موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
مكان نمازگزار
مكان نمازگزار چند شرط دارد:
* شرط اوّل: مكان نمازگزار بايد مباح باشد.
«مسأله 890» نماز كسى كه در ملك غصبى نماز مىخواند ـ اگرچه روى فرش و تخت و مانند آنها باشد ـ باطل است و همچنين نماز خواندن در زير خيمه غصبى باطل است، ولى نماز خواندن در زير سقف غصبى چنانچه ديوارهاى آن غصبى نباشد، مانعى ندارد.
(169)
«مسأله 891» نماز در ملكى كه منفعت آن مال ديگرى است، بدون اجازه او باطل است؛ مثلاً اگر در خانه اجارهاى، صاحبخانه يا ديگرى بدون اجازه كسى كه آن خانه را اجاره كرده، نماز بخواند، نمازش باطل است و همچنين نمىتوان در ملكى كه ديگرى در آن حقّى دارد نماز خواند؛ مثلاً اگر ميّت وصيّت كرده باشد كه ثلث مال او را به مصرفى برسانند، تا وقتى ثلث را جدا نكردهاند، نمىتوان در ملك او نماز خواند.
«مسأله 892» اگر كسى جاى شخص ديگرى را كه در مسجد نشسته غصب كند و در آن جا نماز بخواند، بنابر احتياط واجب بايد دوباره نماز خود را در محل ديگرى اعاده كند.
«مسأله 893» اگر در جايى كه نمىداند غصبى است، نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد، نماز او صحيح است و همچنين اگر در جايى كه غصبى بودن آن را فراموش كرده، نماز بخواند و بعد از نماز به خاطر آورد، نماز او صحيح است، مگر آن كه خودش غصب كرده باشد كه در اين صورت نمازش باطل است.
«مسأله 894» اگر بداند جايى غصبى است ولى نداند كه در جاى غصبى نماز باطل است و در آن جا نماز بخواند، چنانچه در يادگيرى مسأله كوتاهى كرده باشد نماز او باطل است.
«مسأله 895» اگر كسى ناچار باشد نماز واجب را سواره بخواند و يا بخواهد نماز مستحبّى را سواره بخواند، چنانچه وسيله سوارى يا چيزى كه روى آن نشسته غصبى باشد، بعيد نيست نماز او صحيح باشد.
«مسأله 896» اگر سهم كسى كه در ملكى با ديگرى شريك است، از سهم شريكش جدا نباشد، بدون اجازه شريك خود نمىتواند در آن ملك تصرّف كند و نماز بخواند.
«مسأله 897» اگر با عين پولى كه خمس آن را نداده، ملكى بخرد، مىتواند در آن نماز بخواند؛ ولى بايد فورا خمس آن پول را بپردازد. البته اگر اصلاً قصد پرداخت خمس را نداشته باشد و معامله را به نحو شخصى انجام داده باشد، نماز در آن ملك باطل است و اگر با عين پولى كه زكات آن را نداده ملكى بخرد، تصرّف او در آن ملك حرام و نماز او نيز در آن باطل است، مگر آن كه قصد جدى داشته باشد كه زكات آن را از مال ديگر خود
(170)
بپردازد و اگر به ذمّه بخرد و در موقع خريدن قصد او اين باشد كه از مالى كه خمس يا زكات آن را نداده پول ملك را بدهد، تصرّف و نماز در آن صحيح است ولى احتياط مستحب آن است كه در آن نماز نخواند.
«مسأله 898» اگر صاحب ملك اجازه نماز خواندن بدهد، ولى انسان بداند كه قلبا راضى نيست، نماز خواندن در ملك او باطل است و اگر اجازه ندهد و انسان يقين كند كه قلبا راضى است، نماز صحيح است.
«مسأله 899» تصرّف در ملك كسى كه مرده و خمس يا زكات بدهكار بوده است، حرام و نماز در آن باطل است، مگر آن كه بدهى او را بدهند يا بنا داشته باشند بدون مسامحه بپردازند.
«مسأله 900» تصرّف در ملك كسى كه مرده و به مردم بدهكار بوده است، حرام و نماز در آن باطل است؛ ولى تصرّفات جزيى كه براى برداشتن جنازه مرده معمول است، اشكال ندارد و نيز اگر بدهكارى او كمتر از مالش باشد و ورثه نيز تصميم داشته باشند كه بدون مسامحه بدهى او را بپردازند، تصرّف در آن با رضايت ورثه و طلبكاران اشكال ندارد.
«مسأله 901» اگر كسى كه مرده قرض نداشته باشد، ولى بعضى از ورثه او صغير يا ديوانه يا غايب باشند، تصرّف در ملك او حرام و نماز در آن باطل است؛ ولى تصرّفات جزيى كه براى برداشتن جنازه مرده معمول است، اشكال ندارد.
«مسأله 902» نماز خواندن در مسافرخانه و حمام و مانند آن كه براى واردين آماده است، در صورتى كه نمازگزار به عنوان مهمان يا مسافر و يا براى انجام كارى آنجا باشد، اشكال ندارد، امّا اگر فقط براى خواندن نماز به آنجا برود، اشكال دارد، مگر اين كه به رضايت مالك آن اطمينان داشته يا اجازه داشته باشد؛ ولى در غير اين قبيل مكانها، در صورتى مىتوان نماز خواند كه مالك آن اجازه بدهد يا حرفى بزند كه معلوم شود براى نماز خواندن اذن داده است، مثل اين كه به كسى اجازه دهد در ملك او بنشيند و بخوابد كه از اينها فهميده مىشود براى نماز خواندن نيز اجازه داده است.
«مسأله 903» نماز خواندن در زمينهاى بسيار بزرگى كه مردم ناچارند در آنها
(171)
تصرّفاتى مانند رفت و آمد انجام دهند و در صورت تصرّف نكردن به زحمت و مشقّت مىافتند، اشكال ندارد، حتّى اگر رضايت صاحبان آنها معلوم نباشد و يا در بين آنها صغير و يا مجنون وجود داشته باشد؛ ولى چنانچه بدانند كه صاحبان آنها راضى نيستند، نمىتوانند در آن جا نماز بخوانند.
* شرط دوم: مكان نمازگزار بايد بىحركت باشد و اگر به واسطه تنگى وقت يا جهت ديگرى ناچار باشد در جايى كه حركت دارد ـ مانند اتومبيل، كشتى و قطار ـ نماز بخواند، به قدرى كه ممكن است بايد در حال حركت چيزى نخواند و اگر آن وسايل از سمت قبله به طرف ديگر حركت كنند، نمازگزار بايد به طرف قبله برگردد.
«مسأله 904» نماز خواندن در اتومبيل، كشتى، قطار و مانند آنها در حال توقف مانعى ندارد.
«مسأله 905» نماز روى خرمن گندم و جو و مانند آنها كه نمىتوان روى آن بىحركت ماند، باطل است.
«مسأله 906» در جايى كه به واسطه احتمال باد، باران، تراكم جمعيت و مانند آن اطمينان ندارد كه بتواند نماز را تمام كند، اگر نماز را به اميد تمام كردنِ آن شروع كند، اشكال ندارد و اگر به مانعى برخورد نكند، نماز او صحيح است.
* شرط سوم: مكان نمازگزار نبايد از جاهايى باشد كه ماندن در آن حرام است؛ بنابر اين نبايد در محلى كه باقى ماندن در آن براى انسان خطر جانى دارد ـ مانند محلى كه نزديك است سقف آن خراب شود ـ نماز خواند.
«مسأله 907» بودن مرد و زن نامحرم در جاى خلوت جايز نيست؛ ولى چنانچه در چنين محلّى نماز بخواند، نمازش اشكال ندارد.
«مسأله 908» نماز خواندن در جايى كه صداى آلات لهو و لعب شنيده مىشود باطل نيست، ولى گوش دادن به آنها حرام است.
* شرط چهارم: نبايد در جايى كه سقف آن كوتاه است و نمىتوان در آن جا راست ايستاد يا به اندازهاى كوچك است كه جاى ركوع و سجود ندارد، نماز خواند و اگر ناچار
(172)
شود كه در چنين جايى نماز بخواند، بايد به قدرى كه ممكن است، قيام، ركوع و سجود را بجا آورد.
* شرط پنجم: در مكانهايى نباشد كه ماندن، نشستن يا ايستادن روى آن حرام است. بنابر اين نماز خواندن روى چيزى كه ايستادن و يا نشستن روى آن موجب بىاحترامى و هتك حرمت به چيزى مىشود كه هتك حرمت آن حرام است ـ مثل فرشى كه اسم خداوند متعال و يا آيات قرآن يا اسامى معصومين عليهمالسلام بر آن نوشته شده است ـ جايز نيست.
* شرط ششم: مكان نمازگزار نبايد جلوتر از قبر معصومين عليهمالسلام باشد.
«مسأله 909» اگر در نماز چيزى مانند ديوار بين او و قبر مطهّر فاصله باشد كه بىاحترامى نشود، اشكال ندارد، ولى فاصله شدن صندوق شريف و ضريح و پارچههايى كه روى آن افتاده كافى نيست.
* شرط هفتم: مكان نمازگزار اگر نجس است، به گونهاى مرطوب نباشد كه رطوبت آن به بدن يا لباس او برسد؛ ولى اگر جايى كه پيشانى را بر آن مىگذارد نجس باشد، حتّى در صورتى كه خشك نيز باشد، نماز باطل است و احتياط مستحب آن است كه در مكان نجس نماز خوانده نشود، مخصوصا اگر عين نجاست در آن وجود داشته باشد.
* شرط هشتم: جاى پيشانى نمازگزار از جاى قدمها و زانوهاى او بيش از چهار انگشت بسته، پستتر يا بلندتر نباشد.
* شرط نهم: اگر زن و مردى در يك مكان نماز مىخوانند، بنابر احتياط واجب مكان نماز زن بايد به گونهاى باشد كه عرفا عقبتر از مكان نماز مرد قلمداد شود، اگرچه بهتر است كه در تمام حالات نماز، زن عقبتر از مرد باشد، به اين معنى كه جاى سجده او از جاى ايستادن مرد عقبتر باشد.
«مسأله 910» اگر بين مرد و زن به اندازه ده ذراع فاصله باشد و يا آن كه ما بين آنها ديوار يا پرده يا چيز ديگرى وجود داشته باشد، جلوتر بودن زن از مرد در نماز اشكالى ندارد.
«مسأله 911» شرط مذكور مربوط به موردى است كه هر دو نمازگزار بالغ باشند
(173)
ولى در آن تفاوتى بين نماز واجب و مستحب نيست. البته براى كسانى كه در مسجدالحرام نماز مىخوانند مراعات اين شرط لازم نيست.
«مسأله 912» خواندن نماز واجب در خانه كعبه و بر بام آن بنابر احتياط جايز نيست، ولى در حال ناچارى مانعى ندارد.
«مسأله 913» خواندن نماز مستحب در خانه كعبه و بر بام آن اشكال ندارد، بلكه مستحب است در داخل خانه مقابل هر ركن دو ركعت نماز بخوانند.
جاهايى كه نماز خواندن در آنها مستحب است
«مسأله 914» در شرع مقدس اسلام بسيار سفارش شده است كه نماز را در مسجد بخوانند و بهتر از همه مسجدها، مسجدالحرام و بعد از آن مسجد پيامبر صلىاللهعليهوآلهوسلم و بعد از آن مسجد كوفه و بعد از آن مسجد بيتالمقدس و بعد از آن مسجد جامع هر شهر و بعد از آن مسجد محلّه و بعد از آن مسجد بازار است.
«مسأله 915» براى زنها نماز خواندن در خانه بهتر است، ولى اگر بتوانند كاملاً خود را از نامحرم حفظ كنند، بهتر است در مسجد نماز بخوانند.
«مسأله 916» نماز خواندن در حرم امامان عليهمالسلام مستحب و بلكه بهتر از مسجد است و نماز در حرم مطهر حضرت اميرالمؤمنين عليهالسلام برابر با دويست هزار نماز است.
«مسأله 917» زياد رفتن به مسجد و رفتن در مسجدى كه نمازگزار ندارد، مستحب است و همسايههاى مسجد اگر عذرى نداشته باشند، مكروه است در غير مسجد نماز بخوانند.
«مسأله 918» مستحب است انسان با كسى كه در مسجد حاضرنمىشود غذا نخورد، در كارها با او مشورت نكند، همسايه او نشود، از او زن نگيرد و به او زن ندهد.
جاهايى كه نماز خواندن در آنها مكروه است
«مسأله 919» نماز خواندن در چند جا مكروه است و از آن جمله است: حمام، زمين
(174)
نمكزار، مقابل انسان، مقابل درى كه باز است، در جاده، خيابان و كوچه ـ اگر براى كسانى كه عبور مىكنند ايجاد مزاحمت نكند، و چنانچه ايجاد مزاحمت كند، حرام و نماز باطل است ـ مقابل آتش و چراغ، آشپزخانه و هر جا كه كوره آتش باشد، مقابل چاه و چالهاى كه محل ادرار باشد، روبروى تصوير يا مجسمه انسان يا حيوان مگر آن كه روى آن چيزى مانند پرده بكشند، در اتاقى كه جُنب در آن باشد، در جايى كه تصويرى از جاندار باشد اگرچه روبروى نمازگزار نباشد، مقابل قبر، روى قبر، بين دو قبر و يا در قبرستان.
«مسأله 920» كسى كه در محلّ عبور مردم يا روبروى كسى نماز مىخواند، مستحب است چيزى مقابل خود بگذارد، و اگر چوب يا ريسمانى هم باشد كافى است.
