موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
مكان نمازگزار
مكان نمازگزار هفت شرط دارد:
«شرط اوّل»
آن كه مباح باشد.
مسأله ۸۷۳ ـ كسى كه در ملك غصبى نماز مى خواند ، اگر چه روى فرش یا پتو و مانند اینها باشد ، در صورتى كه مواضع سجودش غصبى باشد ، نمازش باطل است ، و همچنین است بنابر احتیاط واجب در روى تخت و مانند آن ، ولى نماز خواندن در زیر سقف غصبى و خیمه غصبى مانعى ندارد.
مسأله ۸۷۴ ـ نماز خواندن در ملكى كه منفعت آن مال دیگرى است بدون رضایت مالك منفعت باطل است ، مثلا در خانه اجاره اى ، اگر صاحب خانه یا دیگرى بدون رضایت كسى كه آن خانه را اجاره كرده نماز بخواند ، نمازش باطل است.
و همچنین اگر میت وصیت كرده باشد كه ثلث مال او را به مصرفى برسانند تا وقتى ثلث را جدا نكنند ، نمى شود در ملك او نماز خواند ، و امّا جایى كه دیگرى در آن حقّى دارد اگر نماز خواندن مزاحم با سلطنت صاحب حقّ باشد ـ مانند نماز خواندن در زمینى كه كسى سنگ چینى كردهـ بدون رضایت او نماز باطل است ، و در غیر این صورت مانعى ندارد ، مانند ملكى كه در گرو شخصى است كه نماز خواندن در آن ملك با رضایت گرو دهنده مانعى ندارد ، هر چند گرو كننده راضى به نماز خواندن در آن ملك نباشد.
مسأله ۸۷۵ ـ كسى كه در مسجد نشسته ، اگر دیگرى جاى او را غصب كند و در آن جا نماز بخواند ، نمازش باطل است.
مسأله ۸۷۶ ـ اگر در جایى كه نمى داند غصبى است نماز بخواند ، و بعد از نماز بفهمد محلّ سجده اش غصبى بوده نمازش باطل است ، امّا اگر در جایى كه غصبى بودن آن را فراموش كرده نماز بخواند و بعد از نماز یادش بیاید ، نماز او صحیح است ، ولى كسى كه خودش جایى را غصب كرده اگر فراموش كند و در آن جا نماز بخواند ، در صورتى كه از غصب توبه نكرده باشد نماز او باطل است و اگر توبه كرده باشد بطلان نماز محلّ اشكال است.
مسأله ۸۷۷ ـ نماز خواندن در جایى كه مواضع سجود غصبى باشد و بداند غصبى است باطل است ، هر چند عالم به بطلان نماز نباشد.
مسأله ۸۷۸ ـ كسى كه ناچار است نماز واجب را سواره بخواند ، چنانچه حیوان سوارى یا زین آن غصبى باشد و بر آن حیوان یا زین سجده كند ، نماز او باطل است ، و همچنین است اگر بخواهد بر آن حیوان نماز مستحبّى بخواند ، ولى اگر نعل آن غصبى باشد بطلان نماز محلّ اشكال است.
مسأله ۸۷۹ ـ كسى كه در ملكى با دیگرى شریك است ، تا سهم او جدا نشده ، بدون رضایت شریكش نمى تواند در آن ملك تصرّف كند و نماز بخواند.
مسأله ۸۸۰ ـ اگر با عین پولى كه خمس آن را نداده ملكى بخرد ، تصرّف او در آن ملك حرام ، و نمازش در آن باطل است.
مسأله ۸۸۱ ـ اگر صاحب ملك اجازه نماز خواندن بدهد و انسان بداند كه قلباً راضى نیست ، نماز خواندن در ملك او باطل است ، و اگر اجازه ندهد و انسان یقین كند كه راضى است نماز او صحیح است.
مسأله ۸۸۲ ـ تصرّف در ملك میتى كه خمس یا زكات بدهكار است ، در صورتى كه تركه زاید بر خمس و زكات نباشد ، حرام و نماز در آن باطل است ، ولى اگر بدهى او را بدهند یا با قبول حاكم شرع ضامن شوند كه ادا نمایند ، تصرّف و نماز در ملك او با اجازه ورثه اشكال ندارد.
مسأله ۸۸۳ ـ تصرّف در ملك میتى كه به مردم بدهكار است ، در صورتى كه آن ملك زاید بر بدهكارى میت نباشد ، بدون رضایت طلبكار حرام ، و نماز در آن باطل است ، ولى اگر ضامن شوند كه قرضهاى او را بپردازند و طلبكار هم قبول كند ، با اجازه ورثه تصرّف جایز و نماز هم صحیح است.
مسأله ۸۸۴ ـ اگر میت قرض نداشته باشد ، ولى بعضى از ورثه او صغیر یا دیوانه یا غایب باشند ، تصرّف در ملك او بدون اجازه ولىّ آنها حرام و نماز در آن باطل است.
مسأله ۸۸۵ ـ نماز خواندن در ملك دیگرى در صورتى جایز است كه یقین یا حجّت شرعیه اى بر رضایت مالك داشته باشد ، و همچنین است اگر اذن در تصرّفى بدهد كه عرفاً از اذن در آن تصرّف ،اذن در نماز خواندن هم فهمیده شود ، مثل این كه به كسى اجازه بدهد در ملك او بنشیند و بخوابد ، كه از اینها فهمیده مى شود براى نماز خواندن هم اذن داده است.
مسأله ۸۸۶ ـ نماز خواندن در زمین بسیار وسیع ، به تفصیلى كه در مسأله «۲۷۷» گذشت ، منوط به اجازه مالك نیست.
«شرط دوم»
مسأله ۸۸۷ ـ در نماز واجب مكان نمازگزار نباید حركتى داشته باشد كه مانع از آرامش بدن نمازگزار و انجام واجبات نماز اختیارى باشد ، و اگر به واسطه تنگى وقت یا جهت دیگر ناچار باشد در جایى كه چنین حركتى دارد ـ مانند اتومبیل و كشتى و ترن ـ نماز بخواند ، به قدرى كه ممكن است باید آرامش بدن و قبله را رعایت نماید، و اگر آنها از قبله به طرف دیگر حركت كنند، به طرف قبله برگردد.
مسأله ۸۸۸ ـ نماز خواندن در اتومبیل و كشتى و ترن و مانند اینها ، هنگامى كه ایستاده اند مانعى ندارد.
مسأله ۸۸۹ ـ روى خرمن گندم و جو و مانند اینها كه مانع از آرامش بدن است ، نماز باطل است.
«شرط سوم»
مسأله ۸۹۰ ـ باید در جایى نماز بخواند كه احتمال بدهد مى تواند نماز را تمام كند ، و نماز خواندن در جایى كه به واسطه باد و باران و زیادى جمعیت و مانند اینها ، اطمینان دارد كه نمى تواند آن را تمام كند ،باطل است ، اگر چه اتّفاقاً نماز را تمام كند.
مسأله ۸۹۱ ـ اگر در جایى كه ماندن در آن حرام است ـ مثلا زیر سقفى كه نزدیك است خراب شود ـ نماز بخواند ، اگر چه معصیت كرده ولى نمازش صحیح است.
مسأله ۸۹۲ ـ نماز خواندن روى چیزى كه ایستادن و نشستن روى آن ملازم با هتك آن است ، و هتك آن هم حرام است ـ مثل جایى از فرش كه اسم خدا بر آن نوشته شده ـ جایز نیست و بنابر احتیاط باطل است.
«شرط چهارم»
جاى نمازگزار سقفش به اندازه اى كه نتواند در آنجا راست بایستد كوتاه نباشد ، و همچنین به اندازه اى كه جاى ركوع و سجود نداشته باشد ، كوچك نباشد.
مسأله ۸۹۳ ـ اگر ناچار شود كه در جایى نماز بخواند كه به كلّى از ایستادن تمكّن ندارد ، باید نشسته نماز بخواند ، و اگر از ركوع و سجود تمكّن ندارد ، براى آنها با سر اشاره نماید.
مسأله ۸۹۴ ـ نماز خواندن جلوتر از قبر پیغمبر و ائمّه اطهار(علیهم السلام) در صورتى كه هتك باشد حرام و باطل است ، و همچنین در غیر این صورت بنابر احتیاط واجب ، ولى اگر در نماز چیزى مانند دیوار بین او و قبر مطهّر باشد ، اشكال ندارد ، و فاصله شدن صندوق شریف و ضریح و پارچه اى كه روى آن افتاده كافى نیست.
«شرط پنجم»
مسأله ۸۹۵ ـ آن كه مكان نمازگزار اگر نجس هست به طورى تر نباشد كه نجاستى كه موجب بطلان نماز است به بدن یا لباس او برسد ، ولى جایى كه پیشانى را براى سجده بر آن مى گذارد باید پاك باشد ، و اگر نجس باشد ، در صورتى كه خشك هم باشد نماز باطل است ، و احتیاط مستحبّ آن است كه مكان نمازگزار اصلا نجس نباشد.
«شرط ششم»
باید بین مرد و زن در حال نماز ، حداقلّ مقدار یك وجب فاصله باشد ، ولى نماز خواندن در فاصله كمتر از ده ذراع در غیر شهر مكّه مكروه است.
مسأله ۸۹۶ ـ اگر زن برابر مرد یا جلوتر در كمتر از فاصله اى كه ذكر شد بایستد و با هم وارد نماز شوند ، باید نماز را دوباره بخوانند ، و همچنین است بنابر احتیاط واجب در صورتى كه یكى زودتر از دیگرى به نماز بایستد.
مسأله ۸۹۷ ـ اگر بین مرد و زن كه برابر هم ایستاده اند، یا زن جلوتر ایستاده و نماز مى خوانند ، دیوار یا پرده یا چیز دیگرى باشد كه یكدیگر را نبینند ، نماز هر دو اشكال ندارد ، اگر چه بین آنها كمتر از فاصله اى كه قبلا ذكر شد ، باشد.
«شرط هفتم»
باید جاى پیشانى نمازگزار از جاى سر انگشتان پاى او و بنابر احتیاط واجب از جاى زانوهاى او ، بیش از چهار انگشت بسته پست تر یا بلندتر نباشد ، و تفصیل آن در احكام سجده خواهد آمد.
مسأله ۸۹۸ ـ بودن زن و مرد نامحرم در جایى كه كسى در آن جا نیست و كسى هم نمى تواند وارد شود در صورتى كه احتمال وقوع در معصیت را بدهند ، جایز نیست ، و احتیاط مستحبّ آن است كه در آن جا نماز نخوانند.
مسأله ۸۹۹ ـ نماز خواندن در جایى كه تار مى زنند ، یا مانند آن را استعمال مى كنند باطل نیست ، ولى گوش دادن به آنها حرام است ، و همچنین است بودن در آنجا مگر براى كسى كه بودنش براى جلوگیرى از آن عمل باشد.
مسأله ۹۰۰ ـ خواندن نماز واجب در حال اختیار بر بام خانه كعبه جایز نیست ، و احتیاط مستحبّ آن است كه در داخل خانه هم نخواند ، ولى در حال ناچارى اشكال ندارد.
مسأله ۹۰۱ ـ خواندن نماز مستحبّ در خانه كعبه اشكال ندارد ، بلكه مستحبّ است در داخل خانه مقابل هر ركنى دو ركعت نماز بخواند.
جاهایى كه نماز خواندن در آنها مستحبّ است
مسأله ۹۰۲ ـ در شرع مقدس اسلام بسیار سفارش شده است كه نماز را در مسجد بخوانند ، و بهتر از همه مسجدها مسجد الحرام است ، و بعد از آن مسجد پیغمبر (صلى الله علیه وآله وسلم) ، و بعد از آن مسجد كوفه ، و بعد از آن مسجد بیت المقدّس ، و بعد از آن مسجد جامع هر شهر ، و بعد از آن مسجد محلّه ، و بعد از آن مسجد بازار است.
مسأله ۹۰۳ ـ براى زنها نماز خواندن در خانه ، بلكه در پستوى خانه و اتاق عقب بهتر است.
مسأله ۹۰۴ ـ نماز خواندن در حرم امامان (علیهم السلام) مستحبّ است ، بلكه از بعضى روایات استفاده مى شود كه نماز در حرم مطهّر حضرت امیر المؤمنین (علیه السلام)و سیدالشّهداء (علیه السلام)افضل از مسجد است.
مسأله ۹۰۵ ـ زیاد رفتن به مسجد و رفتن در مسجدى كه نمازگزار ندارد مستحبّ است ، و همسایه مسجد اگر عذرى نداشته باشد ، مكروه است در غیر مسجد نماز بخواند.
مسأله ۹۰۶ ـ مستحبّ است انسان با كسى كه در مسجد حاضر نمى شود غذا نخورد ، و در كارها با او مشورت نكند ، و همسایه او نشود ، و از او زن نگیرد ، و به او زن ندهد.
جاهایى كه نماز خواندن در آنها مكروه است
مسأله ۹۰۷ ـ نماز خواندن در چند جا مكروه است ، و از آن جمله است:
(۱) حمام ، (۲) زمین نمكزار ، (۳) مقابل انسان ، (۴) مقابل درى كه باز است ، (۵) در جادّه و خیابان و كوچه اگر براى كسانى كه عبور مى كنند زحمت نباشد ، وگرنه مزاحمت حرام است ، (۶) مقابل آتش و چراغ ، (۷) در آشپزخانه و هر جا كه كوره آتش باشد ، (۸) مقابل چاه و چاله اى كه محلّ بول باشد ، (۹) روبروى عكس و مجسّمه چیزى كه روح دارد ، مگر آن كه روى آن پرده بكشند ، (۱۰) در اطاقى كه جنب در آن باشد ، (۱۱) در جایى كه صورت جاندار باشد اگر چه روبروى نمازگزار نباشد ، (۱۲) مقابل قبر ، (۱۳) روى قبر ، (۱۴) بین دو قبر ، (۱۵) در قبرستان.
مسأله ۹۰۸ ـ كسى كه در محلّ عبور مردم نماز مى خواند ، یا كسى روبروى اوست ، مستحبّ است جلوى خود چیزى بگذارد، و اگر چوب یا ریسمانى هم باشد كافیست.
