بعد از باز
(281)
شدن تمام آن نماز بخواند، بايد نيّت قضا نمايد.
«مسأله 1561» اگر خواندن نماز آيات را به قدرى تأخير بيندازد كه تا باز شدن خورشيد يا ماه به اندازه يك ركعت وقت باقى مانده باشد، بايد نيّت ادا كند؛ ولى اگر كمتر از يك ركعت به شروع باز شدن باقى مانده باشد، بنابر احتياط واجب نبايد نيّت ادا و قضا كند.
«مسأله 1562» هنگامى كه زلزله، رعد، برق و مانند آنها اتّفاق مىافتد، بنابر احتياط واجب بايد فورا نماز آيات را بخواند و به هنگام خواندن آن بايد نيّت ادا كند و اگر نخواند، تا آخر عمر بر او واجب است، ولى بنابر احتياط واجب نبايد نيّت ادا و قضا كند.
«مسأله 1563» اگر از گرفتن خورشيد يا ماه باخبر نشود و بعد از باز شدن كامل خورشيد يا ماه بفهمد كه تمام آن گرفته بوده، بايد قضاى نماز آيات را بخواند، ولى اگر بفهمد مقدارى از آن گرفته بوده، قضا بر او واجب نيست.
«مسأله 1564» اگر عدّهاى بگويند كه خورشيد يا ماه گرفته است، چنانچه انسان از گفته آنان اطمينان پيدا نكند و نماز آيات نخواند و بعد از باز شدن خورشيد يا ماه معلوم شود راست گفتهاند، در صورتى كه تمام خورشيد يا ماه گرفته بوده، بايد نماز آيات را بخواند و اگر قسمتى از آنها گرفته بوده، لازم نيست نماز آيات را بخواند و اگر دو نفر كه عادل بودن آنان معلوم نيست بگويند خورشيد يا ماه گرفته و بعد معلوم شود كه عادل بودهاند، چنانچه تمام خورشيد يا ماه گرفته بوده، بايد نماز آيات را بخواند، بلكه اگر معلوم شود كه مقدارى از آن نيز گرفته بوده، احتياط واجب آن است كه نماز آيات را بخواند.
«مسأله 1565» اگر انسان به گفته كسانى كه از روى قاعده علمى وقت گرفتن خورشيد و ماه را مىدانند اطمينان پيدا كند كه خورشيد يا ماه گرفته، بايد نماز آيات را بخواند و نيز اگر بگويند فلان وقت خورشيد يا ماه مىگيرد وفلان مقدار طول مىكشد و انسان به گفته آنان اطمينان پيدا كند، بايد به حرف آنان عمل نمايد، مثلاً اگر بگويند خورشيد فلان ساعت شروع به باز شدن مىكند، احتياطا نبايد نماز را تا آن وقت تأخير بيندازد.
«مسأله 1566» اگر بفهمد نماز آياتى كه خوانده باطل بوده، بايد دوباره آن را بخواند
(282)
و اگر وقت گذشته، قضا نمايد.
«مسأله 1567» اگر در وقت نماز واجب شبانهروزى، نماز آيات نيز بر انسان واجب شود، چنانچه براى هر دو نماز وقت داشته باشد، هر كدام را اوّل بخواند اشكال ندارد، هرچند بهتر است اوّل نماز واجب شبانهروزى را بخواند و اگر وقت يكى از آن دو تنگ باشد، بايد اوّل آن را بخواند و اگر وقت هر دو تنگ باشد، بايد اوّل نماز واجب شبانهروزى را بخواند.
«مسأله 1568» اگر در بين نماز واجب شبانهروزى بفهمد كه وقت نماز آيات تنگ است، چنانچه وقت نماز واجب شبانهروزى هم تنگ باشد، بايد آن را تمام كند و بعد نماز آيات را بخواند و اگر وقت نماز واجب شبانهروزى تنگ نباشد، بايد آن را رها كند و اوّل نماز آيات و بعد نماز واجب شبانهروزى را بجا آورد.
«مسأله 1569» اگر در بين نماز آيات بفهمد كه وقت نماز واجب شبانهروزى تنگ است، بايد نماز آيات را رها كند و مشغول نماز شبانهروزى شود و بعد از آن كه نماز را تمام كرد، پيش از انجام عملى كه نماز را به هم مىزند، بقيّه نماز آيات را از همان جا كه رها كرده بخواند.
«مسأله 1570» اگر كسى هنگام گرفتن خورشيد يا ماه جنب باشد، چنانچه وقت داشته باشد و متمكّن از غسل كردن باشد، بايد فورا غسل نمايد و نماز آيات را بخواند و اگر نتواند غسل كند يا وقت آن را نداشته باشد، بايد با تيمّم نماز آيات را بجا آورد.
«مسأله 1571» اگر در حال حيض يا نفاس زن، يكى از اسباب وجوب نماز آيات رخ دهد، بنابر احتياط واجب بايد قضاى آن را بعد از پاك شدن بجا آورد.
«مسأله 1572» در صورتى كه تمام ماه بگيرد و از روى عمد نماز آيات را نخواند، مستحب است پيش از به جا آوردن قضاى آن غسل كند.
دستور نماز آيات
«مسأله 1573» نماز آيات دو ركعت است و در هر ركعت پنج ركوع دارد و دستور آن،
(283)
اين است كه انسان بعد از نيّت، تكبير بگويد و يك حمد و يك سوره تمام بخواند و به ركوع رود و سر از ركوع بردارد و دوباره يك حمد و يك سوره بخواند و باز به ركوع رود تا پنج مرتبه و بعد از بلند شدن از ركوع پنجم، به سجده برود و دو سجده نمايد و برخيزد و ركعت دوم را نيز مانند ركعت اوّل بجا آورد و تشهّد بخواند و سلام دهد.
«مسأله 1574» در نماز آيات انسان مىتواند بعد از نيّت و تكبير و خواندن حمد، آيههاى يك سوره را پنج قسمت كند و يك آيه يا بيشتر از آن بخواند و به ركوع رود و سر بردارد و بدون اين كه حمد بخواند، قسمت دوم از همان سوره را بخواند و به ركوع رود و همين طور تا پيش از ركوع پنجم سوره را تمام نمايد؛ مثلاً به قصد سوره توحيد، «بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ» بگويد و به ركوع رود، بعد بايستد و بگويد: «قُلْ هُوَ اللّهُ أحَدٌ» و دوباره به ركوع رود و بعد از ركوع بايستد و بگويد: «أَللهُ الصَّمَدُ» و باز به ركوع رود و بايستد و بگويد: «لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ» و به ركوع رود و باز هم سر بردارد و بگويد: «وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوا أَحَدٌ» و بعد از آن به ركوع پنجم رود و بعد از سر برداشتن، به سجده رفته و دو سجده كند و ركعت دوم را نيز مثل ركعت اوّل بجا آورد و بعد از سجده دوم، تشهّد بخواند و سلام نماز را بگويد.
«مسأله 1575» اگر در يك ركعت از نماز آيات، پنج مرتبه حمد و سوره بخواند و در ركعت ديگر يك حمد بخواند و سوره را پنج قسمت كند، مانعى ندارد.
«مسأله 1576» چيزهايى كه در نمازهاى شبانهروزى واجب و مستحباند، در نماز آيات نيز واجب و مستحب مىباشند، ولى نماز آيات اذان و اقامه ندارد و مىتواند قبل از نماز سه مرتبه به قصد و اميد ثواب بگويد: «اَلصَّلاة».
«مسأله 1577» مستحب است بعد از ركوع پنجم و دهم بگويد: «سَمِعَ اللّهُ لِمَنْ حَمِدَه» و نيز پيش از هر ركوع و بعد از آن، تكبير بگويد، ولى بعد از ركوع پنجم و دهم، گفتن تكبير مستحب نيست.
«مسأله 1578» مستحب است پيش از ركوع دوم، چهارم، ششم، هشتم و دهم قنوت بخواند و اگر فقط يك قنوت پيش از ركوع دهم بخواند، كافى است.
«مسأله 1579» اگر در نماز آيات شك كند كه چند ركعت خوانده و فكر او به جايى
(284)
نرسد، نماز باطل است.
«مسأله 1580» اگر شك كند كه در ركوع آخر ركعت اوّل است يا در ركوع اوّل ركعت دوم و فكر او به جايى نرسد، نماز باطل است، ولى اگر مثلاً شك كند كه چهار ركوع كرده يا پنج ركوع، چنانچه به سجده نرفته باشد، بايد ركوعى را كه شك دارد بجا آورده يا نه، بجا آورد و اگر به سجده رفته باشد، نبايد به شك خود اعتنا كند.
«مسأله 1581» هر يك از ركوعهاى نماز آيات ركن است و اگر عمدا يا اشتباها كم يا زياد شود، نماز باطل است.
«مسأله 1582» مستحب است نماز آيات به جماعت بجا آورده شود و كيفيّت جماعت آن مانند نمازهاى واجب شبانهروزى است كه به جماعت خوانده مىشوند.
