موضوع: کتب استفتائی
مكان نمازگزار
مسأله 941: مكان نمازگزار نُه شرط دارد، اوّل: مُباح باشد. دوم: بى حركت باشد. سوم: بتواند نماز را در آن مكان تمام كند. چهارم: ماندن در آن مكان حرام نباشد. پنجم: ايستادن يا نشستن بر آن حرام نباشد. ششم: بتواند قيام، ركوع و سجود را انجام دهد. هفتم: جلوتر يا مساوى با مرقد معصوم(عليه السلام) نباشد. هشتم: مكان نجس مرطوب نباشد. نهم: جاى پيشانى برابر با زانوها و سر انگشتان پا باشد.
شرط اوّل
مسأله 942: بايد مكان مُباح باشد، پس كسى كه در ملك غصبى نماز مى خواند، اگرچه روى فرش، تخت و مانند آن باشد، نمازش باطل است، ولى نماز خواندن در زير سقف غصبى و خيمه غصبى چنانچه عرفاً تصرّف در غصب نباشد اشكال ندارد.
مسأله 943: نماز خواندن در ملكى كه منفعت آن مال ديگرى است، بدون اجازه او باطل مى باشد، مثلا در خانه اجاره اى اگر صاحب خانه يا ديگرى، بدون اجازه مستأجر نماز بخواند نمازش باطل است. و همچنين است اگر در ملكى كه ديگرى در آن حقّى دارد نماز بخواند، مثلا اگر ميّت وصيّت كرده باشد كه ثلث مال او را به مصرفى برسانند، تا وقتى ثلث را جدا نكنند، نمى شود در آن نماز خواند.
مسأله 944: كسى كه در مسجد نشسته، اگر ديگرى جاى او را غصب كند و در آنجا نماز بخواند، نمازش اشكال دارد.
مسأله 945: اگر در جايى كه نمى داند غصبى است، نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد، يا در جايى كه غصبى بودن آن را فراموش كرده نماز بخواند و بعد از نماز يادش بيايد، نماز او صحيح است، ولى كسى كه خودش جايى را غصب كرده، اگر فراموش كند و در آنجا نماز بخواند اگرچه حكم به بطلان نمازش نمى توان كرد، امّا بنابر احتياط، به آن نماز اكتفا ننموده و در جاى ديگر، دوباره آن را بخواند.
مسأله 946: اگر بداند جايى غصبى است، ولى نداند در جاى غصبى نماز باطل است و در آنجا نماز بخواند، چنانچه جاهل مقصّر باشد نماز او باطل است.
مسأله 947: كسى كه ناچار است نماز واجب را سواره بخواند، چنانچه حيوان سوارى، يا زين و يا حتّى نعل آن غصبى باشد نماز او باطل است. و همچنين است اگر بخواهد بر روى آن حيوان نماز مستحب بخواند.
مسأله 948: كسى كه در ملكى با ديگرى شريك است، اگر سهم او جدا نباشد، بدون اجازه شريكش نمى تواند در آن ملك تصرّف كند و نماز بخواند، مگر در قسمتى كه عرفاً سهم او باشد.
مسأله 949: اگر با عين پولى كه خمس و زكات آن را نداده، ملكى بخرد، تصرف او در آن ملك حرام و نمازش در آن اشكال دارد.
مسأله 950: اگر صاحب ملك به زبان، اجازه نماز خواندن بدهد و انسان بداند قلباً راضى نيست، نماز خواندن در ملك او باطل است. و اگر اجازه ندهد و انسان يقين كند قلباً راضى است، نماز صحيح مى باشد.
مسأله 951: تصرّف در ملك ميّتى كه خمس يا زكات بدهكار است، حرام و نماز در آن اشكال دارد، ولى اگر بدهى او را بدهند يا ضامن شوند كه ادا نمايند، تصّرف و نماز، در ملك او اشكال ندارد.
مسأله 952: تصّرف در ملك ميّتى كه به مردم بدهكار است ، حرام و نماز در آن اشكال دارد، ولى اگر ضامن شوند كه قرضهاى او را بپردازند، يا اينكه طلبكارها و وصىّ ميّت و يا طلبكارها و حاكم شرع اجازه بدهند، تصّرف و نماز در ملك او اشكال ندارد.
مسأله 953: اگر ميّت قرض نداشته باشد، ولى بعضى از ورثه او صغير، يا ديوانه و يا غايب باشند، تصرّف در ملك او حرام و نماز در آن باطل است، مگر با اجازه ولىّ يا آن مقدار از تصّرف در ملك بقيّه ورثه با اجازه آنها كه عرفاً تصّرف در ملك قاصرين حساب نشود.
مسأله 954: نماز خواندن در مسافرخانه، حمّام و مانند آن كه براى واردين آماده شده اشكال ندارد، زيرا به رضايت او اطمينان دارد، ولى در غير اين موارد، در صورتى مى شود نماز خواند كه مالك آن اجازه بدهد، يا حرفى بزند كه معلوم شود براى نماز خواندن اذن داده است، مثلا به كسى اجازه دهد: در ملك او بنشيند و بخوابد، كه از آن فهميده مى شود براى نماز خواندن نيز اذن داده است.
شرط دوم
مسأله 955: مكان نمازگزار بايد ثابت و بى حركت باشد. و اگر بر اثر تنگى وقت يا به جهت ديگر، ناچار باشد در جايى كه حركت دارد، مانند اتومبيل، كشتى و قطار نماز بخواند، به قدرى كه ممكن است، بايد در حال حركت چنانچه استقرار بدن از بين برود، چيزى نخواند، البتّه اگر موالات و پى در پى بودن نماز از بين نرود. امّا اگر موالات نماز بر هم بخورد، در حال حركت نماز خود را بخواند. و اگر وسيله از قبله، به طرف ديگرى حركت كند، بايد به طرف قبله برگردد.
مسأله 956: نماز خواندن در اتومبيل، كشتى، قطار و مانند آن، وقتى ايستاده است، مانعى ندارد.
مسأله 957: روى خرمن گندم، جو و مانند آن چنانچه نمى شود بى حركت ماند، نماز باطل است.
شرط سوم
مسأله 958: بايد بر اتمام نماز قدرت داشته باشد، پس در جايى كه بر اثر باد، يا باران و يا زيادى جمعيت، انسان اطمينان دارد كه نمى تواند نماز را تمام كند، نبايد نماز را شروع نمايد، ولى چنانچه شك دارد و احتمال مى دهد كه بتواند نماز را تمام كند، مى تواند نماز را شروع نمايد و اگر نماز تمام شد صحيح خواهد بود.
شرط چهارم
مسأله 959: در جايى كه ماندن در آن مكان حرام است، مثلا زير سقفى كه نزديك است خراب شود، نماز نخواند.
شرط پنجم
مسأله 960: روى چيزى كه ايستادن و نشستن روى آن حرام است، مانند فرشى كه اسم خدا بر آن نوشته شده، نماز نخواند.
شرط ششم
مسأله 961: در جايى كه سقف آن كوتاه است و نمى تواند در آنجا راست بايستد، يا به اندازه اى كوچك است كه جاى ركوع و سجود ندارد، نماز نخواند و اگر ناچار شود كه در چنين جايى نماز بخواند، بايد به قدرى كه ممكن است قيام، ركوع و سجود را بجا آورد.
شرط هفتم
مسأله 962: جلوتر از قبر مطهّر پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) و ائمه معصومين(عليهم السلام) و همچنين بنابر احتياط واجب مساوى با آن، نماز نخواند.
مسأله 963: اگر در نماز، چيزى مانند ديوار، بين او و قبر مطهّر باشد كه بى احترامى نشود اشكال ندارد، ولى فاصله شدن صندوق شريف، ضريح و پارچه اى كه روى آن افتاده، كافى نيست.
شرط هشتم
مسأله 964: اگر مكان نمازگزار نجس است، طورى تَر نباشد كه رطوبت آن به بدن يا لباس او برسد، ولى جاى پيشانى، اصلا نبايد نجس باشد و اگر نجس و خشك بود، نماز باطل است. و بنابر احتياط مستحب، مكان نمازگزار اصلا نجس نباشد.
شرط نهم
مسأله 965: جاى پيشانى نمازگزار، از جاى زانوها و سرانگشتان پاى او، بيش از چهار انگشت بسته، بالاتر يا پايين تر نباشد، و تفصيل اين مسأله در احكام سجده بيان مى شود.
چند مسأله
مسأله 966: لازم نيست در غير نماز جماعت، زن در حال نماز عقب تر از مرد بايستد. و همچنين لازم نيست جاى سجده او از جاى ايستادن مرد، كمى عقب تر باشد، اگرچه بهتر است.
مسأله 967: مكروه است زن، برابر مرد يا جلوتر از او بايستد و با هم وارد نماز شوند، اگر چنين شد واجب نيست كه نماز را دوباره بخوانند. و همچنين كسى كه بعد مشغول نماز شده، واجب نيست نمازش را دوباره بخواند.
مسأله 968: اگر بين مرد و زن، ديوار يا پرده و يا چيز ديگرى باشد كه يكديگر را نبينند، يا بين آنان حداقل ده ذراع كه تقريباً پنج متر مى شود فاصله باشد و يا مكان يكى از آنان، به قدرى بلند باشد كه نگويند زن جلوتر از مرد يا برابر او ايستاده است، كراهت ندارد.
مسأله 969: بودن مرد و زن نامحرم، در اطاقى كه كسى در آنجا نيست و كسى نيز نمى تواند وارد شود حرام است، و بنابر احتياط واجب، نماز در آنجا صحيح نيست، ولى اگر يكى از آنها مشغول نماز باشد و ديگرى كه با او نامحرم است وارد شود نماز او اشكال ندارد.
مسأله 970: نماز خواندن، در جايى كه تار و مانند آن استعمال مى كنند، در صورتى كه مصداق اعانت بر اثم عرفاً نباشد اشكال ندارد.
مسأله 971: بنابر احتياط مستحب داخل خانه كعبه و بر بام آن، نماز واجب نخواند.
مسأله 972: خواندن نماز مستحب در خانه كعبه و بر بام آن اشكال ندارد، بلكه مستحب است درون كعبه، مقابل هر ركنى، دو ركعت نماز بخواند.
مستحبات مكان نماز
مسأله 973: در شرع مقدّس اسلام، بسيار سفارش شده كه نماز را، در مسجد بخوانند. و بهتر از همه مسجدها: « مسجدالحرام » است، سپس « مسجد پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) » سپس « مسجد كوفه » سپس مسجد « بيت المقدس » سپس مسجد جامع هر شهر، سپس مسجد محلّه و سپس مسجد بازار.
مسأله 974: براى زنها، نماز خواندن در خانه بهتر است، ولى اگر بتوانند كاملا خود را از نامحرم حفظ كنند، بهتر است در مسجد نماز بخوانند.
مسأله 975: نماز در حرم امامان(عليه السلام) مستحب، بلكه بهتر از مسجد است. و نماز در حرم مطهّر حضرت اميرمؤمنان(عليه السلام) برابر با دويست هزار نماز است. و نماز نزد قبر حضرت امام حسين(عليه السلام) هر ركعتش، برابر است با هزار حج، هزار عمره، هزار برده آزاد كردن و هزار مرتبه جهاد كردن در ركاب پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم).
مسأله 976: زياد رفتن به مسجد و رفتن در مسجدى كه نمازگزار ندارد، مستحب است.
مسأله 977: همسايه مسجد اگر عذرى نداشته باشد، مكروه است در غير مسجد نماز بخواند.
مسأله 978: مستحب است انسان، با كسى كه در مسجد حاضر نمى شود، غذا نخورد، در كارها با او مشورت نكند، همسايه او نشود، از او زن نگيرد و به او زن ندهد.
مكروهات مكان نماز
مسأله 979: نماز خواندن، در چند جا، مكروه است، از جمله: حمّام، زمين نمكزار، در مقابل انسان، مقابل درى كه باز است، در جاده، خيابان و كوچه اگر براى كسانى كه عبور مى كنند زحمت نباشد و چنانچه زحمت باشد حرام و بنابر احتياط واجب نماز را اعاده كند، مقابل آتش و چراغ، در آشپزخانه و هرجا كه كوره آتش باشد، مقابل چاه و چاله اى كه محل بول باشد، روبروى عكس و مجسمه چيزى كه روح دارد، مگر روى آن پرده بكشند، در اطاقى كه شخص جنب در آن باشد، در جايى كه عكس باشد اگرچه روبروى نمازگزار نباشد، مقابل قبر، روى قبر، بين دو قبر و در قبرستان.
مسأله 980: كسى كه در محل عبور مردم يا روبروى كسى نماز مى خواند، مستحب است جلوى خود چيزى بگذارد و اگر چوب يا ريسمانى باشد كافى است.
