موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی

 

▲نماز مسافر (مسئله 1119)

 

مسأله 1119ـ مسافر با «هشت شرط» باید نمازهاى چهار رکعتى را دو رکعت به جا آورد:

 

▲شرط اوّل ـ سفر او کمتر از هشت فرسخ شرعى نباشد (مسئله 1120 تا 1126)

 

مسأله 1120ـ کسى که رفتن و برگشتن او هشت فرسخ (حدود 43 کیلومتر) است باید نماز را شکسته بخواند، خواه رفتنش چهار فرسخ (5/21 کیلومتر تقریباً) باشد یا کمتر یا بیشتر، همین اندازه که رفتن و برگشتن او هشت فرسخ باشد نماز شکسته است و خواه در همان روز و شب برگردد یا فاصله اى بیفتد، مگر این که در بین این مسافت، ده روز قصد اقامه کند.

 

مسأله 1121ـ اگر شک دارد سفر او هشت فرسخ است یا نه، نباید نماز را شکسته بخواند، ولى در صورت شک باید از کسانى که به آن راه آشنا هستند تحقیق کند، مگر این که مشقّت زیادى داشته باشد.

 

مسأله 1122ـ مقدار مسافت را از راههاى مختلف مى توان دریافت نخست این که خودش اندازه گیرى کرده و یقین حاصل کند، دوم این که در میان مردم معروف باشد، سوم این که شخص مورد اعتمادى خبر دهد.

 

مسأله 1123ـ هرگاه یقین دارد سفر او هشت فرسخ است و نماز را شکسته بخواند، بعد بفهمد هشت فرسخ نبوده، نمازش باطل است و باید آن را اعاده کند و چهار رکعت بخواند و اگر وقت گذشته قضا نماید، امّا اگر یقین داشت مسافت مورد نظر هشت فرسخ نیست و در اثناء راه فهمید که هشت فرسخ بوده باید نماز را شکسته بخواند و اگر تمام خوانده اعاده کند.

 

مسأله 1124ـ اگر میان دو محلّى که فاصله آن کمتر از چهار فرسخ است چند مرتبه رفت و آمد کند نماز او شکسته نخواهد بود، هرچند روى هم رفته هشت فرسخ و بیشتر شود مگر این که عرفاً به او مسافر بگویند و در این صورت بنا بر احتیاط هم نماز را تمام و هم شکسته بخواند.

 

مسأله 1125ـ هرگاه محلّى دو راه دارد که یکى کمتر از هشت فرسخ و دیگرى هشت فرسخ یا بیشتر است، اگر از راه اوّل برود باید تمام بخواند و اگر از راه دوم برود نمازش شکسته است.

 

مسأله 1126ـ براى حساب مسافت هشت فرسخ باید از آخرین خانه هاى شهر حساب کرد.

 

▲شرط دوم ـ از اوّل، قصد هشت فرسخ را داشته باشد (مسئله 1127 تا 1130)

 

مسأله 1127ـ اگر اوّل مى خواهد به محلّى که کمتر از هشت فرسخ است برود ودر وسط راه یا پس از رسیدن به آن مقصد قصد کند مسافرت خود را ادامه دهد بطورى که مجموع مسافرت او هشت فرسخ باشد، چون از اوّل قصد نداشته باید نماز را تمام بخواند، ولى اگر در اثنا، یا پس از رسیدن به مقصد قصد کند از آنجا هشت فرسخ یا بیشتر برود، نماز او شکسته است.

 

مسأله 1128ـ کسى که به دنبال گمشده اى مى رود و نمى داند چه مقدار باید برود تا مقصود خود را پیدا کند، باید نماز را تمام بخواند، ولى در برگشتن چنانچه تا وطن یا محل اقامتش هشت فرسخ یا بیشتر باشد نماز او شکسته است.

 

مسأله 1129ـ کسى که قصد هشت فرسخ دارد باید نمازش را شکسته

بخواند، هرچند هر روز مقدار کمى راه برود ولى به اندازه اى باشد که به او

مسافر گویند.

 

مسأله 1130ـ کسى که اختیارش در سفر با دیگرى است مانند پسرى که با پدر خود مسافرت مى کند، چنانچه بداند سفر پدرش هشت فرسخ است باید نماز را شکسته بخواند، حتّى اگر کسى را به اجبار به جایى مى برند (مانند زندانى) و بداند مسافت او هشت فرسخ یا بیشتر است همین حکم را دارد، مگر این که احتمال عقلایى بدهد که پیش از رسیدن به چهار فرسخ از آنها جدا مى شود و برمى گردد.

 

▲شرط سوم ـ در بین راه از قصدش برنگردد (مسئله 1131 تا 1132)

 

مسأله 1131ـ اگر پیش از رسیدن به چهار فرسخ از قصد خود برگردد، یا مردّد شود باید نماز را تمام بخواند، امّا اگر بعد از رسیدن به چهار فرسخ از مسافرت خود منصرف شود، باید نماز را شکسته بخواند، مگر این که مردّد درماندن و برگشتن باشد و یا بخواهد همان جا ده روز بماند.

 

مسأله 1132ـ هرگاه بخواهد به محلّى که هشت فرسخ یا بیشتر است برود، اگر پیش از آن که به هشت فرسخ برسد مردّد شود که بقیّه راه را برود یا نه و در آنجا مقدارى متوقّف شود و بعد تصمیم بگیرد بقیّه راه را ادامه دهد باید نماز را شکسته بخواند و اگر در حال تردید مقدارى از مسافت را طى کند سپس تصمیمش بر ادامه راه شود، چنانچه باقیمانده راه با آنچه قبلاً با قصد طى کرده هشت فرسخ یا بیشتر باشد نماز را شکسته مى خواند.

 

▲   شرط چهارم ـ قبل از رسیدن به هشت فرسخ از وطن خود عبور نکند و نخواهد ده روز یا بیشتر در اثناء راه توقف کند (مسئله 1133)

 

مسأله 1133ـ اگر مسافر به وطن خود وارد شود سفر او قطع مى گردد و همچنین اگر به محلّ اقامه ده روز برسد، حتّى اگر تردید دارد که از وطنش بگذرد یا در جایى ده روز اقامه کند باز هم نماز او تمام است.

 

▲شرط پنجم ـ سفر او براى کار حرامى نباشد (مسئله 1134 تا 1142)

 

مسأله 1134ـ اگر به قصد دزدى، خیانت، یا کار حرام دیگرى سفر کند، باید نماز را تمام بخواند، همچنین اگر خود سفر حرام باشد مثل این که چنان مسافرتى براى بدن او ضرر قابل ملاحظه اى دارد، یا زن بدون اجازه شوهر سفر کند (بنا بر احتیاط واجب) یا فرزند با نهى پدر و مادر سفر نماید بطورى که مایه اذیّت آنها شود، باید نماز را تمام بخواند; ولى اگر سفر واجبى مانند حجّ واجب بوده باشد رضایت شوهر و پدر ومادر شرط نیست و نماز شکسته است.

 

مسأله 1135ـ هرگاه خود سفر حرام نباشد و به منظور کار حرامى نیز سفر نمى کند، ولى در اثناء سفر، معصیت یا معصیتهایى انجام مى دهد، مثل این که در سفر شراب بخورد، یا غیبت کند و به مردم ظلم نماید، نماز او شکسته است.

 

مسأله 1136ـ هرگاه براى فرار از انجام کار واجبى مسافرت نماید، مثل این که بدهکار است و مى تواند بدهى خود را بدهد و طلبکار هم مطالبه مى کند، امّا او براى فرار از پرداخت بدهى مسافرت نماید، باید نماز را تمام به جا آورد، ولى اگر چنین قصدى را ندارد باید نماز را شکسته بخواند.

 

مسأله 1137ـ اگر سفر حرام نیست، ولى سوار بر مرکب غصبى شود، یا در زمین غصبى مسافرت مى کند، بنابر احتیاط جمع میان نماز شکسته و تمام کند، یعنى هم نماز دو رکعتى هم چهاررکعتى به جاآورد.

 

مسأله 1138ـ هرگاه کسى همراه ظالمى سفر کند و مسافرت او کمک به ظالم محسوب شود سفر او حرام است و نمازش را باید تمام بخواند، مگر آن که مجبور باشد یا براى انجام وظیفه مهمترى مانند نجات جان مظلومى با او سفر کند که در این صورت نمازش شکسته است.

 

مسأله 1139ـ مسافرت به قصد تفریح و گردش و استفاده از آب و هوا و مانند آن تا آنجا که موجب اسراف و کار حرام دیگرى نباشد جایز است و نماز را باید شکسته بخواند.

 

مسأله 1140ـ کسى که براى امرار معاش به شکار مى رود سفرش حلال و نمازش شکسته است، همچنین اگر براى فراهم کردن درآمد بیشتر باشد، امّا کسى که براى لهو و تفریح و خوشگذرانى به شکار مى رود، سفرش حرام ونمازش را باید تمام بخواند.

 

مسأله 1141ـ کسى که از سفر معصیت بر مى گردد اگر توبه کرده و تا محلّى که مى خواهد بر گردد هشت فرسخ یا بیشتر باشد، باید نماز را شکسته بخواند، همچنین اگر توبه نکرده ولى در بازگشت آلوده به معصیت نیست.

 

مسأله 1142ـ هرگاه کسى که سفرش سفر معصیت است در اثناء راه از قصدخود برگردد، چنانچه باقیمانده راه هشت فرسخ یا بیشتر باشد و یا مجموع رفتن و برگشتن هشت فرسخ است باید نماز را شکسته بخواند، ولى بعکس اگر به قصد معصیت سفر نکرده، ولى در بین راه قصدش تغییر کند و بقیّه راه را براى معصیت برود، باید نماز را تمام بخواند، امّا آنچه را قبلاً شکسته خوانده اشکالى ندارد.

 

▲شرط ششم ـ از صحرانشین هاى خانه بدوش نباشد (مسئله 1143 تا 1144)

 

مسأله 1143ـ «صحرانشینهاى خانه بدوش» که وطن خاصى ندارند و هرجا آب و خوراک براى خود و حیواناتشان فراهم باشد توقّف مى کنند، باید در این مسافرتها نمازشان را تمام بخوانند و روزه را بگیرند.

 

مسأله 1144ـ هرگاه صحرانشین خانه به دوش مانند مردم دیگر براى زیارت خانه خدا، یا تجارت، یا مسافرت دیگرى غیر از آن مسافرت که جزء زندگى اوست برود باید نماز را شکسته بخواند.

 

▲شرط هفتم ـ شغل و کار او مسافرت نباشد (مسئله 1145 تا 1154)

 

مسأله 1145ـ راننده ها، خلبان ها، کشتیبان ها و ساربان ها و مانند آنها که سفر، شغل آنهاست باید نماز را تمام بخوانند هرچند در سفر اوّل باشد.

 

مسأله 1146ـ کسى که شغلش مسافرت نیست، ولى مسافرت مقدّمه شغل اوست، مانند معلّم و کارگر و کارمندى که خودش ساکن شهرى است و همه روز براى انجام کار به نقطه دیگرى مى رود که رفت و آمد او هشت فرسخ یا بیشتر است، باید نماز را تمام بخواند و روزه را بگیرد.

 

مسأله 1147ـ کسى که شغلش مسافرت است اگر براى کار دیگرى غیر از شغل خود (مثلاً براى حج یا زیارت یا مقصد دیگرى) مسافرت کند، باید مانند سایر مسافران نماز را شکسته بخواند، ولى اگر راننده اى اتومبیل خود را براى زیارت کرایه دهد و در ضمن خودش هم زیارت کند باید نماز را تمام بخواند.

 

مسأله 1148ـ کسانى که راهنماى حج و مدیر کاروان حجّاج و مانند آن مى باشند، در صورتى که مسافرت جزء یا مقدّمه شغل آنها محسوب شود و این کار مدّت قابل ملاحظه اى (حدود چند ماه) به طول انجامد باید نماز را تمام بخوانند.

 

مسأله 1149ـ کسى که در مقدارى از سال شغلش مسافرت است مثل راننده اى که فقط در تابستان یا زمستان کار رانندگى مى کند، باید در سفرى که مشغول به کارش هست نماز را تمام بخواند.

 

مسأله 1150ـ کسى که شغلش رانندگى داخل شهرهاست اگر اتّفاقاً به سفر خارج از شهر برود و هشت فرسخ و بیشتر باشد نمازش شکسته است، امّا کسى که هم رانندگى داخل شهر مى کند و هم راننده بیابانى است وقتى به خارج شهر مى رود نماز را باید تمام بخواند.

 

مسأله 1151ـ کسى که شغلش مسافرت است اگر ده روز یا بیشتر در محلّى بماند، خواه وطن او باشد یا نه، و خواه از اوّل، قصد ده روز را داشته یا نه، باید در سفر اوّل نماز را شکسته بخواند و اگر شک کند که ده روز مانده یا نه، باید نمازش را تمام بخواند.

 

مسأله 1152ـ کسانى که براى خود وطنى اختیار نکرده اند و به سیاحت و جهانگردى مشغولند باید نماز را تمام بخوانند.

 

مسأله 1153ـ کسى که شغلش مسافرت نیست، ولى در شهر یا دهى جنسى دارد که براى حمل آن مسافرتهاى پى در پى مى کند باید نماز را شکسته بخواند.

 

مسأله 1154ـ کسى که از وطنش صرف نظر کرده و مى خواهد وطن دیگرى براى خود انتخاب کند باید در مسافرت نماز را شکسته بخواند، مگر آن که سفرش طولانى شود و جزء افراد خانه بدوش حساب شود.

 

▲شرط هشتم ـ به حدّ ترخّص برسد (مسئله 1155 تا 1159)

 

مسأله 1155ـ «حدّ ترخّص» یعنى از وطن یا محلّ اقامتش به اندازه اى دور شود که صداى اذان شهر را نشنود و مردم شهر او را نبینند، امّا دیدن و ندیدن دیوارهاى شهر اثرى ندارد، ولى باید در هوا گرد و غبار یا مه یا چیز دیگرى که مانع دیدن است یا سرو صدایى که مانع شنیدن است وجود نداشته باشد و اگر یکى از این دو علامت حاصل شود کافى است، به شرط اینکه یقین به نبودن دیگرى نداشته باشد، و الاّ احتیاط جمع میان نماز شکسته و تمام است.

 

مسأله 1156ـ معیار در شهرها شهرهاى معمولى است و اگر شهرى زیاد در گودى یا در بلندى قرار گرفته باشد باید مطابق شهرهاى معمولى با آن رفتار کرد، یعنى ببینیم چه اندازه مسافت سبب مى شود که در شهرهاى معمولى انسان صداى اذان شهر را نشنود و اهالى شهر او را نبینند.

 

مسأله 1157ـ هرگاه شک کند به حدّ ترخّص رسیده یا نه، یا نداند صدایى را که مى شنود صداى اذان است یا صداى دیگر، باید نماز را تمام بخواند، امّا اگر بفهمد صداى اذان است ولى کلمات آن قابل تشخیص نباشد احتیاط جمع است.

 

مسأله 1158ـ هرگاه به جایى برسد که اذان شهر را که معمولاً در جاى بلند مى گویند نشنود نمازش شکسته است، هر چند اذانى را که با بلند گوهاى قوى مى گویند بشنود و اگر کسى گوش و چشمش از معمول ضعیف تر یا بسیار قوى تر است اعتبارى به آن نیست بلکه اعتبار به گوش و چشمهاى معمولى است.

 

مسأله 1159ـ هرگاه کسى در اثناء مسافرت به وطنش برسد نمازش در آنجا تمام است، ولى اگر مى خواهد سفر خود را از آنجا هشت فرسخ یا بیشتر ادامه دهد وقتى به حدّ ترخّص رسید باید نماز را شکسته بخواند.