موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی موسوی اردبیلی
فصل دوم:
تبديل حجّ تمتّع به حجّ افراد
همچنانكه گذشت حجّ افراد وظيفه كسانى است كه محلّ سكونت آنان تا مسجد الحرام كمتر از شانزده فرسنگ است.
حجّ افراد بر خلاف حجّ تمتّع كه متشكّل از دو جزء عمره و حجّ است كه به يكديگر مرتبطند و بايد هر دو با هم بجا آورده شوند، واجب مستقلّى است كه مرتبط با عمره نمىباشد؛ بنابر اين كسى كه وظيفه او حجّ افراد است چنانچه براى عمره مفرده مستطيع بوده ولى براى حجّ افراد مستطيع نباشد، واجب است كه عمره مفرده را بجا آورد و هرگاه براى حجّ افراد مستطيع شد، آن را نيز انجام دهد. و اگر براى حجّ افراد مستطيع بوده و براى عمره مفرده مستطيع نباشد، بايد حجّ افراد را بجا آورد و بعدا هرگاه براى عمره مفرده مستطيع شد آن را انجام دهد. و اگر هم براى عمره مفرده و هم براى حجّ افراد مستطيع باشد، بايد هر دو آنها را بجا آورد و احتياط واجب آن است
(64)
كه حجّ را بر عمره مقدّم نمايد.
در اين نوع حجّ، حاجى پس از احرام بستن از يكى از ميقاتهاى پنجگانه يا محلّ خانه خود (كه تفصيل آن خواهد آمد) به عرفات مىرود و تمام اعمال را همچون كسى كه براى حجّ تمتّع محرم شده انجام مىدهد، با اين تفاوت كه در حجّ افراد، قربانى واجب نيست و مستحبّ است. پس از پايان اعمال به خارج از حرم مىرود و احرام مىبندد و يك عمره مفرده نيز بجا مىآورد. در برخى موارد لازم مىشود كسى كه وظيفه او حجّ تمتّع است وبه احرام عمره تمتّع محرم شده، قصد حجّ افراد نمايد كه اين كار را عدول به حجّ افراد مىنامند.
مسأله 122) همچنانكه گفته شد حجّ افراد و عمره مفرده دو واجب مستقلّ مىباشند؛ بنابر اين چنانچه كسى قبلاً با وجود شرايط استطاعت براى عمره مفرده، از جانب خود عمره مفرده بجا آورده باشد، لازم نيست كه پس از حجّ افراد دوباره عمره مفرده بجا آورد، چه از كسانى باشد كه وظيفه اولى آنها بجا آوردن حجّ افراد است و چه وظيفه او از حجّ تمتّع به حجّ افراد تبديل شده باشد. همچنين كسى كه حج افراد استحبابى بجا مىآورد لازم نيست پس از حج عمره مفرده انجام دهد.
مسأله 123) كسى كه بايد پس از حج افراد عمره مفرده بجا بياورد، تا عمره مفرده را بجا نياورده نبايد براى عمره تمتع يا حج ديگرى
تبديل حجّ تمتّع به حجّ افراد (65)
محرم شود، بنابر اين چنانچه اين شخص سال آينده بخواهد دوباره حج انجام دهد، بايد ابتدا عمره مفرده بجا بياورد و سپس براى عمره تمتع يا حج محرم شود؛ البته چنانچه بدون بجا آوردن عمره مفرده براى عمره تمتع يا حج محرم شود، عملش صحيح است و بايد آن را كامل نمايد.
مسأله 124) اگر كسى كه احرام عمره تمتّع بسته، به دليل عذرى ديروقت وارد مكّه شود يا به موقع وارد مكّه شود ولى به دليل عذرى اعمال عمرهاش به تأخير افتد به گونهاى كه اگر بخواهد عمره بجا بياورد وقت وقوف به عرفات مىگذرد يا خوف گذشتن وقت وقوف را داشته باشد، بايد به حجّ افراد عدول كند و همان احرام كافى است. در اين صورت حاجى پس از انجام اعمال حجّ، يك عمره مفرده نيز بجا مىآورد و حجّ او صحيح و كافى از حجّةالاسلام است. ولى اگر بدون عذر با تأخير وارد مكّه شد يا بدون عذر اعمال عمره را به تأخير انداخت تا وقت تنگ شد، در اين صورت بايد به دستور فوق عمل كند بلكه احتياط واجب اين است كه براى حجّ افراد دوباره احرام ببندد و بنابر احتياط واجب در سال آينده نيز حجّ را اعاده كند.
مسأله 125) كسى كه براى عمره تمتّع احرام بسته و زمانى وارد مكّه مىشود كه وقت حجّ فوت شده، بايد قصد عمره مفرده كند و با
(66) مناسك حج و عمره
همان احرامى كه بسته عمره مفرده انجام دهد و از احرام بيرون بيايد و اگر حجّ از قبل بر او مستقرّ شده باشد يا سال اول استطاعت او باشد ولى دير رسيدن وى بدون عذر باشد يا سال ديگر شرايط استطاعت را داشته باشد، بايد سال آينده حجّ بجا بياورد.
مسأله 126) اگر زنى در ميقات حايض باشد و خوف آن داشته باشد كه اگر احرام عمره تمتّع ببندد و صبر كند تا پس از پاك شدن اعمال عمره را بجا آورد، به وقوف عرفات نمىرسد و همچنين اگر در ميقات حايض نباشد ولى احتمال بدهد كه پيش از انجام اعمال عمره حايض خواهد شد و در نتيجه به وقوف عرفات نخواهد رسيد، مىتواند به نيّت مافىالذّمّه (يعنى اعم از عمره تمتّع و حجّ افراد) احرام ببندد، آن گاه اگر پيش از گذشتن وقت عمره پاك شد اعمال عمره را بجا بياورد و پس از آن احرام حجّ تمتّع ببندد وگرنه با همان احرام حجّ افراد بجا بياورد و پس از آن عمره مفرده انجام دهد و اين حجّ صحيح و مجزى از حجّةالاسلام است.
مسأله 127) اگر زن در ميقات حايض باشد يا بداند حايض خواهد شد ولى يقين دارد كه تا ايّام عمره پاك مىشود و مىتواند اعمال عمره تمتع را بجا آورد و براين اساس احرام عمره تمتّع بست ولى زمانى كه وارد مكّه شد يقين پيدا كرد يا احتمال قابل توجّهى داد كه اگر بخواهد اعمال عمره را بجا بياورد به عرفات نخواهد رسيد، بايد بياورد به عرفات نخواهد رسيد، بايد
تبديل حجّ تمتّع به حجّ افراد (67)
به حجّ افراد عدول كند و پس از بجا آوردن حجّ افراد عمره مفرده انجام دهد و اين حجّ از حجّةالاسلام كفايت مىكند.
مسأله 128) كسى كه وظيفه او حجّ تمتّع است هرگاه هنگام احرام بستن يقين پيدا كند كه اگر بخواهد عمره تمتّع بجا آورد به وقوف عرفات نمىرسد، مىتواند از اوّل به قصد حجّ افراد محرم شود و پس از حجّ افراد، عمره مفرده بجا آورد و عملش صحيح است ولى اگر پس از احرام بستن، كشف خلاف شود و معلوم شود كه مىتواند اعمال عمره تمتّع را انجام دهد و به وقوف عرفات هم مىرسد، احرامش باطل است و بايد به ميقات رفته و براى عمره تمتّع احرام ببندد. بنابر اين چنين شخصى براى اين كه با مشكل روبرو نشود بهتر است همان گونه كه در مسأله 126 گفته شد به نيّت مافىالذمّه محرم شود.
مسأله 129) اگر كسى بدون احرام وارد مكّه شود و احرام نبستن به دليل عذرى بوده و وقت هم تنگ باشد، بايد در مكّه احرام حجّ افراد ببندد و پس از حجّ، عمره مفرده انجام دهد.
مسأله 130) اگر كسى توجّه داشته باشد كه به دليل عذرى مانند حيض و نفاس يا تنگى وقت نمىتواند عمره تمتّع انجام دهد و اگر انجام دهد صحيح نيست و با اين حال به نيّت عمره تمتّع محرم شود، صحّت اين احرام بلكه جدّى بودن آن محلّ اشكال است.
(68) مناسك حج و عمره
مسأله 131) اگر كسى عمدا و بدون عذر احرام نبندد و وقت براى انجام عمره تمتّع تنگ شود، بايد حجّ افراد بجا آورد و پس از آن، عمره مفرده انجام دهد و بنابر احتياط واجب در سال ديگر نيز حجّ را اعاده كند.
مسأله 132) مقصود از تنگى وقت در چند مسأله پيش، خوف نرسيدن به وقوف اختيارى عرفات است كه وقت آن از ظهر روز نهم ماه ذىحجّه تا غروب همان روز است.
مسأله 133) كسى كه به قصد حجّ استحبابى احرام بسته و وارد مكّه شده و پس از ورود به مكّه وقتش براى انجام اعمال عمره تنگ است، عدول به حجّ افراد مىنمايد و حجّ افراد انجام مىدهد و پس از حجّ، عمره مفرده بر او واجب نيست.
مسأله 134) كسى كه حجّ افراد بر او متعيّن است و به قصد حجّ افراد محرم شده، نمىتواند نيّت حجّ افراد را به عمره تمتّع يا عمره مفرده تبديل كند؛ ولى چنانچه براى حجّ افراد مستحبّى محرم شده باشد، مىتواند به عمره تمتّع عدول كند، مگر اين كه بعد از سعى تلبيه گفته باشد كه در اين صورت ديگر حقّ عدول ندارد.
مسأله 135) كسى كه با احرام عمره تمتّع وارد مكّه شده و اعمال عمره را بجا آورده، بايد پس از آن حجّ تمتّع بجا آورد و نمىتواند براى حجّ افراد محرم شود.
تبديل حجّ تمتّع به حجّ افراد (69)
مسأله 136) اگر زنى به گمان اين كه از حيض پاك شده، اعمال عمره را انجام دهد و سپس در عرفات يا مشعر لك ببيند و يقين كند كه طواف و نماز طواف عمره را با حالت حيض انجام داده، در صورتى كه وقت برگشتن به مكّه و انجام اعمال عمره تمتّع را نداشته باشد، عدول به حجّ اِفراد مىكند. و اگر با ديدن لك شك كند كه آيا هنگام انجام طواف و نماز طواف عمره پاك شده يا نه، مىتواند به اين صورت احتياط كند كه اعمال حجّ را بدون قصد تمتّع يا افراد انجام دهد و قربانى كند و پس از آن عمره مفرده انجام دهد و اگر به طور متعيّن قصد حجّ تمتّع كند، در صورتى كه پس از انجام اعمال حجّ معلوم شود كه در حال طواف و نماز آن حايض بوده، نبايد به اين حجّ اكتفا كند.
(70) مناسك حج و عمره
