موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
« احكام مالى كه انسان آن را پيدا مى كند »
مسأله ۲۶۲۸ ـ چنانچه انسان مال گم شده اى كه حیوان نباشد پیدا كند ، در صورتى كه نشانه اى نداشته باشد كه به واسطه آن صاحبش ـ هرچند بین چند نفر معین ـ معلوم شود ، و قیمت آن از یك درهم ـ یعنى ۶/۱۲ نخود نقره سكه دار ـ كمتر باشد ، جایز است آن را بردارد و تملّك كند و تفحّص از مالكش لازم نیست ، ولى احتیاط مستحبّ آن است كه از طرف صاحبش به فقرا صدقه بدهد.
مسأله ۲۶۲۹ ـ اگر مالى پیدا كند كه نشانه دارد و قیمت آن از یك درهم كمتر است ، چنانچه صاحب آن معلوم باشد ـ هرچند در بین افراد معین ـ تا رضایت او را نداند نمى تواند بدون اجازه او بردارد ، و اگر صاحب آن به هیچ وجه معلوم نباشد ، مى تواند براى خود بردارد ، و بنابر احتیاط واجب هر وقت صاحبش پیدا شد در صورتى كه تلف نشده خود مال را ، و در صورتى كه تلف شده عوض آن را به او بدهد.
مسأله ۲۶۳۰ ـ هرگاه چیزى كه پیدا كرده نشانه اى دارد كه به واسطه آن مى تواند صاحبش را پیدا كند ، چه صاحب آن مسلمان باشد یا كافرى كه مالش محترم است ، در صورتى كه قیمت آن چیز به مقدار یك درهم برسد ، باید از روزى كه آن را پیدا كرده تا یك سال در محلّ اجتماع مردم اعلان كند.
مسأله ۲۶۳۱ ـ اگر انسان خودش نخواهد إعلان كند ، مى تواند به كسى كه اطمینان دارد بگوید كه از طرف او اعلان نماید.
مسأله ۲۶۳۲ ـ اگر تا یك سال اعلان كند و صاحب مال پیدا نشود ، در صورتى كه آن مال را در غیر حرم مكّه پیدا كرده باشد ، مى تواند آن را براى صاحبش نگه دارد كه هر وقت پیدا شد به او بدهد ، یا از طرف صاحبش به فقرا صدقه بدهد ، یا براى خود بردارد ، ولى هرگاه صاحبش پیدا شد حقّ دارد بگیرد ، و اگر آن مال را در حرم پیدا كرده باشد باید از طرف صاحبش به فقرا صدقه بدهد.
مسأله ۲۶۳۳ ـ بعد از آن كه یك سال اعلان كرد و صاحب مال پیدا نشد ، اگر مال را براى صاحبش نگهدارى كند و از بین برود ، چنانچه در نگهدارى آن كوتاهى نكرده و تعدّى یعنى زیاده روى هم ننموده ، ضامن نیست ، ولى اگر براى خود برداشته و از بین رفته ، در صورتى كه مالك پیدا شود و مطالبه كند ضامن است ، و اگر صدقه داده باشد ، صاحب مال مخیر است بین آن كه به صدقه راضى شود یا عوض مالش را بگیرد و ثواب صدقه براى صدقه دهنده باشد.
مسأله ۲۶۳۴ ـ كسى كه مالى را پیدا كرده ، اگر عمداً به دستورى كه گذشت اعلان نكند ، گذشته از این كه معصیت كرده ، تكلیف ساقط نشده و باید به همان دستور اعلان كند.
مسأله ۲۶۳۵ ـ اگر دیوانه یا بچّه نابالغ چیزى كه باید اعلان شود پیدا كند ، ولىّ او مى تواند به دستور مذكور اعلان نماید ، ولى اگر از آنها گرفت اعلان بر او واجب مى شود ، و پس از یك سال یا آن را براى صاحبش نگهدارى كند ، و یا براى صغیر یا دیوانه تملّك كند ، و یا از طرف صاحبش به فقرا صدقه بدهد ، و اگر صاحبش پیدا شد و راضى به صدقه نشد ، ولىّ ـ بنابر احتیاط واجب ـ عوض آن را از مال خودش بپردازد.
مسأله ۲۶۳۶ ـ اگر انسان در بین سالى كه اعلان مى كند از پیدا شدن صاحب مال ناامید شود ، تملّك آن اشكال دارد ، ولى مى تواند از طرف صاحبش صدقه بدهد ، و بنابر احتیاط واجب از حاكم شرع اذن بگیرد.
مسأله ۲۶۳۷ ـ اگر در بین سالى كه اعلان مى كند مال از بین برود ، چنانچه در نگهدارى آن كوتاهى كرده یا تعدّى یعنى زیاده روى كرده باشد ضامن است ، و اگر كوتاهى نكرده و زیاده روى هم ننموده ضامن نیست.
مسأله ۲۶۳۸ ـ اگر مالى پیدا كند كه قیمت آن به یك درهم مى رسد و تعریفش ممكن نیست ـ مثل اینكه مال نشانه دارد ولى در جایى پیدا كند كه معلوم است به واسطه اعلان ، صاحب آن پیدا نمى شود ، یا نشانه دار نباشد ـ مى تواند از روز اوّل آن را از طرف صاحبش به فقراء صدقه بدهد ، و بنابر احتیاط واجب به اذن حاكم شرع باشد.
مسأله ۲۶۳۹ ـ اگر چیزى را پیدا كند و به خیال این كه مال خود او است بردارد ، بعد بفهمد مال خودش نبوده ، احكام گمشده ـ كه در مسائل قبل گذشت ـ بر آن جارى است.
مسأله ۲۶۴۰ ـ لازم نیست موقع اعلان جنس چیزى را كه پیدا كرده بگوید ، بلكه همین قدر كه بگوید چیزى پیدا كرده ام كافیست ، مگر در صورتى كه بدون ذكر جنس، اعلان ـ از جهت تأثیر در التفات كسى كه مالش را گم كرده ـ بى فایده باشد.
مسأله ۲۶۴۱ ـ اگر كسى چیزى را پیدا كند و دیگرى بگوید مال من است و نشانه هاى آن را بگوید ، در صورتى باید به او بدهد كه اطمینان داشته باشد مال اوست ، ولازم نیست نشانه هایى را كه بیشتر اوقات صاحب مال هم ملتفت آنها نیست بگوید.
مسأله ۲۶۴۲ ـ اگر قیمت چیزى كه پیدا كرده به یك درهم برسد ، چنانچه اعلان نكند و در مسجد یا جاى دیگرى بگذارد و آن چیز از بین برود یا دیگرى آن را بردارد ، كسى كه آن را پیدا كرده ضامن است.
مسأله ۲۶۴۳ ـ هرگاه چیزى را پیدا كند كه تا یك سال قابل ماندن نیست ـ مانند میوه و سبزیجات ـ بنابر احتیاط واجب تا زمانى كه آسیبى به آن نرسد نگه دارد ، و چنانچه صاحبش پیدا نشد به اذن حاكم شرع یا وكیل او ، و در صورت نبودن این دو به اذن عدول مؤمنین ـ در صورتى كه میسّر باشد ـ آن را قیمت كند و بفروشد ، یا خودش بردارد و پول آن را نگه دارد ، و بنابر احتیاط واجب از زمان پیدا شدن تا یك سال اعلان كند ، و در صورت پیدا نشدن صاحبش به آنچه كه در مسأله «۲۶۳۲» گذشت عمل نماید.
مسأله ۲۶۴۴ ـ اگر چیزى را كه پیدا كرده موقع وضو گرفتن و نماز خواندن همراه او باشد ، در صورتى كه قصدش این باشد كه صاحب آن را پیدا كند و به او بدهد ، اشكال ندارد ، وگرنه تصرّف او هرچند به همراه داشتن باشد حرام است ، ولى وضو و نمازش به صرف این كه آن چیز همراه او باشد باطل نمى شود.
مسأله ۲۶۴۵ ـ اگر كفش شخصى را ببرند و كفش دیگرى به جاى آن بگذارند ، چنانچه بداند یا از قرائن اطمینان كند كفشى كه مانده مال كسى است كه كفش او را برده ، و راضى است كه كفشش را عوض كفشى كه برده است بردارد ، مى تواند به جاى كفش خودش بردارد ، و همچنین است اگر بداند كه كفش او را به طور ناحق و ظلم برده است ولى در این فرض باید قیمت آن از كفش خودش بیشتر نباشد ، وگرنه نسبت به زیادى قیمت حكم مجهول المالك جارى است ، ودر غیر این دو صورت حكم مجهول المالك بر آن كفش جارى خواهد بود.
مسأله ۲۶۴۶ ـ اگر مالى كه در دست انسان است مجهول المالك باشد ـ یعنى صاحب آن معلوم نباشد هرچند در بین افراد معینى ـ و گمشده بر آن مال صدق نكند ، لازم است صاحب آن را جستجو كند تا از پیدا شدنش نا امید شود ، و پس از مأیوس شدن آن را به فقراء صدقه بدهد ، و بنا بر احتیاط واجب به اذن حاكم شرع باشد ، واگر بعد صاحبش پیدا شود ضامن نیست.
