موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
▲5- قربانى
مسأله 287- دومين واجب منى، قربانى است و از همه بهتر شتر و متوسط آن گاو و كمترين آن گوسفند است و تنها بر كسانى واجب است كه حجّ تمتّع به جا مى آورند و بر غير آنها واجب نيست.
مسأله 288- احتياط واجب آن است كه يك قربانى فقط براى يك نفر باشد، حتّى در حال ضرورت. و اگر چند نفر فقط قادر بر يك قربانى باشند احتياط آن است كه هم قربانى كنند و هم روزه اى را كه بعداً اشاره خواهيم كرد به جا آورند. ولى در قربانيهاى مستحب كه روز عيد قربان انجام مى شود مانعى ندارد عدّه اى يك قربانى كنند هر چند هفتاد نفر باشند.
مسأله 289- بهتر است قربانى را روز عيد ذبح كنند; ولى تأخير آن تا روز سيزدهم نيز جايز است.
مسأله 290- اگر به خاطر عذرى و يا بدون عذر و از روى عمد قربانى را تأخير انداخت واجب است تا آخر ذى الحجّه انجام دهد و اگر انجام نداد بايد نائب بگيرد تا سال بعد در همان ايّام عيد و در همانجا انجام دهد.
مسأله 291- حيوان قربانى بايد شرايط زير را داشته باشد، از نظر سن، شتر قربانى حدّاقل 5 سال تمام، و گاو 2 سال تمام و گوسفند يك سال تمام داشته باشد. (بنا بر احتياط واجب.)
2- چشم آن سالم باشد و گوش آن بريده نباشد و دست و پاى آن نيز لنگ نباشد. (لنگى مختصر عيب ندارد) شاخ درونى آن شكسته نباشد. امّا اگر شاخ بيرونى شكسته باشد ضررى ندارد.
مسأله 292- هرگاه گوش حيوان را براى نشانه و علامت مقدارى چاك داده يا سوراخ كرده، يا كمى از آن بريده باشند ضررى ندارد.
مسأله 293- چنانچه نوعى از آن حيوانات در اصل خلقت بى شاخ يا بى دم يا بدون گوش باشد ضررى براى قربانى ندارد.
مسأله 294- حيوان خصىّ و اخته شده (حيوانى كه تخم آن را كشيده باشند) براى قربانى جايز نيست; ولى اگر آن را كوبيده يا رگ آن را از كار انداخته باشند اشكالى ندارد.
مسأله 295- شرط سوم اين است كه آن حيوان لاغر نباشد، همين اندازه كه مردم بگويند لاغر نيست، كافى است، بلكه اگر ظاهراً لاغر است ولى بر كليه هاى آن مقدارى چربى وجود داشته باشد كفايت مى كند.
مسأله 296- بعيد نيست قول فروشنده در مورد سنّ حيوان يا اخته نبودن و ساير امور پنهانى، كه خريدار نمى تواند آن را تشخيص دهد، مقبول باشد.
مسأله 297- هرگاه حيوانى را كه به ظاهر چاق است خريدارى كرد و بعد از ذبح كردن يا بعد از خريدن و پرداخت وجه و قبل از ذبح معلوم شد لاغر است، كافى است. همچنين اگر به گمان اين كه لاغر است خريدارى كرد و بعد معلوم شد چاق است كفايت مى كند، خواه قبل از ذبح باشد يا بعد از ذبح.
مسأله 298- هرگاه حيوانى را كه به ظاهر ناقص نيست خريدارى كرد و بعد از ذبح و يا بعد از خريدارى و پرداخت پول فهميد كه ناقص است آن حيوان كفايت مى كند، هرچند احتياط مستحب آن است كه به آن حيوان قناعت نكند.
مسأله 299- مستحبّ است قربانى را سه قسمت كند. يك سوم آن را براى خود بردارد و يك سوم را در راه خدا صدقه بدهد و يك سوم را به دوستان و مؤمنان هديه نمايد; ولى دادن بخشى از آن به فقرا واجب است; امّا خوردن چيزى از آن واجب نمى باشد.
مسأله 300- هرگاه در منى مستحقّينى نباشند مى توان گوشت قربانى را به خارج از منى و حتّى خارج از حجاز برد و به فقراى مسلمين رساند، امّا وكالت گرفتن از بعضى از مستحقّين و يا مؤمنين براى قبول كردن سهم فقرا و يا سهم هديه مؤمنان و رها كردن در آنجا، هرچند مطابق احتياط است، امّا واجب نيست. همانگونه كه خوردن از آن نيز واجب نيست، هرچند موافق احتياط است.
مسأله 301- لازم نيست تقسيم به سه قسمت، به طور مساوى باشد.
مسأله 302- احتياط آن است كه تا افراد نيازمند در منى پيدا شوند گوشت قربانى را از منى خارج نكنند و در صورتى كه پيدا نشود، جايز است.
مسأله 303- گوشت قربانى را به همه فقراء مسلمين اعم از شيعه و اهل سنّت مى توان داد; ولى دادن به غير مسلمانان و ناصبيها اشكال دارد.
مسأله 304- هرگاه تا موقع بازگشت از مراسم حج دسترسى به قربانى پيدا نكند، ولى پول قربانى داشته باشد آن را نزد شخص مطمئنّى مى گذارد كه تا پايان ذى الحجّه گوسفندى خريدارى كرده و براى او قربانى كند اگر ممكن است در منى و اگر ممكن نيست در خود مكّه، و چنانچه تا پايان ذى الحجّه ممكن نشود بايد در ذى الحجّه سال آينده قربانى كند و اگر شخص مطمئنّى در آنجا نيابد مى تواند در سال آينده از بعضى از حجّاج مطمئن خواهش كند كه از طرف او خريدارى كرده، قربانى كند.
مسأله 305- احتياط آن است كه قربانى كننده، پوست حيوان قربانى و مانند آن را نفروشد و اگر براى استفاده خود نگهدارد، به اندازه پول آن به فقرا دهد.
مسأله 306- قربانى كردن در قربانگاههاى موجود كافى است، هرچند معروف اين است كه در حال حاضر همه آنها در خارج از محدوده منى است، و لازم نيست مخفيانه در گوشه اى از منى قربانى كنند يا براى روزهاى بعد بگذارند.
مسأله 307- مسلمانان بايد كارى كنند كه از گوشتهاى قربانى استفاده شود و از بين نرود و مجبور به دفن كردن يا سوزاندن آن نشوند، زيرا اين كار اسراف است و حرام و مخالف دستورهاى اسلام است. و چنانچه مستحقّينى در منى يافت نشوند بايد آن را به ساير كشورها برد و به فقرا و مؤمنان داد و چنانچه هزينه اى براى اين كار لازم باشد بايد حكومت اسلامى يا مردم آن را بپردازند.
مسأله 308- استفاده از وسايل ماشينى براى ذبح حيوانات مانعى ندارد; ولى شرايط شرعى ذبح، مانند رو به قبله بودن و بسم اللّه گفتن و غير آن بايد رعايت شود (چنان كه در توضيح المسائل اشاره كرده ايم).
مسأله 309- چنانچه بعد از تلاش و كوشش لازم راهى براى استفاده از گوشتهاى قربانى پيدا نشود و مجبور به نابود كردن آنها شوند در اين صورت بايد موقّتاً از قربانى كردن در منى صرف نظر كرد و پول آن را كنار گذاشت تا هنگام بازگشت در محلّ خود قربانى كند و طبق دستور آن عمل نمايد. و اگر مسؤولين سازمانهاى مورد اعتماد بپذيرند كه قربانى را طبق آداب شيعه در آنجا ذبح كرده و گوشت آن را براى محرومين مناطق ديگر بفرستند، قربانى در منى اولويّت دارد.
مسأله 310- در فرض مسأله قبل بايد قربانى را در باقيمانده ذى الحجّه انجام دهد و يا اگر بازگشت او به طول مى انجامد نائب بگيرد. و چنانچه در ماه ذى الحجّه آن سال موفّق نشد بايد در ايّام عيد قربان سال آينده انجام دهد.
مسأله 311- قربانى را مى توان شخصاً ذبح نمود يا به ديگرى نيابت داد و در هر صورت نيّت را خود حاجى مى كند و لازم نيست نائب دقيقاً شناخته شده باشد، بلكه شناخت او اجمالاً كافى است. و نيز لازم نيست ذبح كننده شيعه باشد، بلكه تمام كسانى كه ذبيحه آنها پاك و حلال است مى توانند ذبح كنند; هرچند شيعه بودن بهتر است.
مسأله 312- لازم نيست وكيل نام كسى را كه براى او قربانى مى كند بر زبان جارى سازد (هرچند نام بردن بهتر است) حتّى اگر از روى اشتباه نام شخص ديگرى را ببرد ضرر ندارد و براى موكّل اصلى واقع مى شود.
