موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
اقسام حج
«مسأله 2182» حجّ بر سه قسم است: حجّ تَمتّع، حجّ اِفراد و حجّ قِران. «حج تمتّع» وظيفه كسى است كه فاصله وطن او تا مكّه معظّمه شانزده فرسنگ يا بيشتر باشد. «حجّ اِفراد» و «حجّ قِران» نيز وظيفه كسى است كه اهل خود مكّه يا اطراف آن تا كمتر از شانزده فرسنگ باشد. البتّه در بعضى از موارد، وظيفه برخى افراد بيمار يا معذور از حجّ تمتّع به حجّ إفراد تبديل مىشود. هر سه قسم حجّ در بيشتر اعمال مشترك هستند؛ ولى در حجّ تمتّع، عمره پيش از حجّ و وابسته به حجّ و همچون جزيى از آن مىباشد كه بايد در يك سال و در ماههاى حجّ بجا آورده شود؛ ولى در حجّ اِفراد و حجِّ قِران، عمره كاملاً مستقل و از حجّ جداست. همچنين در حجّ تمتّع در روز عيد قربان در مِنى قربانى واجب است و از اعمال آن مىباشد و در حجّ قِران، قربانى از ابتدا مقرون با احرام است و بايد تا روز عيد در مِنى همراه حاجى باشد، ولى در حجّ اِفراد اصلاً قربانى واجب نيست.
صورت حجّ تمتّع
«حجّ تمتّع» مركب از دو عمل عبادىِ «عمره تمتّع» و «حجّ تمتّع» مىباشد كه به ترتيب زير بيان مىشود:
1 ـ عمره تمتّع
«مسأله 2183» در عمره تمتّع پنج چيز واجب است:
اول: احرام از يكى از ميقاتها و در احرام سه چيز واجب است: الف ـ نيّت. ب ـ پوشيدن دو جامه احرام كه يكى را «اِزار» (لنگ) و ديگرى را «رِداء» مىنامند كه بايد به دوش انداخته شود. ج ـ تلبيه؛ يعنى گفتن «لبيك» بدين نحو: «لَبَّيْكَ أَللّهُمَّ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ لا شَريكَ لَكَ لَبَّيْكَ، إنَّ الْحَمْدَ وَالنِّعْمَةَ لَكَ وَالمُلْكَ، لا شَريكَ لَكَ لَبَّيْكَ».
دوم: طواف خانه خدا؛ به اين ترتيب كه با شروع از «حجرالأسود» هفت مرتبه دور خانه خدا بگردد و به هر دور آن يك «شوط» گفته مىشود.
(391)
سوم: نماز طواف؛ به اين ترتيب كه بعد از تمام شدن طواف واجب، پشت مقام ابراهيم عليهالسلام دو ركعت نماز به قصد «نماز طواف» بخواند.
چهارم: سعى بين صفا و مروه؛ يعنى پس از نماز طواف، بين «صفا» و «مروه» كه دو كوه معروفند سعى كند؛ به اين صورت كه از صفا شروع كند و به مروه برود و از مروه به صفا برگردد و سعى بايد هفت مرتبه باشد و هر مرتبه را يك «شوط» مىگويند؛ به اين شكل كه از «صفا به مروه» يك شوط است و از «مروه به صفا» نيز يك شوط به حساب مىآيد؛ پس هفت شوط از صفا شروع و به مروه ختم مىگردد.
پنجم: تقصير؛ يعنى پس از سعى به قصد قربت و با نيّت خالص مقدارى از ناخنهاى دست يا پا و يا مقدارى از موى سر يا سبيل و يا ريش خود را بزند و بهتر بلكه احوط آن است كه به زدن ناخن اكتفا نكند و مقدارى از مو را نيز بزند و تراشيدن سر و كندن مو كفايت نمىكند.
2 ـ حجّ تمتّع
«مسأله 2184» واجبات حجّ تمتّع سيزده چيز است:
اول: احرام حجّ تمتّع؛ كه مانند احرام عمره است، جز اين كه در احرام حج بايد از مكه معظّمه به نيّت حجّ تمتّع مُحرم شود.
دوم: وقوف در عرفات؛ يعنى مُحرم به احرام حجّ از ظهر روز عرفه ـ نهم ذىحجّه ـ به قصد قربت در عرفات باشد و در آنجا نيّت وقوف كند و بنابر احتياط، از اوّل ظهر به عرفات برود و تا مغرب شرعى در آنجا بماند.
سوم: وقوف در مشعر؛ به اين ترتيب كه حاجى پس از انجام وقوف در عرفات هنگام مغرب شب عيد به طرف «مشعرالحرام» كوچ كند و مستحب است به گونهاى كوچ كند كه نماز مغرب و عشاء را در مشعر بخواند. وقوف در مشعر بايد به قصد قربت انجام شود و وقت آن از طلوع فجر تا طلوع آفتاب است و بنابر احتياط شب دهم را نيز تا طلوع فجر به قصد قربت بايد در مشعر به سر برد.
(392)
چهارم، پنجم و ششم: واجبات منى در روز عيد قربان، كه عبارتند از:
الف ـ رَمى جمره عقبه؛ يعنى زدن هفت سنگريزه به جمره عقبه به پيروى از حضرت ابراهيم عليهالسلام كه در اين مكان شيطان را رمى كرده است. ب ـ قربانى و مخيّر است شتر يا گاو و يا گوسفند را قربانى كند. ج ـ تراشيدن سر و يا تقصير (كوتاه كردن مو يا ناخن) به تفصيلى كه در كتاب مناسك حج آمده است.
هفتم، هشتم، نهم، دهم و يازدهم: اعمال مكّه مكرّمه، كه به ترتيب عبارتند از: «طواف»، «نماز طواف»، «سعى بين صفا و مروه»، «طواف نساء» و «نماز طواف نساء».
دوازدهم و سيزدهم: اعمال منى در روزهاى يازدهم، دوازدهم و براى بعضى سيزدهم ذىحجّه، كه عبارتند از:
الف ـ بيتوته در منى؛ يعنى شب در آنجا ماندن. ب ـ رَمى جمرات سه گانه (اُولى، وُسطى و عقبه) و در هر روز بايد به هر يك از جمرات سه گانه هفت ريگ بزند.
عمره مفرده
«مسأله 2185» از جمله مستحبّات مؤكّد كه در روايات از آن به «حجّ اصغر» تعبير شده «عمره مفرده» است؛ بلكه كسى كه استطاعت براى حج را ندارد، ولى مىتواند عمره مفرده به جا آورد، بنابر احتياط واجب بايد آن را به جا آورد و در همه اوقات سال مىتوان آن را بجا آورد، ولى در يك ماه قمرى بيش از يك عمره مفرده نمىتوان به نيت يك نفر انجام داد و نسبت به عمره ماه رجب تأكيد بسيار شده است. واجبات عمره مفرده كه بايد در آنها قصد قربت داشته باشد عبارت از هفت مورد زير است:
«اِحرام»، «طواف خانه خدا»، «نماز طواف»، «سعى بين صفا و مروه»، «تراشيدن سر يا تقصير»، «طواف نساء» و «نماز طواف نساء».
--------------------------------------------------------------------------------
تفصيل و احكام هر يك از موارد و احكام حجّ و عمره در كتاب «مناسك حجّ و عمره» بيان شده است، و بايد بدانجا مراجعه شود.
(393)
