موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
« احكام هبه »
هبه عبارت است از تملیك عین مجّاناً ـ بدون این كه در مقابل عین عوضى دریافت كند ـ وبخشیده شده باید عین ـ اگر چه بنحو مشاع ـ باشد ، نه منفعت ، وچه در خارج باشد یا در ذمّه ، در صورتى كه به غیر كسى كه در ذمّه اوست ببخشد ، واگر به كسى كه آن عین در ذمّه اوست ببخشد ، ذمّه مدیون برىء مى شود ، و نمى تواند به آن چه بخشیده رجوع كند.
مسأله ۲۴۱۶ ـ در هبه ایجاب وقبول معتبر است ، چه به لفظ باشد ـ مثل آن كه بگوید: «این كتاب را به تو بخشیدم» وكسى كه به او بخشیده شده بگوید: «قبول كردم» ـ یا به فعل باشد ، مثل آن كه كتاب را به قصد بخشش به طرف بدهد ، واو هم به قصد قبول بگیرد.
مسأله ۲۴۱۷ ـ معتبر است هبه كننده عاقل وبالغ وقاصد باشد ،وبر هبه اكراه نشده باشد ، وبه واسطه سفاهت وافلاس ممنوع از تصرّف در مالش نباشد ، ومالكِ مالى باشد كه مى بخشد ،یا بر آن ولایت داشته باشد ، وگرنه آن هبه فضولى است وصحّت آن منوط به اجازه كسى است كه اجازه او معتبر است.
مسأله ۲۴۱۸ ـ در هبه قبض معتبر است ، پس اگر مالى را به كسى ببخشد ، تا به قبض او ندهد ، هبه محقّق نمى شود ، وباید كسى كه مال به او بخشیده شده ، به اذن هبه كننده قبض كند ، ولى اگر آن چه را بخشیده ، در تصرّف كسى باشد كه به او بخشیده ، كفایت از قبض مى كند.
وقبض در غیر منقول ـ مانند خانه وزمین ـ به این است كه مانع از تصرّف را برطرف كند ، ومال را در استیلاى كسى كه به او بخشیده قرار دهد ، ودر منقول به این است كه به طرف بدهد ، وطرف هم از او بگیرد.
مسأله ۲۴۱۹ ـ اگر مالى را به كسى كه به حدّ بلوغ نرسیده یا به دیوانه ببخشد ، معتبر است ولىّ آن دو قبول كند ، وآن مال را قبض نماید ، ولى اگر ولىّ به آن دو ببخشد ، ودر دست خودش باشد ، بودن آن مال در تصرّف ولىّ از قبض كفایت مى كند.
مسأله ۲۴۲۰ ـ اگر به یكى از ارحام ـ خویشاوندان ـ خود مالى ببخشد ، بعد از آن كه به قبض او داد ، نمى تواند رجوع كند و پس بگیرد ، وهمچنین است در صورتى كه هبه كننده بر كسى كه به او هبه شده ، شرط كند ، وبه آن شرط عمل شود ، یا كسى كه به او هبه شده ، در مقابل هبه عوضى به هبه كننده بدهد.
ودر غیر موارد ذكر شده تا عین مالى كه هبه شده باقى باشد ، مى تواند مال بخشیده شده را پس بگیرد ، ولى اگر تلف شده یا آن را به دیگرى منتقل كرده ، یا تغییرى در عین داده ـ مثل آن كه اگر پارچه بوده ، آن را رنگ كرده باشد ـ نمى تواند پس بگیرد.
مسأله ۲۴۲۱ ـ زن وشوهر در لزوم هبه ، حكم رحم را ندارند.
مسأله ۲۴۲۲ ـ اگر مالى را به كسى ببخشد ، ودر ضمن آن بر آن كس شرط كند كه مالى به او بدهد یا كارى ـ كه جایز باشد ـ براى او انجام دهد ، باید كسى كه بر او شرط شده ، به آن شرط عمل كند ، وهبه كننده قبل از عمل به شرط مى تواند رجوع نماید ، وهمچنین اگر كسى كه براو شرط شده ، به شرط عمل نكند ، ویا نتواند به آن شرط عمل نماید ، هبه كننده مى تواند رجوع كند.
مسأله ۲۴۲۳ ـ اگر هبه كننده یا كسى كه مال به او هبه شده ، قبل از قبض بمیرد ، هبه باطل مى شود.
مسأله ۲۴۲۴ ـ اگر هبه كننده بعد از قبض دادن بمیرد ، ورثه نمى توانند رجوع كنند ، و همچنین اگر كسى كه مال به او بخشیده شده بمیرد ، هبه كننده نمى تواند رجوع نماید.
مسأله ۲۴۲۵ ـ همچنان كه رجوع به گفتن محقّق مى شود ـ مثل آن كه بگوید: «از بخششى كه كردم برگشتم» ـ به فعل نیز محقّق مى شود ، مثل آن كه به قصد رجوع از طرف بگیرد ، یا آن چه را بخشیده به قصد رجوع به دیگرى واگذار نماید ، ودر تحقّق رجوع ، دانستن كسى كه مال به او هبه شده ، معتبر نیست.
مسأله ۲۴۲۶ ـ مالى را كه به شخصى بخشیده ، اگر در ملك آن شخص ، زیادى منفصل یا قابل انفصال پیدا كند ـ مثل آن كه گوسفند برّه آورد ، یا درخت میوه دهد ـ مال آن شخص است ، واگر هبه كننده ، در هبه مثل گوسفند ودرخت ، رجوع كند ، نمى تواند برّه ومیوه را از آن شخص پس بگیرد.
