موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
وقوف در عرفات
دومین واجب حجّ تمتّع وقوف در عرفات است، و مقصود از وقوف حضور در آن جا از روى قصد و براى تقرّب به خداوند متعال است، سواره باشد یا پیاده، ساكن باشد یا در حال حركت.
مسأله ۳۶۲ ـ حدود عرفات عبارتند از: دشتهاى «عُرَنَه» و «ثویه» و «نَمِره» تا «ذی المجاز»، و از «مأزمین» تا آخرین جاى وقوف، و خود این حدود خارج از عرفات است و وقوف در آنها كفایت نمى كند.
مسأله ۳۶۳ ـ افضل در جاى وقوف عرفات، دامنه سمت چپ كوه «رَحْمَة» است، و بعید نیست كوه مذكور جزء عرفات باشد، ولى احتیاط مستحب آن است كه انسان در هیچ قسمتى از كوه وقوف ننماید.
مسأله ۳۶۴ ـ چنانچه در تمام مدتى كه وقوف در آن واجب است در عرفات باشد، ولى خواب یا بى هوش باشد، وقوف واجب از او محقّق نشده است، ولى خواب یا بى هوش بودن در قسمتى از آن مدّت ضرر ندارد.
مسأله ۳۶۵ ـ مشهور بین فقها(اعلى اللّه مقامهم) آن است كه «شخص مختار باید از ظهر روز نهم ذى الحجّه تا غروب در عرفات وقوف كند» و احتیاط واجب آن است كه این فتواى مشهور رعایت شود، و جایز است آن را از اوّل ظهر به اندازه انجام غسل و خواندن نماز ظهر و عصر پشت سرهم با یك اذان و دو اقامه، به تأخیر اندازد، و به تأخیر انداختن از روى عمد ـ به مقدار ذكر شده ـ بدون اشتغال به آنچه ذكر شد، مشكل است.
و وقوف در تمام مدت ذكر شده اگرچه واجب است، ولى از اركان حجّ نیست، یعنى اگر كسى وقوف در مقدارى از این مدت را عمداً ترك نماید حجّش فاسد نمى شود، بلى، اگر با اختیار وقوف در عرفات را به طور كلّى ترك كند حجّش فاسد مى شود.
و خلاصه آن كه مقدار ركن از وقوف در عرفات كه ترك اختیارى آن موجب بطلان حجّ است، تنها وقوف در قسمتى از آن مدّت است.
مسأله ۳۶۶ ـ كسى كه وقوف اختیارى عرفات ـ یعنى وقوف در روز نهم ـ را درك نكند، از روى فراموشى حكم یا موضوع باشد یا از روى جهل قصورى به حكم یا موضوع یا به واسطه هر عذر دیگرى، باید وقوف اضطرارى ـ یعنى وقوف مقدارى از شب عید قربان در عرفات ـ را انجام دهد، و حجّش صحیح خواهد بود، پس اگر این وقوف اضطرارى را عمداً ترك كند حجّش فاسدمى شود.
و اگر به جهت عذرى متمكّن از هیچ یك از دو وقوف ـ اختیارى و اضطرارى ـ در عرفات نباشد، ولى به وقوف در مشعر قبل از طلوع شمس برسد، كفایت مى كند و حجّش صحیح است، زیرا خداوند متعال براى بنده خود عذرپذیرتر است.
مسأله ۳۶۷ ـ كوچ كردن از عرفات، پیش از غروب آفتاب از روى علم و عمد حرام است، ولى حجّ را فاسد نمى كند، پس اگر پیش از غروب دوباره برگردد چیزى بر او نیست، و اگر برنگردد باید یك شتر در روز عید بكشد، و احتیاط واجب آن است كه آن را در منى بكشد.
و اگر نتواند باید هیجده روز در مكّه یا در راه بازگشت به اهلش یا بعد از رسیدن به آنان روزه بگیرد، و احتیاط واجب آن است كه هیجده روز را پشت سرهم روز بگیرد.
و این حكم نسبت به كسى كه از روى فراموشى یا جهل به حكم از عرفات كوچ كند نیز جارى است، یعنى بعد از آن كه یادش آمد یا علم به حكم پیدا كرد باید برگردد، پس اگر در این صورت برنگردد، ثبوت كفّاره ذكر شده و بدل آن ـ روزه گرفتن ـ بر او محلّ اشكال است.
مسأله ۳۶۸ ـ هرگاه هلال ماه ذى الحجّه براساس ضوابطى كه در فقه شیعه بیان شده ثابت نشود، ولى براى قاضى اهل سنّت ثابت شود، و برطبق آن حكم كند، در آن دو صورت است:
اوّل: آن كه احتمال مطابقت حكم او با واقع داده شود، و عمل به احتیاط هم مخالف با تقیه باشد، كه در این صورت واجب است متابعت آنها و وقوف با آنها و ترتیب همه آثار ثبوت هلال در مناسك حجّش، و اگر عمل به احتیاط مخالف با تقیه نباشد، احتیاط آن است كه مناسك را هم بر طبق حكم آنها انجام دهد، و هم بر طبق وظیفه اوّلیه خودش، اگرچه اقوى كفایت انجام بر طبق حكم آنها است.
دوم: آن كه یقین پیدا شود حكم آنها مخالف واقع است، كه در این صورت براى كفایت انجام اعمال برطبق حكم آنها وجهى هست، ولى احتیاط واجب آن است كه جمع كند بین عمل به وظیفه اوّلیه خودش و ترتیب آثار بر حكم آنها ـ مثل وقوف با آنها ـ در صورتى كه این جمع مخالف با تقیه نباشد، وگرنه اگر متمكّن از وقوف اضطرارى در مزدلفه باشد و مخالف تقّیه نباشد، احتیاط واجب آن است كه آن را انجام دهد، و حجّش صحیح است.
و اگر متمكّن از این هم نباشد، احتیاط واجب آن است كه چنانچه وجوب حجّ بر او ثابت و مستقر شده است در سال بعد دوباره به جا آورد.
و اگر مستقر نشده است ـ مثل كسى كه در همین سال مستطیع شده باشد و استطاعتش تا سال بعد باقى نماند ـ چیزى بر او نیست، و اگر استطاعتش باقى ماند، یا دوباره مستطیع شد، احتیاط واجب آن است كه دوباره حجّ را به جا آورد.
