موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی

 

▲کارهایى که روزه را باطل مى کند (مسئله 1335)

 

مسأله 1335ـ کارهایى که روزه را باطل مى کند بنابر احتیاط نُه چیز است:

 

1ـ خوردن و آشامیدن، 2ـ جماع، 3ـ استمناء، 4ـ دروغ بستن به خدا و پیغمبر(صلى الله علیه وآله)و ائمّه(علیهم السلام)، 5ـ رساندن غبار غلیظ به حلق، 6ـ فرو بردن سر در آب، 7ـ باقى ماندن بر جنابت یا حیض یا نفاس تا اذان صبح، 8ـ اماله کردن با مایعات، 9ـ قى کردن عمدى.

 

▲احکام کارهایى که روزه را باطل مى کند

 

▲1ـ خوردن و آشامیدن (مسئله 1336 تا 1344)

 

مسأله 1336ـ خوردن و آشامیدن از روى عمد روزه را باطل مى کند، خواه از چیزهاى معمولى باشد مانند نان و آب و یا غیر معمولى مانند برگ درختان، کم باشد یا زیاد، حتّى اگر مسواک را از دهان بیرون آورده، دوباره داخل دهان کند و رطوبت آن را فرو برد روزه اش باطل مى شود، مگر آن که رطوبت مسواک کم باشد و در آب دهان از بین برود.

 

مسأله 1337ـ اگر هنگامى که مشغول خوردن غذا یا نوشیدن آب است بفهمد صبح شده، باید آنچه را در دهان است بیرون آورد و اگر عمداً فرو برد روزه اش باطل است و کفّاره نیز دارد.

 

مسأله 1338ـ خوردن و آشامیدن از روى سهو و فراموشى روزه را باطل نمى کند.

 

مسأله 1339ـ احتیاط واجب آن است که روزه دار از تزریق آمپولهاو سرمهایى که به جاى غذا یا دوا به کار مى رود خود دارى کند، ولى تزریق آمپول هایى که عضو را بى حس مى کند اشکال ندارد.

 

مسأله 1340ـ کسى که مى خواهد روزه بگیرد بهتر است پیش از اذان صبح دندانهایش را بشوید و خلال کند و اگر بداند غذایى که لاى دندان مانده در روز فرو مى رود احتیاط واجب آن است که قبلاً آن را بشوید و خلال کند و اگر نکند و غذا فرو رود روزه را تمام کند و بعد قضا نماید.

 

مسأله 1341ـ فرو بردن آب دهان، هر چند به واسطه خیال کردن ترشى و مانند آن در دهان جمع شده باشد، روزه را باطل نمى کند، و فرو بردن اخلاط سر و سینه تا به فضاى دهان نرسیده اشکال ندارد، امّا اگر داخل فضاى دهان شود احتیاط واجب آن است که آن را فرو نبرد.

 

مسأله 1342ـ جویدن غذا براى بچّه و همچنین چشیدن غذا و مانند آن و شست و شوى دهان با آب یا داروها اگر چیزى از آن فرو نرود روزه را باطل نمى کند و اگر بدون اراده به حلق برسد اشکالى ندارد، ولى اگر از اوّل بداند بى اختیار به حلق مى رسد روزه اش باطل است و قضا و کفّاره دارد.

 

مسأله 1343ـ اگر روزه دار به اندازه اى تشنه شود که طاقت تحمّل آن را ندارد و یا ترس بیمارى و تلف داشته باشد، مى تواند به اندازه ضرورت آب بنوشد، ولى روزه او باطل مى شود و اگر ماه رمضان باشد باید بقیّه روز را امساک کند.

 

مسأله 1344ـ انسان نمى تواند به خاطر ضعف، روزه را بخورد، ولى اگر بقدرى ضعف پیدا کند که تحمّل آن بسیار مشکل شود، مى تواند روزه را بخورد و همچنین اگر خوف بیمارى داشته باشد.

 

▲2ـ جماع (مسئله 1345 تا 1346)

 

مسأله 1345ـ «جماع» (نزدیکى با زن) روزه هر دو طرف را باطل مى کند، هرچند فقط به مقدار ختنه گاه داخل شود و منى هم بیرون نیاید و اگر کمتر از آن باشد و منى هم بیرون نیاید باطل نمى شود و هرگاه شک کند که این مقدار داخل شده یا نه روزه اش صحیح است.

 

مسأله 1346ـ هرگاه از روى فراموشى جماع کند و یا از روى اجبار بطورى که هیچ اختیارى نداشته باشد، روزه باطل نمى شود، ولى چنانچه در بین جماع یادش بیاید، یا اجبار برطرف شود، باید فورا ترک کند و الاّ روزه او باطل است.

 

▲3ـ استمناء (مسئله 1347 تا 1353)

 

مسأله 1347ـ اگر روزه دار با خود کارى کند که منى از او بیرون آید روزه اش باطل مى شود، امّا اگر بى اختیار در حال خواب یا بیدارى بیرون آید، روزه باطل نمى شود.

 

مسأله 1348ـ هرگاه روزه دار مى داند که اگر در روز بخوابد محتلم مى شود، یعنى در خواب منى از او بیرون مى آید، جایز است بخوابد و چنانچه محتلم شود براى روزه او اشکالى ندارد.

 

مسأله 1349ـ هرگاه روزه دار در حال بیرون آمدن منى از خواب بیدار شود واجب نیست از بیرون آمدن آن جلوگیرى کند.

 

مسأله 1350ـ شخص روزه دارى که محتلم شده مى تواند بول و استبراء از بول کند

 

هر چند مى داند بهواسطه آن باقیمانده منى از مجرا بیرون مى آید، حتّى اگر غسل کرده باشد این کار براى روزه اش ضررى ندارد هر چند با خارج شدن باقیمانده منى از مجرا باید مجدّداً غسل کند.

 

مسأله 1351ـ روزه دارى که محتلم شده اگر بداند منى در مجرا باقى مانده و در صورتى که پیش از غسل بول نکند بعد از غسل منى بیرون مى آید بهتر است قبلاً بول کند ولى واجب نیست.

 

مسأله 1352ـ اگر روزه دار به قصد بیرون آمدن منى استمناء کند روزه اش باطل مى شود هر چند منى از او بیرون نیاید.

 

مسأله 1353ـ اگر روزه دار بدون قصد بیرون آمدن منى مثلاً با همسر خود بازى و شوخى کند در صورتى که عادت نداشته باشد که به این مقدار بازى و شوخى منى از او خارج شود روزه اش صحیح است، ولى اگر اتّفاقاً منى بیرون آید روزه اش اشکال دارد، مگر این که قبلاً مطمئن بوده که منى از او خارج نمى شود.

 

▲4ـ دروغ بستن به خدا و پیامبر(صلى الله علیه وآله) و امامان(علیهم السلام) (مسئله 1354 تا 1359)

 

مسأله 1354ـ هرگاه روزه دار دروغى به خدا و پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) و جانشینان معصوم او(علیهم السلام) نسبت دهد خواه با گفتن باشد، یا نوشتن، یا اشاره و مانند آن، بنابراحتیاط واجب روزه اش باطل مى شود، هر چند بلافاصله توبه کند. دروغ بستن به سایر انبیا و فاطمه زهرا(علیها السلام) نیز همین حکم را دارد.

 

مسأله 1355ـ هرگاه بخواهد خبرى را نقل کند که از راست یا دروغ بودن آن اطّلاعى ندارد، باید از کسى که آن خبر را گفته، یا از کتابى که در آن نوشته شده نقل نماید، مثلاً بگوید: فلان راوى چنین مى گوید و یا در فلان کتاب چنان نوشته شده است که پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود...

 

مسأله 1356ـ اگر چیزى را به اعتقاد این که راست است از قول خدا یا پیغمبر(صلى الله علیه وآله)نقل کند و بعد بفهمد دروغ بوده روزه اش صحیح است، ولى بعکس اگر چیزى را دروغ مى دانست و به خدا و پیغمبر نسبت داد و بعداً معلوم شد صحیح بوده، روزه اش اشکال دارد.

 

مسأله 1357ـ اگر دروغى را که دیگرى ساخته عمداً به خدا و پیغمبر نسبت دهد روزه اش اشکال دارد.

 

مسأله 1358ـ اگر از شخص روزه دار سؤال کنند که آیا پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) چنین مطلبى را فرموده، و او عمداً بگوید: آرى، در حالى که پیغمبر(صلى الله علیه وآله) نگفته باشد، یا بگوید: نه، درحالى که پیغمبر(صلى الله علیه وآله) گفته باشد، روزه اش اشکال دارد.

 

مسأله 1359ـ اگر در نقل احکام شرعیّه عمداً دروغ گوید، مثلاً واجبى را غیر واجب و حرامى را حلال ذکر کند، اگر منظورش نسبت دادن آن حکم به خدا یا پیغمبر(صلى الله علیه وآله)باشد، روزه اش اشکال دارد و اگر قصدش نسبت دادن فتوا به مجتهد است کار حرامى کرده، امّا روزه اش باطل نمى شود و کسى که بدون اطّلاع، حکم مشکوکى را نقل مى کند، نیز همین حکم را دارد.

 

▲5ـ رساندن غبار غلیظ به حلق (مسئله 1360 تا 1364)

 

مسأله 1360ـ رساندن غبار غلیظ به حلق هرگاه در حلق تبدیل به گِل شود و فرو رود روزه را باطل مى کند، در غیر این صورت روزه صحیح است، خواه غبار چیزى باشد که خوردن آن حلال است مانند آرد، یا غبار چیزى که خوردن آن حرام است.

 

مسأله 1361ـ هرگاه به واسطه باد یا جارو کردن زمین، غبار غلیظى برخیزد و بر اثر عدم مواظبت به حلق برسد، روزه اش باطل مى شود (همانطور که در مسأله قبل آمد)

 

مسأله 1362ـ احتیاط واجب آن است که روزه دار از کشیدن سیگار و تنباکو و سایر دخانیات پرهیز کند و بخار غلیظ نیز به حلق نرساند، ولى رفتن به حمّام اشکال ندارد، هرچند فضاى حمّام را بخار گرفته باشد.

 

مسأله 1363ـ اگر فراموش کند که روزه است و مواظبت نکند، یا بى اختیار و بدون اراده، غبار و مانند آن به حلق او رسد، روزه اش باطل نمى شود.

 

مسأله 1364ـ درجایى که احتمال مى دهدغبار یا دود به حلق برسدباید احتیاط کند، ولى اگر یقین یا گمان داشته باشد به حلق نمى رسد روزه اش صحیح است.

 

▲6ـ فرو بردن سر در آب (ارتماس) (مسئله 1365 تا 1370)

 

مسأله 1365ـ روزه دار بنابر احتیاط واجب تمام سر را عمداً در آب فرونبرد، حتّى اگر بقیّه بدن بیرون ازآب باشد، امّا اگر تمام بدن و قسمتى از سر زیر آب برود ولى مقدارى از سر بیرون باشد روزه باطل نمى شود، فرو بردن سر در مایعاتى مانند گلاب و آبهاى مضاف دیگر حکم آب مطلق را دارد.

 

مسأله 1366ـ اگر نصف سر را یک دفعه و نصف دیگر را دفعه دیگر، در آب فرو برد، روزه اش صحیح است، ولى اگر تمام سر را زیر آب ببرد امّا مقدارى از موها بیرون بماند روزه اش اشکال دارد.

 

مسأله 1367ـ کسى که براى نجات غریق مجبور است سر را در آب فرو ببرد روزه اش اشکال دارد، ولى به عنوان نجات جان مسلمانى این کار واجب است و بعداً قضا کند.

 

مسأله 1368ـ غوّاصان اگر سر خود را در کلاهک پنهان کنند و با آن زیر آب روند روزه آنها صحیح است.

 

مسأله 1369ـ اگر روزه دار بى اختیار در آب بیفتد، یا او را در آب بیندازند و سر او زیر آب رود، یا فراموش کند که روزه است سر در آب فرو برد، روزه او باطل نمى شود، ولى اگر یادش بیاید بنابر احتیاط واجب باید فوراً سر را از آب بیرون آورد.

 

مسأله 1370ـ اگر فراموش کند که روزه است و به نیّت غسل سر را زیر آب کند روزه و غسل او هر دو صحیح است، ولى اگر بداند روزه واجب معیّن است و عمداً چنین کند بنابر احتیاط واجب هم روزه را باید قضا کند و هم غسل را دوباره انجام دهد.

 

▲7ـ باقى ماندن بر جنابت تا اذان صبح (مسئله 1371 تا 1387)

 

مسأله 1371ـ اگر شخص جنب عمداً تا صبح غسل نکند بنابر احتیاط واجب روزه اش باطل است ولى اگر توانایى برغسل ندارد یا وقت تنگ است تیمّم نماید، امّا اگر از روى عمد نباشد روزه اش صحیح است و زنى که از حیض یا نفاس پاک شده و تا اذان صبح غسل نکرده در حکم کسى است که باقى بر جنابت مانده است.

 

مسأله 1372ـ باطل شدن روزه به خاطر بقاء بر جنابت مخصوص روزه ماه رمضان و قضاى آن است و در روزه هاى دیگر موجب بطلان نمى شود.

 

مسأله 1373ـ اگر جنب در ماه رمضان غسل را فراموش کند و بعد از یک یا چند روز یادش بیاید، باید روزه هر چند روزى را که یقین دارد جنب بوده قضا نماید، مثلاً اگر نمى داند سه روز جنب بوده یا چهارروز، باید سه روز را قضا کند و قضاى روز چهارم احتیاط مستحبّ است.

 

مسأله 1374ـ کسى که در شب ماه رمضان وقت براى غسل و تیمّم ندارد اگر خود را جنب کند روزه اش اشکال دارد و احتیاطاً قضا و کفّاره به جا آورد، همچنین اگر براى غسل وقت ندارد و فقط براى تیمّم وقت دارد.

 

مسأله 1375ـ اگر گمان کند به اندازه غسل وقت دارد و خود را جنب کند و بعد بفهمد وقت تنگ بوده و تیمّم کند روزه اش صحیح است.

 

مسأله 1376ـ کسى که در شب ماه رمضان جنب است و مى داند اگر بخوابد تا صبح بیدار نمى شود نباید بخوابد و چنانچه بخوابد و بیدار نشود روزه اش اشکال دارد و بنابر احتیاط واجب باید قضا و کفّاره به جا آورد، امّا اگر احتمال دهد که بیدار مى شود، مى تواند بخوابد، و احتیاط این است که در دفعه دوم که بیدار شد نخوابد تا غسل کند.

 

مسأله 1377ـ کسى که در شب ماه رمضان جنب است و مى داند یا احتمال مى دهد که اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار مى شود، چنانچه تصمیم داشته باشد که بعد از بیدار شدن غسل کند و با این تصمیم بخوابد و تا اذان بیدار نشود روزه اش صحیح است، ولى اگر تصمیم بر غسل نداشته باشد یا مردّد باشد که غسل بکند یا نه، در این صورت اگر بیدار نشود روزه اش اشکال دارد.

 

مسأله 1378ـ هرگاه چنین کسى بخوابد و بیدار شود و بداند یا احتمال دهد که اگر دوباره بخوابد پیش از اذان صبح براى غسل کردن بیدار مى شود چنانچه بخوابد و بیدار نشود احتیاطاً باید روزه آن روز را قضا کند، هم چنین است اگر براى دفعه سوم بخوابد و بیدار نشود، ولى در هیچ یک از اینها کفّاره بر او واجب نمى شود.

 

مسأله 1379ـ خوابى که در آن محتلم شده خواب اوّل حساب نمى شود ولى اگر از آن خواب بیدار شود و دوباره بخوابد خواب اوّل حساب مى شود.

 

مسأله 1380ـ هرگاه روزه دار در روز محتلم شود بهتر است فوراً غسل کند امّا اگر نکند براى روزه اش اشکالى ندارد.

 

مسأله 1381ـ هرگاه در ماه رمضان بعد از اذان صبح بیدار شود و ببیند محتلم شده روزه اش صحیح است، خواه بداند پیش از اذان محتلم شده، یا بعد از آن و یا شک داشته باشد.

 

مسأله 1382ـ کسى که مى خواهد قضاى روزه ماه رمضان را بگیرد اگر بعد از اذان صبح بیدار شود و ببیند محتلم شده و بداند پیش از اذان صبح محتلم شده، اگر وقت قضاى روزه تنگ نیست بنابر احتیاط واجب روز دیگرى را روزه بگیرد، اگر وقت قضاى روزه تنگ است مثلاً پنج روز قضا به ذمّه دارد پنج روز هم بیشتر به ماه رمضان باقى نمانده، همان روز را روزه بگیرد و روزه اش صحیح است.

 

مسأله 1383ـ اگر در ماه مبارک رمضان پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاک شود و براى غسل وقت ندارد تیمّم کند و روزه اش صحیح است، امّا اگر براى هیچ کدام از غسل و تیمّم وقت ندارد باید بعداً غسل کند و روزه او نیز صحیح است.

 

مسأله 1384ـ اگر زن بعد از اذان صبح از خون حیض یا نفاس پاک شود نمى تواند روزه بگیرد، همچنین اگر در اثناء روز خون حیض یا نفاس ببیند اگر چه نزدیک مغرب باشد.

 

مسأله 1385ـ اگر زن پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاک شود و در غسل کردن کوتاهى کند، بنابراحتیاط واجب روزه اش باطل است، ولى چنانچه کوتاهى نکند، مثلاً منتظر باشد که حمّام باز شود یا آب حمّام گرم شود و تا اذان غسل نکند در صورتى که تیمّم کرده باشد روزه او صحیح است.

 

مسأله 1386ـ زنى که در حال استحاضه است باید غسل خود را به تفصیلى که در احکام استحاضه گفته شد به جا آورد و روزه او صحیح است.

 

مسأله 1387ـ کسى که مسّ میّت کرده و غسل مسّ میّت بر او واجب شده، مى تواند بدون غسل مسّ میّت روزه بگیرد و اگر در حال روزه هم مسّ میّت کند روزه اش باطل نمى شود، ولى براى نماز باید غسل کند.

 

▲8ـ اماله کردن با مایعات (مسئله 1388)

 

مسأله 1388ـ تنقیه (اماله کردن) با مایعات روزه را باطل مى کند هر چند براى معالجه بیمارى و از روى ناچارى باشد، ولى استعمال شیافها براى معالجه اشکال ندارد و احتیاط واجب آن است که از استعمال شیافهایى که براى تغذیه است خوددارى شود.

 

▲9ـ قى کردن (مسئله 1389 تا 1397)

 

مسأله 1389ـ قى کردن از روى عمد روزه را باطل مى کند، هرچند براى نجات از مسمومیّت و درمان بیمارى و مانند آن باشد، ولى قى کردن بدون اختیار یا از روى سهو روزه را باطل نمى کند.

 

مسأله 1390ـ اگر در شب چیزى بخورد که مى داند در روز بى اختیار قى مى کند روزه باطل نمى شود، ولى احتیاط مستحب این است که چنین کارى نکند و اگر کرد، روزه را قضا نماید.

 

مسأله 1391ـ واجب نیست روزه دار با فشار آوردن به خود از قى کردن خوددارى کند، ولى اگر ضرر و مشقّتى نداشته باشد بهتر است جلوگیرى کند.

 

مسأله 1392ـ اگر خرده هاى غذا یا حشره اى مانند مگس بى اختیار در گلوى روزه دار برود چنانچه بقدرى پایین برود که نمى توان آن را بیرون آورد روزه اش صحیح است و اگر بتواند آن را بیرون آورد باید چنین کند و بیرون آوردنش ضررى براى روزه ندارد، بلکه اگر در این حال فرو برد روزه اش باطل است.

 

مسأله 1393ـ هرگاه یقین دارد که به واسطه آروغ زدن چیزى از گلو بیرون مى آید که به آن قى کردن مى گویند نباید عمداً آروغ بزند، ولى اگر یقین نداشته باشد اشکال ندارد و هر گاه بر اثر آروغ زدن بدون اختیار چیزى در گلو یا دهانش بیاید باید آن را بیرون بریزد و اگر عمداً فرو ببرد روزه اش باطل است، ولى اگر بى اختیار فرو رود اشکالى ندارد.

 

مسأله 1394ـ هرگاه یکى از امور نه گانه اى که قبلاً گفته شد سهواً یا بدون اختیار به جا آورد روزه اش صحیح است، ولى جنب اگر بخوابد و تا اذان صبح غسل نکند روزه اش به شرحى که قبلاً گفته شد اشکال دارد.

 

مسأله 1395ـ اگر روزه دار سهواً یکى از کارهایى که روزه را باطل مى کند انجام دهد و بعد به گمان این که روزه اش باطل شده دوباره یکى از آنها را عمداً انجام دهد، احتیاط واجب آن است که قضاى آن را بجا آورد.

 

مسأله 1396ـ اگر چیزى را به زور در گلوى روزه دار بریزند، یا سر او را در آب فرو برند، روزه اش باطل نمى شود، ولى اگر مجبورش کنند که خودش افطار کند، مثلاً به او بگویند اگر غذا نخورى ضرر جانى یا مالى به تو مى زنیم و او براى جلوگیرى از ضرر، غذا بخورد روزه اش باطل مى شود.

 

مسأله 1397ـ احتیاط واجب آن است که روزه دار به جایى نرود که مى داند چیزى در گلویش مى ریزند یا مجبورش مى کنند که روزه را افطار کند، امّا اگر قصد رفتن کند و نرود یا بعد از رفتن چیزى به خوردش ندهند روزه اش صحیح است.