موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
مسائل متفرّقه اجاره
مسأله ۲۲۲۱ ـ مالى را كه مستأجر بابت اجاره مى دهد باید معلوم باشد ، پس اگر از چیزهایى است كه مثل گندم با وزن معامله مى كنند باید وزن آن معلوم باشد ، و اگر از چیزهایى است كه مثل پولهاى رایج با شماره معامله مى كنند باید شماره آن معین باشد ، و اگر مثل اسب و گوسفند است باید اجاره دهنده آن را ببیند ، یا مستأجر خصوصیات آن را بگوید.
مسأله ۲۲۲۲ ـ اگر زمینى را براى زراعت اجاره دهد و مال الاجاره را حاصل همان زمین یا زمین دیگر كه فعلا موجود نیست قرار دهد ، اجاره صحیح نیست ، و اگر مال الاجاره بالفعل موجود باشد یا به مافى الذمّه اجاره كند مانعى ندارد.
مسأله ۲۲۲۳ ـ كسى كه چیزى را اجاره داده ، تا آن چیز را تحویل ندهد حقّ ندارد اجاره آن را مطالبه كند ، مگر این كه شرط كرده باشد كه قبل از تحویل اجاره را بدهند ، و نیز اگر براى انجام عملى اجیر شده باشد ، پیش از انجام عمل حقّ مطالبه اجرت ندارد ، مگر آن كه شرط شده باشد كه اجرت را قبل از عمل بدهد و یا این كه معمول و متعارف باشد ، مانند استیجار براى حجّ و قضاى نماز و روزه.
مسأله ۲۲۲۴ ـ هرگاه چیزى را كه اجاره داده تحویل دهد ، اگر چه مستأجر تحویل نگیرد ، یا تحویل بگیرد و تا آخر مدّت اجاره از آن استفاده نكند ، باید مال الاجاره آن را بدهد.
مسأله ۲۲۲۵ ـ اگر انسان اجیر شود كه در روز معینى كارى را انجام دهد و در آن روز براى انجام آن كار حاضر شود ، كسى كه او را اجیر كرده ـ اگر چه آن كار را به او واگذار نكند ـ باید اجرت او را بدهد ، مثلا اگر خیاطى را در روز معینى براى دوختن لباسى اجیر نماید و خیاط در آن روز آماده كار باشد ـ اگر چه پارچه را به او ندهد كه بدوزد ـ باید اجرتش را بدهد ، چه خیاط بیكار باشد و چه براى خودش یا دیگرى كار كند.
مسأله ۲۲۲۶ ـ اگر بعد از تمام شدن مدّت اجاره معلوم شود كه اجاره باطل بوده ، مستأجر باید اجرة المثل را بدهد ، ولى اگر اجرة المثل بیشتر از اجرتى باشد كه در اجاره معین شده ، در صورتى كه اجاره دهنده صاحب مال یا وكیل او بوده ، بنابر احتیاط واجب نسبت به زاید بر اجرت معین شده مصالحه شود ، و نیز اگر بعد از گذشتن مقدارى از مدّت اجاره معلوم شود كه اجاره باطل بوده ، نسبت به اجرت مدت گذشته همین حكم جارى است.
مسأله ۲۲۲۷ ـ اگر چیزى را كه اجاره كرده از بین برود ، چنانچه در نگهدارى آن كوتاهى نكرده و در استفاده بردن از آن هم زیاده روى ننموده ، ضامن نیست ، و نیز اگر مثلا پارچه اى را كه به خیاط داده از بین برود ، در صورتى كه خیاط زیاده روى نكرده و در نگهدارى آن هم كوتاهى نكرده باشد ، ضامن نیست.
مسأله ۲۲۲۸ ـ هرگاه صنعتگر چیزى را كه گرفته ضایع كند ، ضامن است.
مسأله ۲۲۲۹ ـ اگر قصّاب سر حیوانى را ببرد و آن را حرام كند ـ چه مزد گرفته باشد یا مجّانى سر بریده باشد ـ باید قیمت آن را به صاحبش بدهد.
مسأله ۲۲۳۰ ـ اگر ـ مثلا ـ حیوانى را اجاره كند و معین نماید كه چقدر بار بر آن بگذارد ، چنانچه بیشتر از آن مقدار بار كند و آن حیوان بمیرد یا معیوب شود ضامن است ، و نیز اگر مقدار بار را معین نكرده باشند و بیشتر از معمول بار كند و حیوان تلف شود یا معیوب گردد ضامن مى باشد ، و در هر دو صورت براى مقدار زیادى كه استفاده كرده باید اجرة المثل بدهد.
مسأله ۲۲۳۱ ـ اگر حیوانى را براى بردن بار شكستنى اجاره دهد ، چنانچه آن حیوان بلغزد یا رم كند و بار را بشكند ، صاحب حیوان ضامن نیست ، ولى اگر به واسطه زدن و مانند آن كه مأذون از طرف مالك نباشد كارى كند كه حیوان زمین بخورد و بار را بشكند ، ضامن است.
مسأله ۲۲۳۲ ـ اگر كسى بچّه اى را به اذن ولىّ ختنه كند و ضررى به آن بچّه برسد یا بمیرد ، چنانچه بیشتر از معمول بریده باشد ضامن است ، و اگر بیشتر از معمول نبریده و تشخیص ضرر و عدم ضرر هم از طرف ولىّ به او واگذار نشده باشد ، و حاذق هم بوده و تقصیرى هم در مداوا نكرده باشد ، در مورد ضرر، عدم ضمان محلّ اشكال است مگر از ولىّ برائت گرفته باشد ، و در مورد تلف اگر از ولىّ برائت نگرفته باشد ضامن است.
مسأله ۲۲۳۳ ـ اگر طبیب به دست خود به مریض دوا بدهد ، چنانچه در معالجه خطا كند و به مریض ضررى برسد یا بمیرد ، طبیب ضامن است ، ولى اگر بگوید: (فلان دوا براى فلان مرض فایده دارد) و اختیار را به مریض واگذارد ، و به واسطه خوردن دوا ضررى به مریض برسد یا بمیرد ، طبیب ضامن نیست.
مسأله ۲۲۳۴ ـ هرگاه طبیب به مریض بگوید: (اگر ضررى به تو برسد ضامن نیستم) در صورتى كه حاذق بوده و دقّت و احتیاط خود را بكند و به مریض ضررى برسد یا بمیرد ، طبیب اگر چه به دست خود دوا داده باشد ضامن نیست.
مسأله ۲۲۳۵ ـ مستأجر و كسى كه چیزى را اجاره داده ، با رضایت یكدیگر مى توانند معامله را به هم بزنند ، و نیز اگر در اجاره شرط كنند كه هر دو یا یكى از آنان حقّ به هم زدن معامله را داشته باشند ، مى توانند مطابق قرارداد اجاره را به هم بزنند.
مسأله ۲۲۳۶ ـ اگر اجاره دهنده یا مستأجر بعد از اجاره بفهمد كه مغبون شده است ، مى تواند اجاره را به هم بزند ، ولى اگر در عقد اجاره شرط كنند كه اگر مغبون هم باشند حق به هم زدن معامله را نداشته باشند ، نمى توانند اجاره را به هم بزنند.
مسأله ۲۲۳۷ ـ اگر چیزى را اجاره دهد و پیش از آن كه تحویل دهد كسى آن را غصب نماید ، مستأجر مى تواند اجاره را به هم بزند ، و چیزى را كه به اجاره دهنده داده پس بگیرد ، یا اجاره را به هم نزند و اجاره مدّتى را كه در تصرّف غصب كننده بوده به میزان معمول كه اجرة المثل است از او بگیرد ، پس اگر حیوانى را یك ماهه به ده تومان اجاره نماید و كسى آن را ده روز غصب كند و اجرة المثل ده روز آن پانزده تومان باشد ، مى تواند پانزده تومان از غصب كننده بگیرد.
مسأله ۲۲۳۸ ـ اگر چیزى را كه اجاره كرده تحویل بگیرد و بعد دیگرى آن را غصب كند ، نمى تواند اجاره را به هم بزند ، و فقط حقّ دارد كرایه آن چیز را به مقدار اجرة المثل از غصب كننده بگیرد.
مسأله ۲۲۳۹ ـ اگر پیش از آن كه مدّت اجاره تمام شود ملك را به مستأجر بفروشد ، اجاره به هم نمى خورد ، و مستأجر باید مال الاجاره را بدهد ، و همچنین است اگر آن را به دیگرى بفروشد.
مسأله ۲۲۴۰ ـ اگر پیش از ابتداى مدّت اجاره ملك به طورى خراب شود كه هیچ قابل استفاده نباشد ، یا قابل استفاده اى كه براى آن اجاره داده شده نباشد ، اجاره باطل مى شود ، و پولى كه مستأجر به صاحب ملك داده به او بر مى گردد ، و اگر طورى باشد كه بتواند استفاده مختصرى از آن ببرد ، مى تواند اجاره را به هم بزند.
مسأله ۲۲۴۱ ـ اگر ملكى را اجاره كند و بعد از گذشتن مقدارى از مدّت اجاره به طورى خراب شود كه هیچ قابل استفاده نباشد ، یا قابل استفاده اى كه براى آن اجاره داده شده نباشد ، اجاره مدّتى كه باقى مانده باطل مى شود ، و مى تواند اجاره مدّت گذشته را به هم بزند و اجرة المثل آن مدّت را بدهد.
مسأله ۲۲۴۲ ـ اگر خانه اى را كه مثلا دو اطاق دارد اجاره دهد و یك اطاق آن خراب شود ، در صورتى كه خصوصیتى كه از بین رفته مورد اجاره نباشد ، چنانچه فوراً آن را بسازد و هیچ مقدار از استفاده آن از بین نرود اجاره باطل نمى شود و مستأجر هم نمى تواند اجاره را به هم بزند ، ولى اگر ساختن آن به قدرى طول بكشد كه مقدارى از استفاده مستأجر از بین برود ، اجاره به آن مقدار باطل مى شود و مستأجر مى تواند اجاره تمام مدّت را به هم بزند و براى استفاده اى كه كرده اجرة المثل بدهد.
مسأله ۲۲۴۳ ـ اگر اجاره دهنده یا مستأجر بمیرد ، اجاره باطل نمى شود ، ولى اگر خانه مال اجاره دهنده نباشد ، مثلا دیگرى وصیت كرده باشد كه تا او زنده است منفعت خانه مال او باشد ، چنانچه آن خانه را اجاره دهد و پیش از تمام شدن مدّت اجاره بمیرد ، از وقتى كه مرده اجاره فضولى است ، و اگر مالك فعلى آن اجاره را در مدّت باقى مانده اجازه كند نافذ مى شود و مال الاجاره مدّتى كه بعد از مردن اجاره دهنده باقى مانده ـ در صورت اجازه ـ مال مالك فعلى است.
مسأله ۲۲۴۴ ـ اگر صاحب كار بنّا را وكیل كند كه براى او عمله بگیرد ، چنانچه بنّا كمتر از مقدارى كه از صاحب كار مى گیرد به عمله بدهد ، زیادى آن بر او حرام است و باید آن را به صاحب كار بدهد ، ولى اگر اجیر شود كه ساختمان را تمام كند و براى خود اختیار بگذارد كه خودش بسازد یا به دیگرى بدهد ، در صورتى كه مقدارى خودش كار كرده و باقى را به كمتر از مقدارى كه اجیر شده به دیگرى بدهد ، زیادى آن براى او حلال مى باشد.
مسأله ۲۲۴۵ ـ اگر رنگرز قرار بگذارد كه مثلا پارچه را با نیل رنگ كند ، چنانچه با چیز دیگرى رنگ نماید ، حقّ ندارد چیزى بگیرد.
