موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
« احكام اجاره »
مسأله ۲۲۰۱ ـ اجاره دهنده و كسى كه چیزى را اجاره مى كند باید عاقل و بالغ باشند ، و باید بر اجاره به ناحقّ اكراه نشده باشند ، و اگر اكراه شدند و بعد به اجاره راضى شدند ، اجاره نافذ است ، و در مال خود حقّ تصرّف داشته باشند ، پس اجاره دادن و اجاره كردن سفیه و مفلسى كه به حكم حاكم شرع ممنوع از تصرّف در مال خود باشد نافذ نیست ، مگر به اذن و اجازه ولىّ یا طلبكاران ، ولى اجاره مفلس خودش را براى كارى یا خدمتى نافذ است و محتاج به اجازه نیست.
مسأله ۲۲۰۲ ـ انسان مى تواند از طرف دیگرى وكیل شود و مال او را اجاره دهد ، یا مالى را براى او اجاره كند.
مسأله ۲۲۰۳ ـ اگر ولىّ یا قیم بچّه مال او را اجاره دهد ، یا خود او را اجیر دیگرى نماید ، اشكال ندارد.
و اگر مدّتى از زمان بالغ شدن او را جزء مدّت اجاره قرار دهد ، بعد از آن كه بچّه بالغ شد ، مى تواند بقیه اجاره را به هم بزند ، ولى اگر اجاره تا زمان بعد از بلوغ به جهت مصلحتى بوده كه شرعاً مراعات آن واجب است ، اجاره نسبت به بعد از بلوغ نافذ ، و احتیاط واجب آن است كه به اذن حاكم شرع باشد.
مسأله ۲۲۰۴ ـ بچّه صغیرى را كه ولىّ ندارد ، بدون اجازه فقیه عادل نمى شود اجیر كرد ، و كسى كه به فقیه عادل دسترسى ندارد ، مى تواند از چند نفر مؤمن عادل اجازه بگیرد و او را اجیر نماید ، و در صورت نبودن چند نفر از یك نفر هم كفایت مى كند.
مسأله ۲۲۰۵ ـ اجاره دهنده و مستأجر لازم نیست صیغه را به عربى بخوانند ، بلكه اگر مالك به كسى بگوید: (ملك خود را به تو اجاره دادم) و او بگوید: (قبول كردم) اجاره صحیح است ، و نیز اگر حرفى نزنند و مالك به قصد این كه ملك خود را اجاره دهد به مستأجر واگذار كند ، و او هم به قصد اجاره كردن بگیرد ، اجاره صحیح است.
مسأله ۲۲۰۶ ـ اگر انسان بدون خواندن صیغه بخواهد براى انجام عملى اجیر شود ، همین كه مشغول آن عمل شد اجاره صحیح است.
مسأله ۲۲۰۷ ـ كسى كه نمى تواند حرف بزند ، اگر با اشاره بفهماند كه ملك را اجاره داده ، یا اجاره كرده ، صحیح است.
مسأله ۲۲۰۸ ـ اگر ملكى را اجاره كند و صاحب ملك با او شرط كند كه منفعت براى خودش باشد و به غیر منتقل نكند ، مستأجر نمى تواند آن را به دیگرى اجاره دهد ، و اگر شرط كند كه منفعت را خودش استیفا كند ، مى تواند به دیگرى اجاره دهد در صورتى كه خودش آن منفعت را استیفا نماید.
مثل این كه مستأجر منزلى را كه اجاره كرده ، به كسى اجاره دهد كه آن كس به شرط و مانند آن متعهّد شده براى او مسكنى تهیه نماید ، و آن شخص متعهّد مستأجر را در همان منزل سكنى دهد ، و یا این كه زنى خانه اى اجاره كند و بعد به شوهرش اجاره دهد ، و شوهر آن زن را در آن خانه سكنى دهد.
و در صورتى كه مستأجر مى تواند آن را به دیگرى اجاره بدهد ، اگر بخواهد خانه یا دكّان یا كشتى ـ و همچنین بنابر احتیاط واجب اطاق یا آسیابـ را به زیادتر از مقدارى كه آن را اجاره كرده اجاره دهد ، باید در آن كارى مانند تعمیر و سفید كارى انجام داده باشد ، یا به غیر جنسى كه اجاره كرده آن را اجاره دهد ، مثلا اگر با پول اجاره كرده به گندم یا چیز دیگر اجاره دهد.
مسأله ۲۲۰۹ ـ اگر اجیر با انسان شرط كند كارى كه براى آن اجیر شده براى خود انسان باشد و به دیگرى منتقل نكند ، نمى شود او را به دیگرى اجاره داد ، و اگر شرط كند كه عمل را خودش استیفا كند ـ به نحوى كه در مسأله قبل گذشت ـ مى شود او را به دیگرى اجاره داد ، و در صورتى كه مى تواند به دیگرى اجاره دهد ، چنانچه او را به چیزى كه اجرت او قرار داده اجاره دهد ، نمى تواند زیادتر بگیرد ، و اگر به چیز دیگرى اجاره دهد ، مى تواند زیادتر بگیرد.
و اگر خودش اجیر كسى شود جایز نیست براى انجام آن عمل شخص دیگرى را به كمتر اجاره نماید ، ولى اگر مقدارى از آن عمل را خودش انجام داده باشد ، مى تواند دیگرى را به كمتر اجاره نماید.
مسأله ۲۲۱۰ ـ اگر غیر خانه و دكّان و كشتى و اجیر ـ و همچنین بنابر احتیاط واجب اطاق و آسیاب ـ چیز دیگرى را اجاره كند و مالك با او شرط نكند كه به غیر اجاره ندهد ، اگر چه به بیشتر از مقدارى كه اجاره كرده آن را اجاره دهد اشكال ندارد.
مسأله ۲۲۱۱ ـ اگر خانه یا دكّانى را مثلا یك ساله به صد تومان اجاره كند و از نصف آن خودش استفاده نماید ، مى تواند نصف دیگر آن را به صد تومان اجاره دهد ، ولى اگر بخواهد نصف آن را به زیادتر از مقدارى كه اجاره كرده ـ مثلا به صد و بیست تومان ـ اجاره دهد ، باید در آن كارى مانند تعمیر انجام داده باشد ، یا به غیر جنسى كه اجاره كرده اجاره دهد.
