موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی

 

▲احکام خیارات (مسئله 1812 تا 1819)

 

مسأله 1812ـ هرگاه خریدار قیمت جنس را نداند و یا غفلت کند و جنس را گرانتر از قیمت معمولى بخرد، چنانچه بقدرى گران خریده باشد که مردم او را مغبون بدانند مى تواند معامله را فسخ کند، این حکم در صورتى که فروشنده قیمت جنس را نداند و مغبون شود نیز جارى است.

 

مسأله 1813ـ در معامله بیع شرط که مثلاً خانه صدهزار تومانى را با علم و آگاهى به پنجاه هزار تومان مى فروشند و قرار مى گذارند اگر فروشنده در موعد مقرّر پول را بدهد مى تواند معامله را فسخ کند، معامله اشکالى ندارد، به شرط این که طرفین واقعاً قصد خرید و فروش داشته باشند و اگر در موعد مقرّر پول را ندهد جنس از آن خریدار خواهد بود.

 

مسأله 1814ـ هرگاه در جنس تقلّب کند و مثلاً چاى اعلا را با چاى پست مخلوط نماید و به اسم چاى اعلا بفروشد مشترى مى تواند معامله را به هم بزند.

 

مسأله 1815ـ هرگاه خریدار بفهمد جنسى را که گرفته معیوب است، مثلاً پارچه یا فرشى را که خریده پوسیدگى یا پارگى دارد، چنانچه آن عیب پیش از معامله در مال بوده و او نمى دانسته، مى تواند معامله را فسخ کند، یا تفاوت قیمت سالم و معیوب را معیّن کند و به همان نسبت از پولى که به فروشنده داده پس بگیرد، مثلاً جنسى را به صد تومان خریده، هرگاه بفهمند معیوب است و تفاوت سالم و معیوب آن در بازار یک چهارم است، مى تواند یک چهارم پولى را که داده یعنى بیست و پنج تومان از فروشنده بگیرد، ولى احتیاط واجب آن است که این کار با رضایت طرف مقابل انجام گیرد، همین حکم در صورتى که عیبى در عوض باشد نیز جارى است.

 

مسأله 1816ـ هرگاه بعد از معامله و پیش از تحویل گرفتن جنس، عیبى در آن پیدا شود، مشترى مى تواند معامله را فسخ کند، همچنین اگر در عوض آن جنس بعد از معاملهوپیش از تحویل گرفتن عیبى پیدا شود فروشنده مى تواند معامله را به هم زند.

 

مسأله 1817ـ هرگاه بعد از معامله عیب جنس را بفهمد و فورا معامله را فسخ نکند بنابر احتیاط حقّ او ساقط مى شود، ولى مقدارى تأخیر براى فکر کردن مانعى ندارد و شرط نیست که فروشنده موقع فسخ حاضر باشد.

 

مسأله 1818ـ در چند صورت با وجود عیب نمى تواند معامله را فسخ کند یا تفاوت قیمت را بگیرد: 1ـ در صورتى که موقع خریدن عیب مال را بداند. 2ـ درصورتى که بعداً راضى شود. 3ـ فروشنده موقع معامله بگوید این مال را با هر عیبى که دارد مى فروشم، ولى اگر عیب معیّنى را ذکر کند و بگوید با این عیب مى فروشم بعد معلوم شود عیب دیگرى دارد خریدار مى تواند معامله را فسخ کند. 4ـ خریدار در موقع معامله بگوید اگر مال عیبى داشته باشد فسخ نمى کنم و تفاوت قیمت هم نمى گیرم.

 

مسأله 1819ـ در چند صورت اگر خریدار بفهمد مال عیبى دارد نمى تواند معامله را به هم بزند ولى مى تواند تفاوت قیمت را بگیرد: 1ـ در صورتى که بعد از معامله تغییرى در جنس بدهد بطورى که مردم بگویند جنس خریدارى شده به صورت خود باقى نمانده است. 2ـ در صورتى که بعد از معامله بفهمد مال عیب دارد ولى حقّ فسخ را ساقط کرده باشد. 3ـ بعد از تحویل گرفتن مال عیب دیگرى در آن پیدا شود، ولى اگر حیوان معیوبى را بخرد و قبل از گذشتن سه روز عیب دیگرى پیدا کند باز هم مى تواند آن را پس دهد، همچنین اگر فقط براى خریدار تا مدّتى حقّ فسخ قرار داده شده باشد و در آن مدّت مال عیب دیگرى پیدا کند در این صورت نیز مى تواند معامله را فسخ کند هر چند آن را تحویل گرفته باشد.