موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
« احكام صلح »
مسأله ۲۱۸۸ ـ صلح آن است كه انسان با دیگرى سازش كند كه مقدارى از مال یا منفعت مال خود را ملك او كند یا اباحه كند ، یا از طلب یا حقّ خود بگذرد كه او هم در عوض مقدارى از مال یا منفعت مال خود را به او واگذار یا اباحه نماید ، یا از طلب یا حقّى كه دارد بگذرد ، و صلح بر آنچه گذشت بدون آن كه در مقابل اصلا عوضى باشد محلّ اشكال است.
مسأله ۲۱۸۹ ـ در عقد صلح هر یك از دو طرف باید عاقل و بالغ باشد ، و باید قصد صلح داشته و كسى او را به ناحقّ اكراه نكرده باشد ، و اگر اكراه شدند و بعد راضى شدند صلح نافذ است ، و سفیه و ممنوع از تصرّف از طرف حاكم شرع به واسطه افلاس نباشد.
مسأله ۲۱۹۰ ـ لازم نیست صیغه صلح به عربى خوانده شود ، بلكه با هر لفظى كه بفهماند با هم صلح و سازش كرده اند صحیح است ، و همچنین به معاطات ، بلكه به دادن از یك طرف و گرفتن از طرف دیگر به قصد صلح محقّق مى شود.
مسأله ۲۱۹۱ ـ اگر كسى گوسفندهاى خود را به چوپان بدهد كه مثلا یك سال نگهدارى كند و از شیر آن استفاده نماید و مقدارى روغن بدهد ، چنانچه شیر گوسفند را در مقابل زحمتهاى چوپان و روغنى كه از غیر شیر گوسفند به عمل آمده باشد صلح كند ، اشكال ندارد ، بلكه اگر گوسفند را یك ساله به چوپان اجاره دهد كه از شیر آن استفاده كند و در عوض مقدار معینى روغن كه از غیر شیر گوسفند به عمل آمده باشد بدهد ، نیز اشكال ندارد.
مسأله ۲۱۹۲ ـ اگر كسى بخواهد طلب یا حقّ خود را به دیگرى صلح كند ، در صورتى صحیح است كه او قبول نماید ، و اگر بخواهد از طلب یا حقّ خود بگذرد قبول كردن او لازم نیست.
مسأله ۲۱۹۳ ـ اگر انسان مقدار بدهى خود را بداند و طلبكار او نداند ، چنانچه طلبكار طلب خود را به كمتر از مقدارى كه هست صلح كند ، مثلا پنجاه تومان طلبكار باشد و طلب خود را به ده تومان صلح نماید ، زیادى براى بدهكار حلال نیست ، مگر آن كه مقدار بدهى خود را به او بگوید و او را راضى كند ، یا طورى باشد كه اگر مقدار طلب خود را مى دانست ، باز هم به آن مقدار صلح مى كرد.
مسأله ۲۱۹۴ ـ اگر بخواهند دو چیزى را كه از یك جنس است و وزن آنها معلوم است به یكدیگر صلح كنند ، احتیاط واجب آن است كه وزن یكى بیشتر از دیگرى نباشد ، ولى اگر وزن آنها معلوم نباشد ، اگر چه احتمال دهند كه وزن یكى بیشتر از دیگرى است و صلح نمایند صحیح است.
مسأله ۲۱۹۵ ـ اگر دو نفر از یك نفر طلبكار باشند ، یا دو نفر از دو نفر دیگر طلبكار باشند و بخواهند طلبهاى خود را به یكدیگر صلح كنند ، چنانچه طلب آنان از یك جنس و وزن آنها یكى باشد ، مثلا هر دو ده من گندم طلبكار باشند ، مصالحه آنان صحیح است ، و همچنین است اگر جنس طلب آنان یكى نباشد ، مثلا یكى ده من برنج و دیگرى دوازده من گندم طلبكار باشد ، ولى اگر طلب آنان از یك جنس و چیزى باشد كه معمولا با وزن یا پیمانه آن را معامله مى كنند ، در صورتى كه وزن یا پیمانه آنها مساوى نباشد ، مصالحه آنان اشكال دارد.
مسأله ۲۱۹۶ ـ اگر از كسى طلبى دارد كه باید بعد از مدّتى بگیرد ، چنانچه طلب خود را به مقدار كمترى صلح كند و مقصودش این باشد كه از مقدارى از طلب خود گذشت كند و بقیه را نقد بگیرد اشكال ندارد.
مسأله ۲۱۹۷ ـ اگر دو نفر چیزى را با هم صلح كنند ، با رضایت یكدیگر مى توانند صلح را به هم بزنند ، و نیز اگر در ضمن معامله براى هر دو یا یكى از آنان حقّ به هم زدن معامله را قرار داده باشند كسى كه آن حقّ را دارد مى تواند صلح را به هم بزند.
مسأله ۲۱۹۸ ـ تا وقتى خریدار و فروشنده از یكدیگر جدا نشده اند مى توانند معامله را به هم بزنند ، و نیز اگر مشترى حیوانى را بخرد ، تا سه روز حقّ به هم زدن معامله را دارد ، و همچنین اگر پول جنسى را كه خریده تا سه روز ندهد و جنس را تحویل نگیرد ، فروشنده مى تواند معامله را به هم بزند ، ولى كسى كه مالى را صلح مى كند در این سه صورت حقّ به هم زدن صلح را ندارد ، و در صورتى كه طرف مصالحه در پرداخت مال المصالحه از حدّ متعارف تأخیر كند ، و همچنین در بقیه موارد خیار كه در احكام خرید و فروش گذشت ، نیز مى تواند صلح را به هم بزند.
مسأله ۲۱۹۹ ـ اگر چیزى را كه به صلح گرفته معیوب باشد ، مى تواند صلح را به هم بزند ، ولى اگر بخواهد تفاوت قیمت صحیح و معیوب را بگیرد اشكال دارد.
مسأله ۲۲۰۰ ـ هرگاه مال خود را به كسى صلح نماید و با او شرط كند و بگوید كه بعد از مرگ من باید چیزى را كه به تو صلح كردم ـ مثلا ـ وقف كنى و او هم این شرط را قبول كند ، باید به شرط عمل نماید.
