موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
حـيـض
حیض خونى است كه غالباً در هر ماه چند روزى از رحم زنها خارج مى شود ، و زن را در موقع دیدن خون حیض حائض مى گویند.
مسأله ۴۴۰ ـ خون حیض در بیشتر اوقات غلیظ و گرم و رنگ آن سیاه یا سرخ است و با فشار و كمى سوزش بیرون مى آید.
مسأله ۴۴۱ ـ زن بعد از تمام شدن شصت سال یائسه مى شود ، و چنانچه خونى ببیند حیض نیست ، و احتیاط واجب آن است كه بعد از تمام شدن پنجاه سال تا تمام شدن شصت سال جمع كند بین احكام یائسه و غیر یائسه ـ چه قرشیه باشد و چه غیر قرشیه ـ بنابراین اگر در این فاصله با نشانه هاى حیض یا در روزهاى عادت خون ببیند ، بنابر احتیاط واجب جمع كند بین تروك حائض و افعال مستحاضه.
مسأله ۴۴۲ ـ خونى كه دختر پیش از تمام شدن نه سال مى بیند ، حیض نیست.
مسأله ۴۴۳ ـ زن آبستن و زنى كه بچّه شیر مى دهد ممكن است حیض ببیند ، و فرقى بین زن آبستن و غیر او در احكام حیض نیست ، ولى زن آبستن در صورتى كه بعد از گذشتن بیست روز از اوّل عادتش خونى ببیند كه صفات حیض را دارد ، احتیاط واجب آن است كه بین تروك حائض و اعمال مستحاضه جمع نماید.
مسأله ۴۴۴ ـ دخترى كه نمى داند نه سالش تمام شده یا نه ، اگر خونى ببیند كه نشانه هاى حیض را نداشته باشد حیض نیست ، و اگر نشانه هاى حیض را داشته باشد حیض است ، و شرعاً نُه سال او تمام شده است.
مسأله ۴۴۵ ـ زنى كه شكّ دارد یائسه شده یا نه ، اگر خونى ببیند و نداند حیض است یا نه ، باید بنا بگذارد كه یائسه نشده است.
مسأله ۴۴۶ ـ مدّت حیض كمتر از سه روز و بیشتر از ده روز نمى شود.
مسأله ۴۴۷ ـ باید سه روز اوّل حیض پشت سر هم باشد ، پس اگر مثلا دو روز خون ببیند و یك روز پاك شود و دوباره یك روز خون ببیند حیض نیست ، هر چند احتیاط مستحبّ این است كه در مانند صورت دوم ، جمع كند بین تروك حائض و افعال مستحاضه.
مسأله ۴۴۸ ـ ابتداى حیض لازم است خون بیرون بیاید ، ولى لازم نیست در تمام سه روز خون بیرون بیاید ، بلكه اگر در باطن فرج خون باشد كافیست ، ولى بودن در رحم كافى نیست ، و چنانچه در بین سه روز مختصرى پاك شود به نحوى كه در بین زنها متعارف است ، باز هم حیض است.
مسأله ۴۴۹ ـ لازم نیست شب اوّل و شب چهارم را خون ببیند ، ولى باید در شب دوم و سوم خون قطع نشود ، پس اگر از اذان صبح روز اوّل تا غروب روز سوم پشت سر هم خون بیاید و هیچ قطع نشود ، بدون اشكال حیض است ، و همچنین است اگر در وسطهاى روز اوّل شروع شود و در همان موقع از روز چهارم قطع گردد ، ولى اگر از طلوع آفتاب شروع شود تا غروب روز سوم ، بنابر احتیاط واجب جمع كند بین تروك حائض و افعال مستحاضه.
مسأله ۴۵۰ ـ اگر سه روز پشت سر هم با نشانه هاى حیض یا در روزهاى عادت خون ببیند و پاك شود ، چنانچه دوباره خونى كه داراى نشانه هاى حیض است یا در روزهاى عادت است ببیند و روزهایى كه خون دیده و در وسط پاك بوده روى هم از ده روز بیشتر نشود ، روزهایى هم كه در وسط پاك بوده حیض است.
مسأله ۴۵۱ ـ اگر خونى ببیند كه از سه روز كمتر و از ده روز بیشتر نباشد و نداند خون دمل و زخم است یا خون حیض در صورتى كه صفات حیض را داشته یا در ایام عادت باشد ، باید آن را حیض قرار دهد و در غیر این صورت ، اگر مى داند حالت سابقه طهارت بوده یا جهل به حالت سابقه دارد ، بنابر طهارت بگذارد ، و اگر مى داند حیض بوده ، تا مقدارى كه مجموع خون حالت سابقه و خون مشكوك ممكن است شرعاً حیض باشد ، بنابر حیض بگذارد.
مسأله ۴۵۲ ـ اگر خونى ببیند كه سه روز بر آن نگذشته و نداند خون دمل و زخم است یا حیض ، و در ایام عادت نباشد و صفات حیض را نداشته باشد ، اگر حالت سابقه اش حیض است ـ به كیفیتى كه در مسأله قبل گذشت ـ باید حیض قرار دهد ، وگرنه باید عبادتهاى خود را به جا آورد.
مسأله ۴۵۳ ـ اگر خونى ببیند و شكّ كند كه خون حیض است یا استحاضه ، چنانچه شرایط حیض را داشته باشد ، باید حیض قرار دهد.
مسأله ۴۵۴ ـ اگر خونى ببیند كه نداند خون حیض است یا بكارت ، باید خود را وارسى كند ـ یعنى مقدارى پنبه داخل فرج نماید و كمى صبر كند ، بعد بیرون آورد ، پس اگر اطراف آن آلوده باشد خون بكارت است ، و اگر به همه آن رسیده حیض مى باشد ـ و یا احتیاط كند به جمع بین تروك حائض و اعمال طاهره.
مسأله ۴۵۵ ـ اگر كمتر از سه روز خون ببیند و پاك شود ، و بعد سه روز خون در عادت یا با نشانه هاى حیض ببیند ، خون دوم حیض است ، و خون اوّل اگر چه در روزهاى عادتش باشد حیض نیست.
احكام حائض
مسأله ۴۵۶ ـ چند چیز بر حائض حرام است:
(اوّل) عبادتهایى كه مانند نماز باید با وضو یا غسل یا تیمّم به جا آورده شود ـ مراد از حرمت در مورد این عبادات این است كه جائز نیست آنها را به قصد أمر و مطلوبیت شرعى به جا آورد ـ ولى به جا آوردن عبادتهایى كه وضو و غسل و تیمّم براى آنها لازم نیست ـ مانند نماز میت ـ مانعى ندارد.
(دوم) تمام چیزهایى كه بر جنب حرام است و در احكام جنابت گذشت.
(سوم) جماع كردن در فرج ، كه هم براى مرد حرام است و هم براى زن ، اگر چه كمتر از مقدار ختنه گاه داخل شود و منى هم بیرون نیاید ، و بنابر احتیاط واجب از وطى در دُبُر زن حائض اجتناب شود ، و غیر از نزدیكى كردن با زن حائض سایر استمتاعات ـ مانند بوسیدن و ملاعبه نمودن ـ مانعى ندارد.
مسأله ۴۵۷ ـ جماع كردن در روزهایى هم كه حیض زن قطعى نیست ولى شرعاً باید براى خود حیض قرار دهد حرام است ، بنابراین زنى كه بیشتر از ده روز خون مى بیند و باید به دستورى كه بعد مى آید روزهاى عادت خویشان خود را حیض قرار دهد ، شوهرش نمى تواند در آن روزها با او نزدیكى كند.
مسأله ۴۵۸ ـ اگر مرد با زن خود در حال حیض نزدیكى كند ـ بنابر احتیاط مستحبّ ـ در قسمت اوّل آن ، هیجده نخود طلاى مسكوك و در قسمت دوم ، نه نخود و در قسمت سوم ، چهار نخود و نیم كفّاره بدهد ، مثلا زنى كه شش روز خون حیض مى بیند ، اگر شوهرش در شب یا روز اوّل و دوم با او جماع كند ، هیجده نخود طلا و در شب و یا روز سوم و چهارم ، نه نخود و در شب یا روز پنجم و ششم ، چهار نخود و نیم بدهد ، و كفّاره بر زن نیست.
مسأله ۴۵۹ ـ بنابر احتیاط مستحبّ ، براى وطى در دُبُر زن حائض ، بر طبق مسأله قبل كفّاره بدهد.
مسأله ۴۶۰ ـ اگر طلاى سكّه دار ممكن نباشد قیمت آن را بدهد ، و اگر قیمت آن در وقتى كه جماع كرده با وقتى كه مى خواهد به فقیر بدهد فرق كرده باشد ، قیمت وقتى را كه مى خواهد به فقیر بدهد حساب كند.
مسأله ۴۶۱ ـ اگر كسى هم در قسمت اوّل و هم در قسمت دوم و هم در قسمت سوم حیض ، با زن خود جماع كند ـ بنابر احتیاط مستحبّ ـ هر سه كفّاره را كه روى هم سى و یك نخود و نیم مى شود بدهد.
مسأله ۴۶۲ ـ اگر با زن حائض چند مرتبه جماع كند احتیاط مستحبّ آن است كه براى هر جماع یك كفّاره بدهد.
مسأله ۴۶۳ ـ اگر مرد در حال جماع بفهمد زن حائض شده باید فوراً از او جدا شود ، و اگر جدا نشود بنابر احتیاط مستحبّ كفّاره بدهد.
مسأله ۴۶۴ ـ اگر مرد با زن حائض زنا كند ، یا با زن حائض نامحرمى به گمان این كه عیال خودش است جماع نماید ، احتیاط مستحبّ آن است كه كفّاره بدهد.
مسأله ۴۶۵ ـ كسى كه نمى تواند كفّاره بدهد ، احتیاط مستحبّ آن است كه به یك فقیر صدقه بدهد و اگر نتوانست استغفار كند.
مسأله ۴۶۶ ـ كسى كه از روى نادانى ـ در صورتى كه جاهل قاصر باشد ـ یا فراموشى با زن در حال حیض نزدیكى كند كفّاره ندارد ، ولى در جاهل مقصّر محلّ اشكال است.
مسأله ۴۶۷ ـ اگر به اعتقاد این كه زن حائض است با او نزدیكى كند و بعد معلوم شود كه حائض نبوده است ، كفّاره ندارد.
مسأله ۴۶۸ ـ طلاق دادن زن در حال حیض ، به طورى كه در احكام طلاق خواهد آمد باطل است.
مسأله ۴۶۹ ـ اگر زن بگوید حائضم یا از حیض پاك شده ام ، باید حرف او را قبول كرد.
مسأله ۴۷۰ ـ اگر زن در بین نماز حائض شود ، نماز او باطل است.
مسأله ۴۷۱ ـ اگر زن در بین نماز شكّ كند كه حائض شده یا نه ، نماز او صحیح است ، ولى اگر بعد از نماز بفهمد كه در بین نماز حائض شده ، نمازى كه خوانده باطل است.
مسأله ۴۷۲ ـ بعد از آن كه زن از خون حیض پاك شد ، واجب است براى نماز و عبادتهاى دیگرى كه باید با وضو یا غسل یا تیمّم به جا آورده شود غسل كند ، و دستور آن مثل غسل جنابت است ، و احتیاط مستحبّ آن است كه پیش از غسل وضو هم بگیرد.
مسأله ۴۷۳ ـ بعد از آن كه زن از خون حیض پاك شد ، اگر چه غسل نكرده باشد طلاق او صحیح است ، و شوهرش هم مى تواند با او جماع كند ، ولى احتیاط واجب این است كه جماع بعد از شستن فرج باشد ، و احتیاط مستحبّ آن است كه پیش از غسل ـ خصوصاً در جایى كه شدّت میل نباشد ـ از جماع با او خوددارى نماید ، امّا كارهاى دیگرى كه در وقت حیض بر زن حرام بوده ـ مانند توقّف در مسجد و مسّ خط قرآن ـ تا غسل نكند بر او حلال نمى شود.
مسأله ۴۷۴ ـ اگر آب براى وضو و غسل كافى نباشد و به اندازه اى باشد كه بتواند غسل كند ، باید غسل كند ، و احتیاط مستحبّ آن است كه بدل از وضو تیمّم نماید ، و اگر فقط براى وضو كافى باشد و به اندازه غسل نباشد ، باید وضو بگیرد و عوض غسل تیمّم نماید ، و اگر براى هیچ یك از آنها آب ندارد، باید دو تیمّم كند یكى بدل از غسل و دیگرى بدل از وضو.
مسأله ۴۷۵ ـ نمازهایى كه زن در حال حیض نخوانده قضا ندارد ، و حكم نماز آیات در مسأله «۱۵۱۴» خواهد آمد ، و روزه ماه رمضان را باید قضا نماید ، ولى در روزه واجب به نذر معین ـ یعنى نذر كرده باشد كه روز معینى روزه بگیرد ـ اگر مصادف با ایام حیض شود بنابر احتیاط واجب قضا نماید.
مسأله ۴۷۶ ـ هرگاه وقت نماز داخل شود و بداند كه اگر نماز را تأخیر بیندازد حائض مى شود ، باید فوراً نماز را بخواند ، و همچنین بنابر احتیاط واجب اگر احتمال دهد.
مسأله ۴۷۷ ـ اگر زن نماز را از اوّل وقت تأخیر بیندازد و به اندازه خواندن یك نماز واجد شرایط و فاقد موانع صحّت به حسب حال خودش بگذرد و حائض شود ، قضاى آن نماز بر او واجب است ، و همچنین است ـ بنابر احتیاط واجب ـ اگر به مقدار نماز با طهارت از حدث هر چند با تیمّم وقت داشته باشد ، اگر چه متمكّن از داشتن بعضى از شرایط ، مانند ساتر و طهارت از خبث نباشد.
مسأله ۴۷۸ ـ اگر زن در آخر وقت نماز از خون پاك شود ، و به اندازه غسل و خواندن یك ركعت نماز یا بیشتر از یك ركعت وقت داشته باشد ، باید نماز را بخواند ، و اگر نخواند باید قضاى آن را به جا آورد.
مسأله ۴۷۹ ـ اگر زن حائض بعد از پاكى به اندازه غسل وقت ندارد ولى مى تواند با تیمّم نماز را در وقت بخواند ، احتیاط واجب آن است كه آن نماز را با تیمّم بخواند ، و در صورتى كه نخواند قضا بر او واجب نیست ، امّا اگر از جهت دیگر تكلیفش تیمّم است ـ مثل آن كه آب برایش ضرر دارد ـ واجب است تیمّم كند و آن نماز را بخواند ، و در صورتى كه نخواند واجب است قضا نماید.
مسأله ۴۸۰ ـ اگر زن بعد از پاك شدن از حیض شكّ كند كه براى نماز وقت دارد یا نه ، باید نمازش را بخواند.
مسأله ۴۸۱ ـ اگر به خیال این كه به اندازه تهیه مقدمات نماز و خواندن یك ركعت وقت ندارد ، نماز نخواند و بعد بفهمد وقت داشته ، باید قضاى آن نماز را به جا آورد.
مسأله ۴۸۲ ـ مستحبّ است زن حائض در وقت نماز ، خود را از خون پاك نماید و پنبه و دستمال را عوض كند و وضو بگیرد ، و اگر نمى تواند وضو بگیرد تیمّم نماید و در جاى پاكى رو به قبله بنشیند و مشغول ذكر و تسبیح و تهلیل و تحمید به مقدار نماز بشود.
مسأله ۴۸۳ ـ خضاب كردن به حنا و مانند آن و رساندن جایى از بدن را به ما بین خطهاى قرآن براى حائض مكروه است ، و همراه داشتن قرآن ، و خواندن قرآن براى او مانعى ندارد.
اقسام زنهاى حائض
مسأله ۴۸۴ ـ زنهاى حائض بر شش قسمند:
(اوّل) صاحب عادت وقتیه و عددیه ، و آن زنى است كه دو ماه پشت سر هم در وقت معین خون حیض ببیند ، و شماره روزهاى حیض او هم در هر دو ماه یك اندازه باشد ، مثل آن كه دو ماه پشت سر هم از اوّل ماه تا هفتم خون ببیند.
(دوم) صاحب عادت وقتیه ، و آن زنى است كه دو ماه پشت سر هم در وقت معین خون حیض ببیند ، ولى شماره روزهاى حیض او در هر دو ماه یك اندازه نباشد ، مثل آن كه دو ماه پشت سر هم از روز اوّل ماه خون ببیند ولى ماه اوّل روز هفتم و ماه دوم روز هشتم از خون پاك شود.
(سوم) صاحب عادت عددیه ، و آن زنى است كه شماره روزهاى حیض او در دو ماه پشت سر هم به یك اندازه باشد ، ولى وقت دیدن آن دو خون یكى نباشد ، مثل آن كه ماه اوّل از پنجم تا دهم ، و ماه دوم از دوازدهم تا هفدهم خون ببیند ، و تحقّق عادت به دیدن خون در یك ماه دو مرتبه به یك اندازه محلّ اشكال است ، مثل آن كه اوّل ماه پنج روز و بعد از ده روز یا بیشتر پنج روز دیگر خون ببیند.
(چهارم) مضطربه ، و آن زنى است كه چند ماه خون دیده ولى عادت معینى پیدا نكرده ، یا عادتش بهم خورده و عادت تازه اى پیدا نكرده است.
(پنجم) مبتدئه ، و آن زنى است كه دفعه اوّل خون دیدن او است.
(ششم) ناسیه ، و آن زنى است كه عادت خود را فراموش كرده است.
و هر كدام از اینها احكامى دارند كه در مسائل آینده بیان مى شود.
۱ ـ صاحب عادت وقتیه و عددیه
مسأله ۴۸۵ ـ زنهایى كه عادت وقتیه و عددیه دارند دو دسته اند:
(اوّل) زنى كه دو ماه پشت سر هم در وقت معین خون حیض ببیند و در وقت معین هم پاك شود ، مثل آن كه دو ماه پشت سر هم از روز اوّل ماه خون ببیند و روز هفتم پاك شود ، كه عادت حیض این زن از اوّل ماه تا هفتم است.
(دوم) زنى كه دو ماه پشت سر هم در وقت معین خون حیض ببیند ، و بعد از آن كه سه روز یا بیشتر خون دید یك روز یا بیشتر پاك شود و دوباره خون ببیند و تمام روزهایى كه خون دیده با روزهایى كه در وسط پاك بوده از ده روز بیشتر نشود ، و در هر دو ماه همه روزهایى كه خون دیده و در وسط پاك بوده روى هم یك اندازه باشد ، كه عادت او به اندازه تمام روزهایى است كه خون دیده و در وسط پاك بوده است ، و لازم نیست روزهایى كه در وسط پاك بوده در هر دو ماه به یك اندازه باشند ، مثل آن كه اگر در ماه اوّل از روز اوّل ماه تا سوم خون ببیند و سه روز پاك شود و دوباره سه روز خون ببیند و در ماه دوم بعد از آن كه سه روز خون دید ، كمتر از سه روز یا بیشتر پاك شود و دوباره خون ببیند و روى هم نُه روز شود ، در این صورت همه نُه روز حیض است و عادت این زن نُه روز مى شود.
مسأله ۴۸۶ ـ زنى كه عادت وقتیه و عددیه دارد ، اگر در وقت عادت یا جلوتر خون ببیند ـ به قدرى كه عرفاً بگویند عادتش جلو افتاده ـ اگر چه آن خون نشانه هاى حیض را نداشته باشد ، باید به احكامى كه براى زن حائض گذشت عمل كند ، و چنانچه بعد بفهمد حیض نبوده ـ مثل این كه پیش از سه روز پاك شود ـ باید عبادتهایى را كه به جا نیاورده قضا نماید ، و همچنین است در صورتى كه از اوّل ایام عادت تأخیر بیفتد ولى خارج از عادت نباشد ، و امّا خونى كه خارج ایام عادت ببیند و داراى نشانه هاى حیض نباشد ، در صورتى كه دو روز یا بیشتر از آخر ایام عادت متأخر باشد حیض نیست و در كمتر از دو روز بنابر احتیاط واجب جمع كند بین تروك حائض و اعمال مستحاضه.
مسأله ۴۸۷ ـ زنى كه عادت وقتیه و عددیه دارد ، اگر همه روزهاى عادت و قبل از عادت ـ به قدرى كه عرفاً بگویند عادتش جلو افتاده و یا با نشانه هاى حیض ـ و بعد از عادت با نشانه هاى حیض خون ببیند و روى هم از ده روز بیشتر نشود ، همه حیض است ، و اگر از ده روز بیشتر شود فقط خونى را كه در روزهاى عادت خود دیده حیض است و خونى كه پیش از آن و بعد از آن دیده استحاضه مى باشد ، و باید عبادتهایى را كه در روزهاى پیش از عادت و بعد از عادت به جا نیاورده قضا نماید.
و اگر همه روزهاى عادت را با چند روز پیش از عادت به قدرى كه عرفاً بگویند عادتش جلو افتاده یا با نشانه هاى حیض خون ببیند و روى هم از ده روز بیشتر نشود همه حیض است ، و اگر از ده روز بیشتر شود ، فقط روزهاى عادت او حیض است و خونى كه جلوتر از آن دیده استحاضه مى باشد ، و چنانچه در آن روزها عبادت نكرده باید قضا نماید.
و اگر همه روزهاى عادت را با چند روز بعد از عادت با نشانه هاى حیض خون ببیند و روى هم از ده روز بیشتر نشود ، همه حیض است ، و اگر زاید بر عادت نشانه هاى حیض را نداشته باشد ، بنابر احتیاط واجب در زاید جمع كند بین تروك حائض و اعمال مستحاضه ، و اگر از ده روز بیشتر شود روزهاى عادت حیض و مابقى استحاضه است.
مسأله ۴۸۸ ـ زنى كه عادت وقتیه و عددیه دارد ، اگر مقدارى از روزهاى عادت را با چند روز پیش از عادت كه عرفاً بگویند عادتش جلو افتاده یا با نشانه هاى حیض خون ببیند و روى هم از ده روز بیشتر نشود همه حیض است ، و اگر از ده روز بیشتر شود ، روزهایى كه در عادت خون دیده با چند روز پیش از آن كه عرفاً بگویند عادتش جلو افتاده یا داراى نشانه هاى حیض باشد و روى هم به مقدار عادت او شود حیض و روزهاى قبل از آن را استحاضه قرار دهد.
و اگر مقدارى از روزهاى عادت را با چند روز بعد از عادت خون ببیند و روى هم از ده روز بیشتر نشود ، در صورتى كه خون روزهاى بعد از عادت نشانه هاى حیض را داشته باشد همه حیض است ، و اگر نشانه هاى حیض را نداشته باشد ، مجموع روزهاى عادت و بعد از عادت را كه به اندازه عادت باشد حیض قرار دهد و در زاید بر آن تا ده روز ـ بنابر احتیاط واجب ـ جمع كند بین تروك حائض و اعمال مستحاضه ، و اگر بیشتر از ده روز شود ، به مقدار عادت را حیض و بقیه را استحاضه قرار دهد.
مسأله ۴۸۹ ـ زنى كه عادت دارد ، اگر بعد از آن كه سه روز یا بیشتر خون دید پاك شود و دوباره خون ببیند و فاصله بین دو خون كمتر از ده روز باشد و همه روزهایى كه خون دیده با روزهایى كه در وسط پاك بوده از ده روز بیشتر باشد ، مثل آن كه پنج روز خون ببیند و پنج روز پاك شود و دوباره پنج روز خون ببیند ، چند صورت دارد:
۱ ـ آن كه تمام خونى كه دفعه اوّل دیده در روزهاى عادت باشد و خون دوم كه بعد از پاك شدن مى بیند در روزهاى عادت نباشد ، در این صورت باید همه خون اوّل را حیض و خون دوم را استحاضه قرار دهد ، و همچنین است اگر مقدارى از خون اوّل را در عادت و مقدارى از آن را قبل از عادت ـ در صورتى كه به مقدارى باشد كه عرفاً بگویند عادتش جلو افتاده ـ ببیند و یا این كه داراى نشانه هاى حیض باشد چه قبل از عادت باشد چه بعد از آن.
۲ ـ آن كه خون اوّل در روزهاى عادت نباشد و تمام خون دوم یا مقدارى از آن به طورى كه در صورت اوّل ذكر شد ، در روزهاى عادت باشد كه باید همه خون دوم را حیض ، و خون اوّل را استحاضه قرار دهد.
۳ ـ آن كه مقدارى از خون اوّل و دوم در روزهاى عادت باشد و خون اوّلى كه در روزهاى عادت بوده از سه روز كمتر نباشد ، در این صورت آن مقدار با پاكى وسط و مقدارى از خون دوم كه آن هم در روزهاى عادت بوده و مجموع از ده روز بیشتر نباشد همه آنها حیض است ، و مقدارى از خون اوّل كه پیش از روزهاى عادت بوده ومقدارى از خون دوم كه بعد از روزهاى عادت بوده استحاضه است ، مثلا اگر عادتش از سوم ماه تا دهم بوده ، در صورتى كه یك ماه از اوّل تا ششم خون ببیند و دو روز پاك شود و بعد تا پانزدهم خون ببیند ، از سوم تا دهم حیض است ، و روز اوّل و دوم و همچنین از یازدهم تا پانزدهم استحاضه است.
۴ ـ آن كه مقدارى از خون اوّل و دوم در روزهاى عادت باشد ، ولى خون اوّل كه در روزهاى عادت بوده از سه روز كمتر باشد ، كه باید در تمام دو خون جمع كند بین تروك حائض و اعمال مستحاضه ، و در پاكى وسط جمع كند بین تروك حائض و افعال طاهره.
مسأله ۴۹۰ ـ زنى كه عادت و قتیه و عددیه دارد ، اگر در وقت عادت خون نبیند و در غیر آن وقت به شماره روزهاى حیضش خون ببیند ، در صورتى كه نشانه هاى حیض در آن باشد باید همان را حیض قرار دهد.
مسأله ۴۹۱ ـ زنى كه عادت وقتیه و عددیه دارد ، اگر در وقت عادت خود خون ببیند و از سه روز كمتر نباشد ، ولى شماره روزهاى آن كمتر یا بیشتر از روزهاى عادت او باشد و بعد از پاك شدن دوباره به شماره روزهاى عادتى كه داشته با نشانه هاى حیض خون ببیند ، چنانچه مجموع این دو خون با پاكى بین آنها از ده روز بیشتر نشود ، همه را حیض قرار دهد ، و در صورتى كه بیشتر شود خونى را كه در عادت دیده حیض ، و خون دیگر استحاضه است.
مسأله ۴۹۲ ـ زنى كه عادت وقتیه و عددیه دارد ، اگر بیشتر از ده روز خون ببیند ، خونى كه در روزهاى عادت دیده ـ اگر چه نشانه هاى حیض را نداشته باشد ـ حیض است و خونى كه بعد از روزهاى عادت دیده ـ اگر چه نشانه هاى حیض را داشته باشد ـ استحاضه است ، مثلا زنى كه عادت حیض او از اوّل ماه تا هفتم است ، اگر از اوّل ماه تا دوازدهم خون ببیند ، هفت روز اوّل آن حیض و پنج روز بعد استحاضه مى باشد.
۲ ـ صاحب عادت وقتیه
مسأله ۴۹۳ ـ زنهایى كه عادت وقتیه دارند ، دو دسته اند:
(اوّل) زنى كه دو ماه پشت سر هم در وقت معین خون حیض ببیند و بعد از چند روز پاك شود ، ولى شماره روزهاى آن در هر دو ماه یك اندازه نباشد ، مثل آن كه دو ماه پشت سر هم روز اوّل ماه خون ببیند ، ولى ماه اوّل روز هفتم و ماه دوم روز هشتم از خون پاك شود ، كه این زن باید روز اوّل ماه را عادت حیض خود قرار دهد.
(دوم) زنى كه دو ماه پشت سر هم در وقت معین سه روز یا بیشتر خون حیض ببیند و بعد پاك شود و دو مرتبه خون ببیند ، و تمام روزهایى كه خون دیده با روزهایى كه در وسط پاك بوده از ده روز بیشتر نشود ، ولى در ماه دوم كمتر یا بیشتر از ماه اوّل باشد ، مثل آن كه در ماه اوّل هشت روز و در ماه دوم نُه روز باشد ، كه این زن هم باید روز اوّل ماه را روز اوّل عادت حیض خود قرار دهد.
مسأله ۴۹۴ ـ زنى كه عادت وقتیه دارد ، اگر در وقت عادت خود یا جلوتر ـ به مقدارى كه عرفاً بگویند عادتش جلو افتاده ـ یا عقب تر از اوّل عادت ـ به مقدارى كه عرفاً بگویند عادتش را عقب انداخته ـ خون ببیند ، اگر چه آن خون نشانه هاى حیض را نداشته باشد ، باید به احكامى كه براى زنهاى حائض ذكر شد عمل نماید ، و اگر بعد بفهمد حیض نبوده ، مثل آن كه پیش از سه روز پاك شود ، باید عبادتهایى را كه به جا نیاورده قضا نماید.
مسأله ۴۹۵ ـ زنى كه عادت وقتیه دارد ، اگر بیشتر از ده روز خون ببیند و نتواند حیض را به واسطه نشانه هاى آن تشخیص دهد ، باید شماره عادت خویشان خود را حیض قرار دهد ، چه پدرى باشند چه مادرى ، زنده باشند یا مرده ، و بنابر احتیاط واجب در صورتى كه عادت آنها شش یا هفت روز نباشد ، در مقدار تفاوت عادت آنها با شش یا هفت روز ، جمع كند بین تروك حائض و افعال مستحاضه ، ولى در صورتى مى تواند عادت آنان را حیض خود قرار دهد كه شماره روزهاى حیض همه آنان یك اندازه باشد ، و اگر شماره روزهاى حیض آنان یك اندازه نباشد ـ مثل آن كه عادت بعضى پنج روز و عادت بعضى دیگر هفت روز باشد ـ نمى تواند عادت آنان را حیض خود قرار دهد.
مسأله ۴۹۶ ـ زنى كه عادت وقتیه دارد و شماره عادت خویشان خود را حیض قرار مى دهد ، باید روزى را كه در هر ماه اوّل عادت او بوده اوّل حیض خود قرار دهد ، مثلا زنى كه هر ماه روز اوّل ماه خون مى دیده و گاهى روز هفتم و گاهى روز هشتم پاك مى شده ، چنانچه یك ماه دوازده روز خون ببیند و عادت خویشانش هفت روز باشد ، باید هفت روز اوّل ماه را حیض و باقى را استحاضه قرار دهد.
مسأله ۴۹۷ ـ زنى كه باید شماره عادت خویشان خود را حیض قرار دهد ، چنانچه خویش نداشته باشد یا شماره عادت آنان مثل هم نباشد ، ـ بنابر احتیاط واجب ـ در هر ماه از روزى كه خون مى بیند تا شش یا هفت روز را حیض و بقیه را استحاضه قرار دهد.
۳ ـ صاحب عادت عددیه
مسأله ۴۹۸ ـ زنهایى كه عادت عددیه دارند دو دسته اند:
(اوّل) زنى كه شماره روزهاى حیض او در دو ماه پشت سر هم یك اندازه باشد ، ولى وقت خون دیدن او یكى نباشد كه در این صورت هر چند روزى كه خون دیده عادت او مى شود ، مثلا اگر ماه اوّل از روز اوّل تا پنجم ، و ماه دوم از روز یازدهم تا پانزدهم خون حیض ببیند ، عادت او پنج روز مى شود.
(دوم) زنى كه دو ماه پشت سر هم سه روز یا بیشتر خون حیض ببیند و یك روز یا بیشتر پاك شود و دو مرتبه خون ببیند و وقت دیدن خون در ماه اوّل با ماه دوم فرق داشته باشد ، كه اگر تمام روزهایى كه خون دیده و روزهایى كه در وسط پاك بوده از ده روز بیشتر نشود و شماره روزهاى آن هم در دو ماه به یك اندازه باشد ، تمام روزهایى كه خون دیده با روزهاى وسط كه پاك بوده عادت حیض او مى شود.
و لازم نیست روزهایى كه در وسط پاك بوده در هر دو ماه به یك اندازه باشند ، مثلا اگر ماه اوّل از روز اوّل تا سوم خون ببیند و دو روز پاك شود و دوباره سه روز خون ببیند ، و ماه دوم از یازدهم تا سیزدهم خون ببیند و دو روز یا بیشتر یا كمتر پاك شود و دوباره خون ببیند و روى هم هشت روز بشود ، عادت او هشت روز مى شود.
و اگر در یك ماه مثلا هشت روز خون ببیند و در ماه دوم چهار روز خون دیده و پاك شود و دوباره خون ببیند و مجموع ایام خون با پاكى وسط هشت روز باشد ، عادت او هشت روز خواهد بود.
مسأله ۴۹۹ ـ زنى كه عادت عددیه دارد ، اگر با نشانه هاى حیض كمتر یا بیشتر از شماره عادت خود خون ببیند و از ده روز تجاوز نكند تمام آنها را حیض قرار دهد ، و اگر از ده روز بیشتر شود چنانچه همه خونهایى كه دیده به صفات حیض باشد ، باید از موقع دیدن خون به شماره روزهاى عادتش حیض و بقیه را استحاضه قرار دهد ، و اگر همه خونهایى كه دیده یك جور نباشد ، بلكه چند روز از آن نشانه حیض و چند روز دیگر نشانه استحاضه داشته باشد ، چنانچه روزهایى كه خون نشانه حیض دارد با شماره روزهاى عادت او یك اندازه است ، باید همان روزها را حیض و بقیه را استحاضه قرار دهد ، و اگر روزهایى كه خون نشانه حیض دارد از روزهاى عادت او بیشتر است ، فقط به اندازه روزهاى عادت را حیض و در زاید بر آن كه نشانه هاى حیض داشته باشد وبیشتر از ده روز نباشد بنابر احتیاط جمع كند بین تروك حائض و افعال مستحاضه.
و اگر روزهایى كه خون نشانه حیض دارد از سه روز كمتر نبوده ، ولى از روزهاى عادت او كمتر است ، باید آن روزها را حیض قرار دهد و در زاید بر آن تا مقدار عادت بنابر احتیاط واجب جمع كند بین تروك حائض و اعمال مستحاضه.
۴ ـ مضطربه
مسأله ۵۰۰ ـ مضطربه ـ یعنى زنى كه چند ماه خون دیده ولى عادت معینى پیدا نكرده ، یا عادتش بهم خورده و عادت دیگرى پیدا نكرده ـ اگر بیشتر از ده روز خون ببیند و همه خونهایى كه دیده داراى نشانه هاى حیض باشد ، چنانچه عادت خویشان او شش یا هفت روز است ، همان را حیض و بقیه را استحاضه قرار دهد.
و اگر كمتر است ـ مثلا پنج روز است ـ همان را حیض قرار دهد ، و بنابر احتیاط واجب در تفاوت بین شماره عادت آنان و شش یا هفت روز ـ كه یك یا دو روز است ـ كارهایى كه بر حائض حرام است ترك نماید و كارهاى استحاضه را به جا آورد.
و اگر عادت خویشانش بیشتر از هفت روز ـ مثلا نُه روز است ـ شش یا هفت روز را حیض قرار دهد ، و بنابر احتیاط واجب در تفاوت بین شش یا هفت و عادت آنان ـ كه دو روز یا سه روز است ـ كارهایى را كه بر حائض حرام است ترك نماید و كارهاى استحاضه ر ا به جا آورد.
مسأله ۵۰۱ ـ مضطربه اگر بیشتر از ده روز خونى ببیند كه چند روز آن نشانه هاى حیض و چند روز دیگر نشانه استحاضه دارد ، چنانچه خونى كه نشانه حیض دارد كمتر از سه روز و بیشتر از ده روز نباشد ، همه آن حیض است ، و اگر همه آن را كه نشانه حیض دارد نشود حیض قرار دهد ، مثل آن كه پنج روز به نشانه هاى حیض و پنج روز به نشانه هاى استحاضه و پنج روز دوباره به نشانه هاى حیض ببیند ، پس اگر آنچه به نشانه هاى حیض است ، بشود هر یك را حیض قرار دهد ـ به این كه هر یك كمتر از سه روز و بیشتر از ده روز نباشد ـ باید در هر دو خون احتیاط كند به جمع بین تروك حائض و اعمال مستحاضه ، و آنچه در وسط است و به نشانه هاى حیض نیست استحاضه قرار دهد ، و اگر فقط یكى از آنها را بشود حیض قرار داد ، همان را حیض و بقیه را استحاضه قرار دهد.
۵ ـ مبتدئه
مسأله ۵۰۲ ـ مبتدئه ـ یعنى زنى كه دفعه اوّل خون دیدن اوست ـ اگر بیشتر از ده روز خون ببیند و همه خونهایى كه دیده داراى نشانه هاى حیض باشد ، باید عادت خویشان خود را حیض و بقیه را استحاضه قرار دهد ، و اگر خویشى نداشته یا عادت خویشانش مختلف باشد ، بنابر احتیاط واجب سه روز را حیض قرار دهد ، و در ماه اول تا ده روز و در ماههاى بعد تا شش یا هفت روز جمع كند بین تروك حائض و اعمال مستحاضه.
مسأله ۵۰۳ ـ مبتدئه اگر بیشتر از ده روز خونى ببیند كه چند روز آن نشانه حیض و چند روز دیگر نشانه استحاضه داشته باشد ، چنانچه خونى كه نشانه حیض دارد كمتر از سه روز و بیشتر از ده روز نباشد ، همه آن حیض است ، ولى اگر پیش از گذشتن ده روز از خونى كه نشانه حیض دارد ، دوباره خونى ببیند كه آن هم نشانه خون حیض داشته باشد ، مثل آن كه پنج روز خون سیاه و نُه روز خون زرد و دوباره پنج روز خون سیاه ببیند ، باید خون وسط را استحاضه قرار دهد و در خون اوّل و آخر احتیاط كند به جمع بین تروك حائض و اعمال مستحاضه.
مسأله ۵۰۴ ـ مبتدئه اگر بیشتر از ده روز خونى ببیند كه چند روز آن نشانه حیض و چند روز دیگر آن نشانه استحاضه داشته باشد ، ولى خونى كه نشانه حیض دارد از سه روز كمتر باشد ، همه خونهایى كه دیده استحاضه است.
۶ ـ ناسیه
مسأله ۵۰۵ ـ ناسیه بر سه قسم است:
۱ ـ آن كه فقط عادت عددیه داشته و فراموش كرده ، كه در این صورت اگر خونى ببیند داراى صفات حیض و از سه روز كمتر و از ده روز بیشتر نباشد تمام آن حیض است ، و اگر از ده روز بیشتر باشد تا مقدارى كه احتمال عادت مى دهد باید حیض قرار دهد ، و اگر آن مقدار كمتر از شش یا بیشتر از هفت روز باشد بنابر احتیاط واجب در تفاوت آن مقدار و شش یا هفت روز ـ كه اختیار مى كند ـ جمع كند بین تروك حائض و افعال مستحاضه.
۲ ـ آن كه فقط عادت وقتیه داشته و فراموش كرده ، كه در این صورت اگر خونى ببیند داراى صفات حیض و از سه روز كمتر و از ده روز بیشتر نباشد تمام آن حیض است ، و اگر از ده روز بیشتر باشد اگر بداند بعض آن خون مصادف با عادت است باید در تمام آن خون جمع كند بین تروك حائض و اعمال مستحاضه ، هر چند تمام یا بعض آن خون به صفات حیض نباشد ، و همچنین در فرضى كه نداند ولى احتمال تصادف آن را با ایام عادت بدهد ، و اگر احتمال تصادف ندهد در صورتى كه بعض آن خون داراى صفات حیض و بعضى داراى صفات استحاضه باشد ، آنچه داراى صفات حیض است اگر كمتر از سه روز و بیشتر از ده روز نباشد حیض و باقى استحاضه است ، و در صورتى كه تمام آن خون داراى صفات حیض باشد یا آنچه صفات حیض دارد بیشتر از ده روز باشد ، شش یا هفت روز آن را حیض قرار داده و باقى استحاضه است.
۳ ـ آن كه عادت وقتیه و عددیه هر دو را داشته ، و این سه صورت دارد:
۱ ـ آن كه فقط وقت را فراموش كرده ، و وظیفه او همان است كه در قسم دوم گذشت ، مگر این كه خون داراى صفات بوده و بداند مصادف با عادت نیست و از ده روز بیشتر باشد ، كه در این صورت اگر عادت او شش یا هفت روز است همان را حیض قرار داده ، و اگر كمتر یا بیشتر از آن است بنابر احتیاط واجب در تفاوت آن مقدار و شش یا هفت روز ـ كه اختیار مى كند ـ جمع كند بین تروك حائض و اعمال مستحاضه ، و بقیه را استحاضه قرار دهد.
۲ ـ آن كه فقط عدد را فراموش كرده ، در این صورت آنچه در وقت دیده تا مقدارى كه یقین دارد از عادت كمتر نیست حیض است هر چند نشانه هاى حیض را نداشته باشد ، و در زائد از آن اگر با نشانه هاى حیض بوده و با خون قبل بیشتر از ده روز نباشد همه حیض است ، و اگر بیشتر از ده روز باشد ، چنانچه مقدارى كه احتمال مى دهد عادت به آن مقدار باشد كمتر از شش روز است ، آن مقدار را حیض و تا روز ششم یا هفتم ـ كه اختیار مى كند ـ جمع كند بین تروك حائض و اعمال مستحاضه ، و اگر بیشتر از هفت روز است ، تا روز ششم یا هفتم ـ كه اختیار كند ـ حیض ، و از آنچه اختیار كرده تا آن مقدار كه از ده روز نگذرد ، همان احتیاط مراعات شود.
۳ ـ آن كه وقت و عدد هر دو را فراموش كرده ، در این صورت اگر خونى كه دیده با صفات بوده و از سه روز كمتر و از ده روز بیشتر نبوده تمام آن حیض است ، و اگر بیشتر باشد و بداند كه با ایام عادت مصادف نیست چنانچه مقدارى كه احتمال عادت مى دهد شش یا هفت روز باشد آن را حیض و بقیه را استحاضه قرار دهد ، و اگر كمتر از شش روز باشد آن مقدار را حیض و تا روز ششم یا هفتم ـ كه اختیار مى كند ـ احتیاط واجب مراعات وظایف حائض و مستحاضه است ، و اگر بیشتر از هفت روز باشد تا روز ششم یا هفتم ـ كه اختیار مى كند ـ حیض ، و از آنچه اختیار كرده تا آن مقدار كه از ده روز نگذرد ، همان احتیاط مراعات شود.
و اگر صفات خون مختلف باشد ـ یعنى بعضى به صفت حیض و بعضى به صفت استحاضه باشد ـ خونى را كه به صفت حیض دیده و از سه روز كمتر و از ده روز بیشتر نبوده حیض ، و خونى را كه به صفت استحاضه دیده اگر بداند مصادف با عادت نبود ، استحاضه است ، و اگر احتمال تصادف آن را بدهد باید احتیاط كند به ترتیب آثار حیض و استحاضه.
مسائل متفرقه حیض
مسأله ۵۰۶ ـ مبتدئه و مضطربه و ناسیه و زنى كه عادت عددیه دارد ، اگر خونى ببینند كه نشانه هاى حیض را داشته باشد ، باید عبادت را ترك كنند ، و چنانچه بعد بفهمند حیض نبوده ، باید عبادتهایى را كه به جا نیاورده اند قضا نمایند ، و اگر خونى ببینند كه نشانه هاى حیض را نداشته باشد ، باید عبادت را به جا آورند ، مگر ناسیه در صورتى كه یقین به تحقّق عادت پیدا كند ، كه تا احتمال بقاى عادت را مى دهد باید عبادت را ترك كند.
مسأله ۵۰۷ ـ زنى كه در حیض عادت دارد ـ چه در وقت حیض عادت داشته باشد ، چه در عدد حیض یا هم در وقت و هم در عدد آن ـ اگر دو ماه پشت سر هم بر خلاف عادت خود خونى ببیند ، كه وقت آن یا شماره روزهاى آن یا هم وقت و هم شماره روزهاى آن یكى باشد ، عادتش بر مى گردد به آنچه كه در این دو ماه دیده است ، مثلا اگر از روز اوّل ماه تا هفتم خون مى دیده و پاك مى شده ، چنانچه دو ماه از دهم تا هفدهم ماه خون ببیند و پاك شود ، از دهم تا هفدهم عادت او مى شود.
مسأله ۵۰۸ ـ مقصود از یك ماه گذشتن ، سى روز از ابتداى خون دیدن است ، نَه از روز اوّل ماه تا آخر ماه.
مسأله ۵۰۹ ـ زنى كه معمولا ماهى یك مرتبه خون مى بیند ، اگر در یك ماه دو مرتبه خون ببیند و هر دو خون نشانه هاى حیض را داشته باشد، چنانچه روزهایى كه در وسط پاك بوده از ده روز كمتر نباشد ، باید هر دو را حیض قرار دهد.
مسأله ۵۱۰ ـ اگر سه روز یا بیشتر خونى ببیند كه نشانه حیض را دارد ، بعد ده روز یا بیشتر خونى ببیند كه نشانه استحاضه را دارد و دوباره سه روز خونى به نشانه هاى حیض ببیند ، باید خون اوّل و خون آخر را كه نشانه هاى حیض داشته حیض قرار دهد.
مسأله ۵۱۱ ـ اگر زن پیش از ده روز پاك شود و بداند كه در باطن خون نیست ، باید براى عبادتهاى خود غسل كند ، اگر چه گمان داشته باشد كه پیش از تمام شدن ده روز دوباره خون مى بیند ، ولى اگر یقین داشته باشد كه پیش از تمام شدن ده روز دوباره خون مى بیند ، نباید غسل كند.
مسأله ۵۱۲ ـ اگر زن پیش از ده روز پاك شود و احتمال دهد كه در باطن خون هست ، باید احتیاط كند یا قدرى پنبه داخل فرج نماید و كمى صبر كند و بیرون آورد ـ و احتیاط مستحبّ این است كه در حالى كه ایستاده و شكم خود را به دیوار چسبانیده و پا را روى دیوار بلند كرده است این كار را انجام دهد ـ پس اگر پاك بود غسل كند و عبادتهاى خود را به جا آورد ، و اگر پاك نبود ـ اگر چه به آب زرد رنگى هم آلوده باشد ـ چنانچه در حیض عادت ندارد یا عادت او ده روز است ، باید صبر كند كه اگر پیش از ده روز پاك شد غسل كند ، و اگر سر ده روز پاك شد یا خون او از ده روز گذشت ، سر ده روز غسل نماید.
و اگر عادتش كمتر از ده روز است ، در صورتى كه بداند پیش از تمام شدن ده روز یا سر ده روز پاك مى شود نباید غسل كند ، و اگر احتمال دهد كه خون او از ده روز مى گذرد ، واجب است یك روز عبادت را ترك كند ، و بعد مى تواند اعمال مستحاضه را به جا آورد ، و احتیاط مستحبّ این است كه تا روز دهم بین تروك حائض و اعمال مستحاضه جمع كند ، و این حكم مختص زنى است كه قبل از عادت مستمرّة الدم نبوده ، و گرنه باید ایام عادتش را حیض و بقیه را استحاضه قرار دهد.
مسأله ۵۱۳ ـ اگر بعضى از روزها را حیض قرار دهد و عبادت نكند و بعد بفهمد حیض نبوده است ، باید نماز و روزه اى را كه در آن روزها به جا نیاورده قضا نماید ، و اگر به گمان این كه حیض نیست عبادت كند و بعد بفهمد حیض بوده ، چنانچه آن روزها را روزه گرفته باشد باید قضا نماید.
