موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی

 

▲عــاریــه (مسئله 2009 تا 2010)

 

مسأله 2009ـ هرگاه انسان مال خود را در اختیار دیگرى بگذارد که از آن استفاده کند، و چیزى هم از او نگیرد، آن را «عاریه» گویند.

 

مسأله 2010ـ «عاریه» را به دو صورت مى توان انجام داد نخست این که براى آن صیغه فارسى یا عربى بخواند، مثلاً بگوید: «من این مال را به تو عاریه مى دهم» و او هم قبول کند; دیگر این که بدون خواندن صیغه، مال مورد نظر را به قصد عاریه در اختیار دیگرى بگذارد، او هم به آن قصد بگیرد.

 

▲احکام عاریه مسئله 2011 تا 2022)

 

مسأله 2011ـ عاریه دادن چیز غصبى و چیزى که مال انسان است ولى منفعت آن به دیگرى واگذار شده صحیح نیست، مگر اینکه صاحب حق راضى شود و اجازه دهد

 

مسأله 2012ـ چیزى را که منفعتش مال انسان است، مثلاً آن را اجاره کرده، مى توان عاریه داد، به شرط این که حقّ واگذارى به دیگرى داشته باشد.

 

مسأله 2013ـ دیوانه و بچّه نابالغ نمى توانند مال خود را عاریه دهند امّا اگر ولى اجازه دهد و این کار به نفع آنها باشد مانعى ندارد.

 

مسأله 2014ـ هرگاه چیزى را که به عاریت گرفته تلف شود ضامن نیست، مگر این که در حفظ آن کوتاهى کرده باشد. همچنین اگر عاریه دهنده شرط ضمان کرده باشد، یا چیزى را که عاریه کرده طلا و نقره یا زینت آلات ساخته شده از آنها باشد، در این دو صورت نیز اگر تلف شود باید عوض آن را بدهد.

 

مسأله 2015ـ هرگاه عاریه دهنده بمیرد باید چیزى را که عاریه شده به ورثه او بدهند و اگر عاریه دهنده دیوانه شود باید آن را به ولىّ او داد.

 

مسأله 2016ـ کسى که چیزى را عاریه داده هر وقت بخواهد مى تواند آن را پس بگیرد، عاریه گیرنده نیز مى تواند آن را پس دهد.

 

مسأله 2017ـ جایز نیست چیزى که فایده حلال و حرام هر دو دارد به قصد فایده حرام عاریه بدهند.

 

مسأله 2018ـ عاریه دادن گوسفند براى استفاده از شیر و پشم آن و عاریه دادن حیوانات دیگر براى منافع مشروع آنها صحیح است.

 

مسأله 2019ـ هرگاه ظرف نجسى را براى استعمال خوردن و آشامیدن عاریه دهد، احتیاط واجب آن است که نجس بودن آن را به کسى که عاریه مى دهد بگوید، همچنین اگر لباسى را براى نماز عاریه دهد.

 

مسأله 2020ـ هرگاه چیزى را که عاریه کرده با اجازه صاحب آن به دیگرى عاریه دهد، چنانچه عاریه کننده اوّل بمیرد یا دیوانه شود و صاحب اصلى زنده باشد عاریه دوم باطل نمى شود.

 

مسأله 2021ـ هرگاه بعداً معلوم شود چیزى را که عاریه کرده غصبى است باید آن را به صاحبش برساند و اگر صاحبش را نمى شناسد مطابق دستور مجهول المالک عمل کند و در هر حال نمى تواند آن را به عاریه دهنده بازگرداند.

 

مسأله 2022ـ اگر مال غصبى را با اطّلاع از غصب بودن عاریه کند و در دست او از بین برود، مالک مى تواند عوض مال را از او بگیرد و اگر به او دسترسى پیدا نکند از کسى که مال را غصب کرده مطالبه کند و همچنین عوض استفاده هایى را که عاریه کننده برده باید بدهد و در صورتى که نمى دانسته است آن مال غصبى است اگر مالک خسارت مال یا منافع آن را بگیرد او مى تواند آنچه را به مالک داده از عاریه دهنده غاصب بگیرد، البته این در صورتى است که عاریه دهنده شرط ضمان نکرده باشد و چیز عاریت شده از جنس طلا و نقره نباشد.