موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
« احكام قسم خوردن »
مسأله ۲۷۳۴ ـ اگر قسم بخورد كه كارى را انجام دهد یا ترك كند ، مثلا قسم بخورد كه روزه بگیرد یا دخانیات استعمال نكند ، چنانچه عمداً مخالفت كند ، باید كفّاره بدهد ، یعنى یك بنده آزاد كند ، یا ده فقیر را سیر كند ، یا آنان را بپوشاند ، و اگر اینهارا نتواند باید سه روز پى در پى روزه بگیرد.
مسأله ۲۷۳۵ ـ قسم چند شرط دارد:
(اوّل) كسى كه قسم مى خورد باید بالغ و عاقل باشد و از روى قصد و اختیار قسم بخورد ، پس قسم خوردن بچّه و دیوانه و مست و كسى كه اكراهش كرده اند درست نیست ، و همچنین است اگر در حال عصبانى بودن بى قصد قسم بخورد ، و قسم سفیه و مفلس در صورتى كه مستلزم تصرّف در مال باشد صحیح نیست.
(دوم) كارى را كه براى انجام آن قسم مى خورد باید حرام یا مكروه نباشد ، و كارى را كه قسم مى خورد ترك كند باید واجب یا مستحبّ نباشد و وجوب عمل به قسم متعلق به فعل یا ترك مباحى كه مصلحتى در دین یا دنیا در آن نباشد محلّ اشكال است.
(سوم) به یكى از اسمهاى خداوند عالم قسم بخورد كه به غیر ذات مقدّس او گفته نمى شود ، مانند (خدا) و (الله) ، و نیز اگر به اسمى قسم بخورد كه به غیر خدا هم مى گویند ولى به قدرى به خدا گفته مى شود كه هروقت كسى آن اسم را بگوید ذات مقدّس حقّ در نظر مى آید ، مثل آن كه به خالق و رازق قسم بخورد صحیح است ، بلكه به اسمى هم كه بر خدا و بر غیر خدا گفته مى شود اگر خدا را قصد كند و قسم بخورد ، بنا بر احتیاط واجب به آن قسم عمل كند.
(چهارم) قسم را به زبان بیاورد ، و اگر آن را بنویسد یا در قلبش قصد كند صحیح نیست ، ولى آدم لال اگر با اشاره قسم بخورد صحیح است.
(پنجم) عمل كردن به قسم براى او ممكن باشد ، و اگر موقعى كه قسم مى خورد ممكن باشد و بعداً از عمل به آن عاجز شود ، از وقتى كه عاجز مى شود قسم او به هم مى خورد ، و همچنین است اگر عمل كردن به نذر یا قسم یا عهد به قدرى مشقّت پیدا كند كه نشود آن را تحمّل كرد.
مسأله ۲۷۳۶ ـ اگر پدر از قسم خوردن فرزند جلوگیرى كند ، یا شوهر از قسم خوردن زن جلوگیرى نماید ، قسم آنان صحیح نیست.
مسأله ۲۷۳۷ ـ اگر فرزند بدون اجازه پدر و زن بدون اجازه شوهر قسم بخورد ، پدر و شوهر مى توانند قسم آنان را بهم بزنند ، بلكه ظاهر آن است كه قسم آنان بدون اجازه پدر یا شوهر صحیح نیست.
مسأله ۲۷۳۸ ـ اگر انسان از روى فراموشى یا ناچارى یا غفلت به قسم عمل نكند ، كفّاره بر او واجب نیست ، و همچنین است اگر اكراهش كنند كه به قسم عمل ننماید ، و قسمى كه آدم وسواسى مى خورد مثل این كه مى گوید: والله الآن مشغول نماز مى شوم ، و به واسطه وسواس مشغول نمى شود ، اگر وسواس او طورى باشد كه بى اختیار به قسم عمل نكند كفّاره ندارد.
مسأله ۲۷۳۹ ـ كسى كه قسم مى خورد كه حرف من راست است چنانچه حرف او راست باشد قسم خوردن او مكروه است و اگر دروغ باشد حرام و از گناهان بزرگ مى باشد ، ولى اگر براى این كه خودش یا مسلمان دیگرى را از شرّ ظالمى نجات دهد قسم دروغ بخورد اشكال ندارد ، بلكه گاهى واجب مى شود ، امّا اگر بتواند توریه كند ـ یعنى موقع قسم خوردن طورى نیت كند كه دروغ نشود ـ احتیاط واجب این است كه توریه نماید ، مثلا اگر ظالمى بخواهد كسى را اذیت كند و از انسان بپرسد كه او را دیده اى و انسان یك ساعت قبل او را دیده باشد ، بگوید ندیده ام و قصد كند كه از پنچ دقیقه پیش ندیده ام.
