موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
« احكام عاريه »
مسأله ۲۳۹۷ ـ عاریه آن است كه انسان مال خودرا به دیگرى بدهد كه بدون عوض از آن استفاده كند.
مسأله ۲۳۹۸ ـ لازم نیست در عاریه صیغه بخوانند ، و اگر مثلا لباس را به قصد عاریه به كسى بدهد و او هم به همین قصد بگیرد ، صحیح است.
مسأله ۲۳۹۹ ـ عاریه دادن چیز غصبى و چیزى كه مال انسان است ولى منفعت آن متعلّق حقّ یا ملك دیگرى است ـ مثل آن كه آن را اجاره داده باشد ـ در صورتى صحیح است كه مالك چیز غصبى یا كسى كه منفعت ملك یا متعلّق حقّ اوست به عاریه دادن راضى باشد.
مسأله ۲۴۰۰ ـ چیزى را كه منفعتش مال انسان است ـ مثلا آن را اجاره كرده ـ مى تواند به كسى كه بر آن مال مورد اطمینان است ، یا به اذن مالك عاریه بدهد ، ولى اگر در اجاره شرط كرده باشند كه خودش از آن استفاده كند ، نمى تواند آن را به دیگرى عاریه دهد.
مسأله ۲۴۰۱ ـ اگر دیوانه و بچّه مال خودرا عاریه بدهند صحیح نیست ، و همچنین عاریه دادن سفیه و مفلس مال خودرا صحیح نیست ، مگر با اذن یا اجازه ولىّ سفیه و طلبكاران مفلس ، و اگر ولىّ مصلحت بداند مال كسى را كه بر او ولایت دارد عاریه دهد ، اشكال ندارد.
مسأله ۲۴۰۲ ـ اگر در نگهدارى چیزى كه عاریه كرده كوتاهى نكند ، و در استفاده از آن زیاده روى هم ننماید ، و اتّفاقاً آن چیز تلف شود ، ضامن نیست ، ولى چنانچه شرط كنند كه اگر تلف شود عاریه كننده ضامن باشد ، یا چیزى را كه عاریه كرده طلا و نقره باشد ، باید عوض آن را بدهد.
مسأله ۲۴۰۳ ـ اگر طلا و نقره را عاریه نماید و شرط كند كه اگر تلف شود ضامن نباشد ، چنانچه تلف شود ضامن نیست.
مسأله ۲۴۰۴ ـ اگر عاریه دهنده بمیرد ، عاریه گیرنده وظیفه اش همان است كه در مسأله «۲۳۹۲» گذشت.
مسأله ۲۴۰۵ ـ اگر عاریه دهنده طورى شود كه شرعاً نتواند در مال خود تصرّف كند ـ مثلا دیوانه شود ـ وظیفه عاریه كننده همان است كه در مسأله «۲۳۹۱» گذشت.
مسأله ۲۴۰۶ ـ عاریه عقد جایز است ، و عاریه دهنده و كسى كه عاریه كرده مى توانند هر وقت بخواهند عاریه را به هم بزنند ، بنابراین عاریه دهنده مى تواند آنچه را كه عاریه داده پس بگیرد ، مگر در موردى كه زمینى را براى دفن میت عاریه داده باشد كه بعد از دفن نمى تواند زمین را به نبش قبر میت پس بگیرد.
مسأله ۲۴۰۷ ـ عاریه دادن چیزى كه استفاده حلال ندارد ـ مثل آلات لهو و قمار ـ باطل است ، و همچنین است عاریه دادن ظرف طلا و نقره به جهت خوردن و آشامیدن بلكه بنابر احتیاط واجب براى سایر استعمالات هر چند زینت نمودن باشد.
مسأله ۲۴۰۸ ـ عاریه دادن گوسفند براى استفاده از شیر و پشم آن ، و عاریه دادن حیوان نر براى كشیدن بر ماده صحیح است.
مسأله ۲۴۰۹ ـ اگر چیزى را كه عاریه كرده به مالك یا وكیل یا ولىّ او بدهد و بعد آن چیز تلف شود ، عاریه كننده ضامن نیست ، ولى اگر بدون ا جازه صاحب مال یا وكیل یا ولىّ او آن را به جایى ببرد ، اگرچه جایى باشد كه صاحبش معمولا به آن جا مى برده ـ مثل آن كه اسب را در اصطبلى كه صاحبش براى آن درست كرده ببندد ـ ضامن است ، و در صورت تلف باید عوض آن را بدهد.
مسأله ۲۴۱۰ ـ اگر چیز نجس را براى كارى كه شرط آن پاكى است عاریه دهد ـ مثلا ظرف نجس را عاریه دهد كه در آن غذا بخورند ـ باید نجس بودن آن را به كسى كه عاریه مى كند بگوید ، و اگر لباس نجس را براى نماز خواندن عاریه دهد ، لازم نیست نجس بودن آن را اطّلاع دهد ، مگر در صورتى كه عاریه كننده بخواهد با لباس پاك واقعى نماز بخواند ، كه احتیاط واجب آن است كه نجس بودنش را به او اطّلاع دهد.
مسأله ۲۴۱۱ ـ چیزى را كه عاریه كرده بدون اجازه صاحب آن نمى تواند به دیگرى اجاره یا عاریه دهد.
مسأله ۲۴۱۲ ـ اگر چیزى را كه عاریه كرده با اجازه صاحب آن به دیگرى عاریه دهد ، چنانچه كسى كه اوّل آن چیزرا عاریه كرده بمیرد یا دیوانه شود ، عاریه دومى باطل نمى شود.
مسأله ۲۴۱۳ ـ اگر بداند مالى را كه عاریه كرده غصبى است ، باید آن را به صاحبش برساند ، و نمى تواند به عاریه دهنده بدهد.
مسأله ۲۴۱۴ ـ اگر مالى را كه مى داند غصبى است عاریه كند و از آن استفاده اى ببرد و در دست اواز بین برود ، مالك مى تواند عوض مال و عوض استفاده اى را كه عاریه كننده برده از او یا از كسى كه مال را غصب كرده مطالبه كند ، و اگر از عاریه كننده بگیرد ، او نمى تواند چیزى را كه به مالك مى دهد از عاریه دهنده مطالبه نماید.
مسأله ۲۴۱۵ ـ اگر نداند مالى را كه عاریه كرده غصبى است و در دست او از بین برود ، چنانچه صاحب مال عوض آن را از او بگیرد ، او هم مى تواند آنچه را كه به صاحب مال داده از عاریه دهنده مطالبه نماید ، ولى اگر چیزى را كه عاریه كرده طلا و نقره باشد ، یا عاریه دهنده با او شرط كرده باشد كه اگر آن چیز از بین برود عوضش را بدهد ، نمى تواند عوض آن را كه به صاحب مال مى دهد از عاریه دهنده مطالبه نماید.
