موضوع: کتب استفتائی
احكام زكات فطره
مسأله 2145: كسى كه موقع غروب شب عيد فطر بالغ، عاقل و هشيار است، فقير و برده ديگرى نيست، بايد براى خودش و كسانى كه نان خور او هستند، هر نفرى يك صاع، كه تقريباً سه كيلوست، گندم، يا جو، يا خرما، يا كشمش، يا برنج يا ذرّت و يا مانند آن را به مستحق بدهد و اگر پول يكى از اينها را بدهد كافى است.
مسأله 2146: كسى كه مخارج سال خود و افراد تحت تكفّلش را ندارد و كسبى نيز ندارد كه بتواند مخارج سال خود و عائله اش را بگذراند، فقير است و دادن زكات فطره بر او واجب نيست.
مسأله 2147: انسان بايد فطره كسانى كه در غروب شب عيد فطر، نان خور او حساب مى شوند بدهد، كوچك باشند يا بزرگ، مسلمان باشند يا كافر، دادن خرج آنان بر او واجب باشد يا نه، در شهر خود او باشند يا در شهرى ديگر.
مسأله 2148: اگر كسى را كه نان خور اوست و در شهر ديگرى است وكيل كند كه از مال او فطره خود را بدهد، چنانچه اطمينان داشته باشد فطره را مى دهد، لازم نيست خودش فطره او را بدهد.
مسأله 2149: فطره ميهمانى كه پيش از غروب شب عيد فطر با رضايت صاحب خانه وارد شده و در موقع هلال شوال آنجا بوده، بر صاحب خانه واجب است.
مسأله 2150: فطره ميهمانى كه پيش از غروب شب عيد فطر، بدون رضايت صاحب خانه وارد مى شود و مدّتى نزد او مى ماند، بنابر احتياط واجب چنانچه نان خور او حساب شود فطره او را بپردازد و همچنين است فطره كسى كه انسان مجبور شده است خرجى او را بدهد.
مسأله 2151: فطره ميهمانى كه بعد از غروب شب عيد فطر وارد مى شود، بر صاحب خانه واجب نيست، اگرچه پيش از غروب او را دعوت كرده باشد و در خانه او نيز افطار كند.
مسأله 2152: اگر كسى هنگام غروب شب عيد فطر، ديوانه يا بيهوش باشد، زكات فطره بر او واجب نيست.
مسأله 2153: اگر پيش از غروب يا مقارن با غروب بچّه بالغ شود يا ديوانه عاقل گردد و يا فقير غنى شود، در صورتى كه تمام شرايط واجب شدن فطره را دارا باشد، بايد زكات فطره بدهد.
مسأله 2154: كسى كه موقع غروب شب عيد فطر، زكات فطره، بر او واجب نيست، اگر تا پيش از ظهر روز عيد، شرطهاى واجب شدن فطره در او پيدا شود، مستحب است زكات فطره بدهد.
مسأله 2155: كافرى كه بعد از غروب شب عيد فطر، مسلمان شده فطره بر او واجب نيست. ولى مسلمانى كه شيعه نبوده، اگر بعد از ديدن ماه شيعه شود، بايد زكات فطره بدهد.
مسأله 2156: كسى كه فقط به اندازه يك صاع، كه تقريباً سه كيلوست، گندم و مانند آن دارد، مستحب است، زكات فطره بدهد. و چنانچه عيالاتى داشته باشد و بخواهد فطره آنها را نيز بدهد مى تواند به قصد فطره، آن يك صاع را به يكى از افراد تحت تكفّلش بدهد و او نيز به همين قصد به ديگرى بدهد و همچنين تا به نفر آخر برسد و بهتر است نفر آخر، چيزى را كه مى گيرد به كسى بدهد كه از خودشان نباشد و اگر يكى از آنها صغير باشد، ولىّ او به جاى او مى گيرد. و بنابر احتياط مستحب چيزى را كه براى صغير گرفته، به كسى ندهد.
مسأله 2157: اگر بعد از غروب شب عيد فطر، بچّه دار شود و يا كسى نان خور او حساب شود، واجب نيست فطره او را بدهد، اگرچه مستحب است فطره كسانى كه بعد از غروب، تا پيش از ظهر روز عيد، نان خور او حساب مى شوند را بدهد.
مسأله 2158: اگر انسان نان خور كسى باشد و پيش از غروب يا مُقارن با غروب، نان خور ديگرى شود، فطره او، بر كسى كه نان خور او شده واجب است، مثلا اگر دختر پيش از غروب به خانه شوهر رود، شوهرش بايد فطره او را بدهد.
مسأله 2159: كسى كه ديگرى بايد فطره او را بدهد، واجب نيست فطره خود را بدهد.
مسأله 2160: اگر فطره انسان بر كسى واجب باشد و او فطره را ندهد، بر خود انسان، واجب نمى شود.
مسأله 2161: اگر كسى كه فطره او بر ديگرى واجب است، خودش فطره را بدهد از كسى كه فطره بر او واجب شده ساقط مى شود، مانند ميهمان اگر خودش فطره را بدهد، بر صاحب خانه لازم نيست فطره او را بدهد.
مسأله 2162: زنى كه شوهرش مخارج او را نمى دهد، چنانچه نان خور ديگرى باشد، فطره اش، بر آن شخص واجب است و اگر نان خور ديگرى نيست، در صورتى كه فقير نباشد، بايد فطره خود را بدهد.
مسأله 2163: كسى كه سيّد نيست، بنابر احتياط، نمى تواند به سيّد فطره بدهد، حتّى اگر سيّدى نان خور او باشد، نمى تواند فطره او را به سيّد ديگرى بدهد.
مسأله 2164: فطره طفلى كه از مادر يا دايه شير مى خورد، بر كسى است كه مخارج مادر يا دايه را مى دهد، ولى اگر مادر يا دايه مخارج خود را از مال طفل برمى دارد، فطره طفل بر كسى واجب نيست.
مسأله 2165: انسان اگرچه مخارج عائله اش را از مال حرام بدهد، بايد فطره آنان را از مال حلال بدهد.
مسأله 2166: اگر انسان كسى را اجير نمايد و شرط كند مخارج او را بدهد، بايد فطره او را نيز بدهد، ولى چنانچه شرط كند مقدار مخارج او را بدهد، مثلا پولى براى مخارجش بدهد، واجب نيست فطره او را بدهد.
مسأله 2167: اگر كسى بعد از غروب شب عيد فطر بميرد، بايد فطره او و افراد تحت تكفّلش را از مال او بدهند، ولى اگر پيش از غروب بميرد، واجب نيست فطره او و عائله اش را از مال او بدهند.
مصرف زكات فطره
مسأله 2168: اگر زكات فطره را در يكى از هشت موردى كه سابقاً براى زكات مال، گفته شد مصرف نمايند كافى است، ولى بنابر احتياط مستحب آن را، فقط به فقراى شيعه بدهند.
مسأله 2169: اگر طفل شيعه اى فقير باشد، انسان مى تواند زكات فطره را براى او مصرف كند، يا به دست ولىّ طفل بدهد و ملك طفل نمايد.
مسأله 2170: فقيرى كه زكات فطره به او مى دهند، لازم نيست عادل باشد، ولى بنابر احتياط واجب به شرابخوار و كسى كه آشكارا گناه مى كند، زكات فطره ندهند.
مسأله 2171: به كسى كه فطره را در معصيت مصرف مى كند، نبايد فطره بدهند.
مسأله 2172: بنابر احتياط واجب به يك فقير، كمتر از يك صاع، كه تقريباً سه كيلوست، زكات فطره ندهند، ولى اگر بيشتر بدهند اشكال ندارد.
مسأله 2173: اگر از جنسى كه قيمتش دو برابر قيمت معمولى مى باشد، مثلا از گندمى كه قيمت آن دو برابر قيمت گندم معمولى است، نصف صاع بدهد، كافى نيست، ولى اگر آن را به قصد قيمت زكات فطره بدهد، خلاف احتياط واجب است.
مسأله 2174: انسان نمى تواند نصف صاع از يك جنس، مثلا گندم و نصف ديگر را از جنس ديگر، مثلا جو بدهد، ولى اگر آن را به قصد قيمت زكات فطره بدهد و اين مُلفّق خود غذايى باشد اشكال ندارد و الاّ خلاف احتياط واجب است.
مسأله 2175: مستحب است در دادن زكات فطره، خويشان فقير، سپس همسايگان فقير، سپس اهل علم فقير را بر ديگران مقدّم بدارد، ولى اگر ديگران از جهتى برترى داشته باشند، مستحب است آنها را مقدّم بدارد.
مسأله 2176: اگر انسان به خيال اينكه شخصى فقير است، به او زكات فطره بدهد و بعد بفهمد فقير نبوده، چنانچه مالى كه به او داده از بين نرفته باشد، بايد پس بگيرد و به مستحق بدهد و اگر نتواند بگيرد، بايد از مال خود، فطره بدهد و اگر از بين رفته باشد، در صورتى كه گيرنده زكات فطره، مى دانسته آنچه گرفته فطره است، بايد عوض آن را بدهد و اگر نمى دانسته، دادن عوض بر او واجب نيست و انسان بايد دوباره زكات فطره را بدهد.
مسأله 2177: اگر شخصى بگويد فقيرم، نمى شود به او زكات فطره داد، مگر از گفته او اطمينان پيدا شود، يا انسان بداند فقير بوده است.
مسائل متفرّقه زكات فطره
مسأله 2178: انسان بايد زكات فطره را به قصد قربت، يعنى براى انجام فرمان خداوند بدهد و هنگام پرداخت آن، نيّت زكات فطره نمايد.
مسأله 2179: اگر پيش از ماه رمضان زكات فطره را بدهد، صحيح نيست، و بنابر احتياط در ماه رمضان نيز فطره را ندهد. ولى اگر پيش از ماه رمضان يا در ماه رمضان، به فقير قرض بدهد و بعد از آنكه زكات فطره بر او واجب شد، طلب خود را بابت فطره، حساب كند، اشكال ندارد.
مسأله 2180: گندم يا چيز ديگرى كه براى زكات فطره مى دهد، بايد با جنس ديگر يا خاك مخلوط نباشد و چنانچه مخلوط باشد، اگر خالص آن به يك صاع كه تقريباً سه كيلوست برسد، يا آنچه مخلوط شده، به قدرى كم باشد كه قابل اعتنا نباشد، اشكال ندارد.
مسأله 2181: اگر زكات فطره را از چيز معيوب بدهد، كافى نيست.
مسأله 2182: كسى كه زكات فطره را مى دهد، لازم نيست همه را از يك جنس بدهد و اگر مثلا فطره بعضى را گندم و فطره ديگرى را جو بدهد، كافى است.
مسأله 2183: كسى كه نماز عيد فطر مى خواند، بنابر احتياط مستحب، زكات فطره را پيش از نماز عيد بدهد ولى اگر نماز عيد نمى خواند، مى تواند دادن فطره را، تا ظهر تأخير بيندازد.
مسأله 2184: اگر به نيّت زكات فطره، مقدارى از مال خود را كنار بگذارد و تا ظهر روز عيد، به مستحق ندهد، بنابر احتياط واجب هر وقت آن را مى دهد نيّت زكات فطره نمايد.
مسأله 2185: اگر هنگامى كه دادن زكات فطره واجب است، فطره را ندهد و كنار هم نگذارد، بعد بايد بدون نيّت ادا و قضا فطره را بدهد.
مسأله 2186: اگر زكات فطره را كنار بگذارد، نمى تواند آن را بردارد و مال ديگرى را، براى فطره بگذارد.
مسأله 2187: اگر انسان مالى داشته باشد كه قيمتش، از زكات فطره بيشتر است، چنانچه فطره را ندهد و نيّت كند كه مقدارى از آن مال براى فطره باشد، اشكال ندارد.
مسأله 2188: اگر مالى كه براى زكات فطره كنار گذاشته از بين برود، چنانچه به فقير دسترسى داشته و دادن فطره را تأخير انداخته، بايد عوض آن را بدهد و اگر به فقير دسترسى نداشته، ضامن نيست.
مسأله 2189: اگر در محل خودش مستحق پيدا شود بنابر احتياط مستحب، زكات فطره را به جاى ديگر نبرد و اگر به جاى ديگر ببرد و تلف شود، بايد عوض آن را بدهد مگر به اذن حاكم شرع باشد.
