موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
نماز آيات
مسأله ۱۴۹۹ ـ نماز آیات ـ كه دستور آن خواهد آمد ـ به واسطه چهار چیز واجب مى شود :
(اوّل) گرفتن خورشید.
(دوم) گرفتن ماه ، اگر چه مقدار كمى از آنها گرفته شود و كسى هم از آن نترسد.
(سوم) زلزله ، اگر چه كسى هم نترسد.
(چهارم)رعد و برق و بادهاى سیاه و سرخ و مانند اینها از آیات آسمانى ، در صورتى كه بیشتر مردم از آنها بترسند ، و امّا در حوادث زمینى ـ مانند فرو رفتن آب دریا و افتادن كوه كه موجب ترس اكثر مردم شودـ احتیاط مستحبّ خواندن نماز آیات است.
مسأله ۱۵۰۰ ـ اگر از چیزهایى كه نماز آیات براى آنها واجب است بیشتر از یكى اتّفاق بیفتد ، انسان باید براى هر یك از آنها یك نماز آیات بخواند ، مثلا اگر خورشید بگیرد و زلزله هم بشود ، باید یك نماز آیات براى گرفتن خورشید ، و نماز دیگر هم براى زلزله بخواند.
مسأله ۱۵۰۱ ـ كسى كه قضاى چند نماز آیات بر او واجب است ، چه همه آنها براى یك چیز واجب شده باشد ـ مثل آن كه سه مرتبه خورشید گرفته و نماز آنها را نخوانده است ـ چه براى چند چیز باشد ـ مثل خورشید گرفتن و ماه گرفتن ـ موقعى كه قضاى آنها را مى خواند ، لازم نیست معین كند كه براى كدام یك از آنهاست ، هر چند احتیاط مستحبّ آن است كه معین نماید اگر چه به تعیین اجمالى ، مثل آن كه نیت كند اوّل نمازِ آیات یا دوم نمازِ آیاتى كه بر من واجب شده قضاى آن را به جا مى آورم.
مسأله ۱۵۰۲ ـ چیزهایى كه نماز آیات براى آنها واجب است ، در هر جایى اتّفاق بیفتد ، فقط مردم همان جا باید نماز آیات بخوانند ، و بر مردم جاهاى دیگر واجب نیست.
مسأله ۱۵۰۳ ـ وقت نماز آیات در كسوف و خسوف ، از زمانى است كه خورشید یا ماه شروع به گرفتن مى كند تا زمانى كه تمام قرص باز نشده ، و احتیاط مستحبّ آن است كه به قدرى تأخیر نیندازد كه شروع به باز شدن كند ، بلكه مستحبّ است هنگام شروع به گرفتن نماز را بخواند.
مسأله ۱۵۰۴ ـ اگر خواندن نماز آیات را به قدرى تأخیر بیندازد كه آفتاب یا ماه شروع به باز شدن كند ادا است ، ولى اگر بعد از باز شدن تمام آن نماز بخواند قضا است.
مسأله ۱۵۰۵ ـ اگر مدّت گرفتن خورشید یا ماه به اندازه خواندن یك ركعت نماز یا كمتر باشد ، نماز آیات واجب و ادا است ، و همچنین است اگر مدّت گرفتن آنها بیشتر باشد ولى انسان نماز را نخواند تا به اندازه خواندن یك ركعت یا كمتر از آن به آخر وقت مانده باشد.
مسأله ۱۵۰۶ ـ موقعى كه زلزله و رعد و برق و مانند اینها اتّفاق مى افتد ـ چنانچه گذشت ـ باید نماز آیات بخواند ، و باید به اندازه اى كه عرفاً تأخیر گفته مى شود نماز را عقب نیندازد ، و در صورت تأخیر نماز را به جا آورد و بنابر احتیاط واجب نیت ادا و قضا نكند.
مسأله ۱۵۰۷ ـ اگر گرفتن خورشید یا ماه را نداند و بعد از باز شدن خورشید یا ماه بفهمد كه تمام آن گرفته بوده ، باید قضاى نماز آیات را بخواند ، ولى اگر بفهمد مقدارى از آن گرفته بوده ، قضا بر او واجب نیست.
مسأله ۱۵۰۸ ـ اگر عدّه اى بگویند خورشید یا ماه گرفته است ، چنانچه انسان از گفته آنان یقین یا اطمینان پیدا نكند ، و در آن اشخاص شخصى كه گفته او شرعاً معتبر است نباشد ، و نماز آیات نخواند و بعد معلوم شود راست گفته اند ، در صورتى كه تمام خورشید یا ماه گرفته باشد ، نماز آیات را بخواند ، ولى اگر مقدارى از آن گرفته باشد خواندن نماز آیات بر او واجب نیست ، و همچنین است اگر دو نفر كه عادل بودن آنان معلوم نیست ، یا شخصى كه ثقه بودن او معلوم نیست بگویند خورشید یا ماه گرفته ، بعد معلوم شود كه آن دو عادل بوده اند و یا آن شخص ثقه اى بوده كه ظنّ بر خلاف قول او نبوده است.
مسأله ۱۵۰۹ ـ اگر انسان از گفته كسانى كه از روى قاعده علمى از گرفتن خورشید و ماه خبر مى دهند ، اطمینان پیدا كند كه خورشید یا ماه گرفته ، باید نماز آیات را بخواند ، و نیز اگر بگویند فلان وقت خورشید یا ماه مى گیرد و فلان مقدار طول مى كشد ، و انسان از گفته آنان اطمینان پیدا كند ، باید به اطمینان خودش عمل نماید.
مسأله ۱۵۱۰ ـ اگر بفهمد نماز آیاتى كه خوانده باطل بوده ، واجب است دوباره بخواند ، و اگر وقت گذشته قضا نماید.
مسأله ۱۵۱۱ ـ اگر در وقت نماز یومیه نماز آیات هم بر انسان واجب شود ، چنانچه براى هر دو نماز وقت دارد هر كدام را اوّل بخواند اشكال ندارد ، و اگر وقت یكى از آن دو تنگ باشد ، اوّل آن را بخواند ، و اگر وقت هر دو تنگ باشد باید اوّل نماز یومیه را بخواند.
مسأله ۱۵۱۲ ـ اگر در بین نماز یومیه بفهمد كه وقت نماز آیات تنگ است ، چنانچه وقت نماز یومیه هم تنگ باشد ، باید آن را تمام كند ، بعد نماز آیات را بخواند ، و اگر وقت نماز یومیه تنگ نباشد آن را قطع كند ، و اوّل نماز آیات و بعد نماز یومیه را به جا آورد.
مسأله ۱۵۱۳ ـ اگر در بین نماز آیات بفهمد كه وقت نماز یومیه تنگ است ، باید نماز آیات را رها كند و مشغول نماز یومیه شود ، و بعد از آن كه نماز را تمام كرد پیش از انجام كارى كه نماز را باطل مى كند ، بقیه نماز آیات را از همان جا كه رها كرده بخواند.
مسأله ۱۵۱۴ ـ اگر در حال حیض یا نفاس زن ، خورشید یا ماه بگیرد ، نماز آیات بر او واجب نیست و قضا هم ندارد ، ولى در غیر موقّت مانند زلزله و رعد و برق بنابر احتیاط واجب بعد از پاك شدن نماز را بدون نیت ادا و قضا به جا آورد.
دستور نماز آیات
مسأله ۱۵۱۵ ـ نماز آیات دو ركعت است و در هر ركعت پنج ركوع دارد ، و كیفیت آن این است كه انسان بعد از نیت تكبیر بگوید و یك حمد و یك سوره تمام بخواند و به ركوع رود و سر از ركوع بردارد ، دوباره یك حمد و یك سوره بخواند باز به ركوع رود تا پنج مرتبه ، و بعد از بلند شدن از ركوع پنجم دو سجده نماید و برخیزد ، و ركعت دوم را هم مثل ركعت اوّل به جا آورد ، و تشهّد بخواند و سلام دهد.
مسأله ۱۵۱۶ ـ در نماز آیات ممكن است انسان بعد از نیت و تكبیر و خواندن حمد ، آیه هاى یك سوره را پنج قسمت كند ، و یك آیه یا بیشتر یا كمتر از آن را بخواند و به ركوع رود و سر بردارد و بدون این كه حمد بخواند قسمت دوم از همان سوره را بخواند و به ركوع رود ، و همین طور تا پیش از ركوع پنجم سوره را تمام نماید ، مثلا به قصد سوره ( قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَدٌ ) ، ( بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ ) بگوید و به ركوع رود ، بعد بایستد و بگوید: ( قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَدٌ ) دوباره به ركوع رود و بعد از ركوع بایستد و بگوید: ( اَللّهُ الصَّمَدُ ) باز به ركوع رود و بایستد و بگوید: ( لَمْ یلِدْ وَ لَمْ یوْلَدْ )و به ركوع برود ، و سر بردارد و بگوید: ( وَ لَمْ یكُن لَهُ كُفُواً اَحَدٌ ) و بعد از آن به ركوع پنجم رود و بعد از سر برداشتن دو سجده كند ، و ركعت دوم را هم مثل ركعت اوّل به جا آورد و بعد از سجده دوم تشهّد بخواند و نماز را سلام دهد ، و نیز جایز است به كمتر از پنج قسمت تقسیم كند ، ولى هر وقت سوره را تمام كرد لازم است حمد را قبل از ركوع بعدى بخواند ، و بعد از آن یك سوره یا بعض از یك سوره را نیز بخواند.
مسأله ۱۵۱۷ ـ اگر در یك ركعت از نماز آیات پنج مرتبه حمد و سوره بخواند و در ركعت دیگر یك حمد بخواند و سوره را پنج قسمت كند ، مانعى ندارد.
مسأله ۱۵۱۸ ـ چیزهایى كه در نمازهاى یومیه واجب و مستحبّ است ، در نماز آیات هم واجب و مستحبّ مى باشد ، ولى در نماز آیات ـ در صورتى كه با جماعت باشد ـ به جاى اذان و اقامه رجاءً سه مرتبه بگویند (اَلصَّلاة).
مسأله ۱۵۱۹ ـ مستحبّ است بعد از سر برداشتن از ركوع پنجم و دهم بگوید: (سَمِعَ اللّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ) و نیز پیش از هر ركوع و بعد از آن تكبیر بگوید ، ولى بعد از ركوع پنجم و دهم گفتن تكبیر مستحبّ نیست.
مسأله ۱۵۲۰ ـ مستحبّ است پیش از ركوع دوم و چهارم و ششم و هشتم و دهم قنوت بخواند ، و اگر فقط پیش از ركوع دهم هم بخواند كافیست.
مسأله ۱۵۲۱ ـ اگر در نماز آیات شكّ كند كه چند ركعت خوانده و فكرش به جایى نرسد ، نماز باطل است.
مسأله ۱۵۲۲ ـ اگر شكّ كند كه در ركوع آخر ركعت اوّل است یا در ركوع اوّل ركعت دوم و فكرش به جایى نرسد ، نمازش باطل است ، و اگر در عدد ركوعها شكّ كند بنا را بر كمتر بگذارد ، مگر در صورتى كه شكّ كند چهار ركوع كرده یا پنج ركوع ، كه در این صورت چنانچه براى رفتن به سجده خم نشده باید ركوعى را كه شكّ كرده به جا آورد ، و اگر شكّ او بعد از خم شدن براى سجده و پیش از رسیدن به سجده باشد بنابر احتیاط واجب برگردد و ركوع را به جا آورده و نماز را تمام نماید واعاده كند ، ولى اگر به سجده رسیده باشد ، باید به شكّ خود اعتنا نكند.
مسأله ۱۵۲۳ ـ هر یك از ركوعهاى نماز آیات ركن است كه اگر عمداً یا سهواً كم یا زیاد شود ، نماز باطل است.
