موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
« احكام وكالت »
وكالت آن است كه انسان كارى را كه مى تواند در آن دخالت كند و مباشرت در آن معتبر نیست ، به دیگرى واگذار نماید تا از طرف او انجام دهد ، مثلا به دیگرى واگذار كند كه خانه او را بفروشد ، یا زنى را براى او عقد نماید ، پس سفیه چون حقّ ندارد در مال خود تصرّف كند ، نمى تواند براى فروش آن كسى را بدون اذن ولىّ وكیل نماید ، و همچنین كسى كه به واسطه افلاس به حكم حاكم شرع از تصرّف در مالش منع شده است ، نمى تواند براى تصرّف در مالش وكیل بگیرد مگر به اذن یا اجازه طلبكاران.
مسأله ۲۳۰۹ ـ در وكالت لازم نیست صیغه بخوانند ، و اگر انسان به دیگرى بفهماند كه او را وكیل كرده و او هم بفهماند كه قبول نموده ـ مثل آن كه مال خود را به كسى بدهد كه براى او بفروشد و او مال را بگیرد ـ وكالت صحیح است.
مسأله ۲۳۱۰ ـ اگر انسان كسى را كه در شهر دیگر است وكیل نماید و براى او وكالت نامه بفرستد و او قبول كند ، اگر چه وكالت نامه بعد از مدّتى برسد وكالت صحیح است.
مسأله ۲۳۱۱ ـ موكّل ـ یعنى كسى كه دیگرى را وكیل مى كند ـ و نیز كسى كه وكیل مى شود ، باید عاقل باشند ، و از روى قصد و اختیار اقدام نمایند ، و اكراهِ به ناحق نشده باشند ، و در موكّل بلوغ نیز معتبر است ،ولى بچّه اى كه بالغ نشده در چیزى كه خودش مى تواند انجام بدهد مى شود وكیل بگیرد ، مانند بچّه ده ساله اى كه حقّ دارد وصیت كند.
مسأله ۲۳۱۲ ـ كارى را كه انسان نمى تواند انجام دهد ، یا شرعاً نباید انجام دهد ، نمى تواند براى انجام آن از طرف دیگرى وكیل شود ، مثلا كسى كه در احرام حجّ است ، چون نباید صیغه عقد زناشویى را بخواند ، نمى تواند براى خواندن صیغه از طرف دیگرى وكیل شود.
مسأله ۲۳۱۳ ـ اگر انسان كسى را براى انجام تمام كارهاى خودش وكیل كند صحیح است ، ولى اگر براى یكى از كارهاى خود وكیل نماید و آن كار را معین نكند ، وكالت صحیح نیست ، مگر آن كه تعیین را به نظر وكیل واگذار كند ، مثل این كه بگوید: (تو وكیل هستى در فروش یا اجاره خانه هر كدام را كه اختیار كردى).
مسأله ۲۳۱۴ ـ اگر وكیل را عزل كند ـ یعنى از كار بركنار نماید ـ بعد از آن كه خبر به او رسید نمى تواند آن كار را انجام دهد ، ولى اگر پیش از رسیدن خبر آن كار را انجام داده باشد ، صحیح است.
مسأله ۲۳۱۵ ـ وكیل مى تواند از وكالت كناره گیرى كند ، اگر چه موكّل غایب باشد.
مسأله ۲۳۱۶ ـ وكیل نمى تواند براى انجام كارى كه به او واگذار شده دیگرى را وكیل نماید ، ولى اگر موكّل به او اجازه داده باشد كه وكیل بگیرد ، به هر طورى كه به او دستور داده مى تواند رفتار نماید ، پس اگر گفته باشد: (براى من وكیل بگیر) باید از طرف او وكیل بگیرد و نمى تواند كسى را از طرف خودش وكیل كند.
مسأله ۲۳۱۷ ـ اگر وكیل با اجازه موكّل كسى را از طرف او وكیل كند ، نمى تواند آن وكیل را عزل نماید ، و اگر وكیل اوّل بمیرد یا موكّل او را عزل كند ، وكالت دومى باطل نمى شود.
مسأله ۲۳۱۸ ـ اگر وكیل با اجازه موكّل كسى را از طرف خودش وكیل كند ، موكّل و وكیل اوّل مى توانند آن وكیل را عزل كنند ، و اگر وكیل اوّل بمیرد یا عزل شود ، وكالت دومى باطل مى شود.
مسأله ۲۳۱۹ ـ اگر چند نفر را براى انجام كارى وكیل كند و به آنها اجازه دهد هر كدام به تنهایى در آن كار اقدام كنند ، هر یك از آنان مى تواند آن كار را انجام دهد ، و چنانچه یكى از آنان بمیرد ، وكالت دیگران باطل نمى شود ، ولى اگر نگفته باشد كه با هم یا به تنهایى انجام دهند ، یا گفته باشد كه با هم انجام دهند ، نمى توانند به تنهایى اقدام كنند ، و در صورتى كه یكى از آنان بمیرد وكالت دیگران باطل مى شود.
مسأله ۲۳۲۰ ـ اگر وكیل یا موكّل بمیرد ، وكالت باطل مى شود ، و نیز اگر چیزى كه براى تصرّف در آن وكیل شده است از بین برود ـ مثل آن كه گوسفندى كه براى فروش آن وكیل شده بمیرد ـ وكالت باطل مى شود ، و اگر یكى از آنها دیوانه یا بى هوش شود ، بطلان وكالت به نحوى كه بعد از برطرف شدن دیوانگى و بى هوشى نیز نتواند عمل را انجام دهد و محتاج به توكیل جدید باشد ، محلّ اشكال است.
مسأله ۲۳۲۱ ـ اگر انسان كسى را براى كارى وكیل كند و چیزى براى او قرار بگذارد ، بعد از انجام آن كار چیزى را كه قرار گذاشته باید به او بدهد.
مسأله ۲۳۲۲ ـ اگر وكیل در نگهدارى مالى كه در اختیار او است كوتاهى نكند و غیر از تصرّفى كه به او اجازه داده اند تصرّف دیگرى در آن ننماید و اتفاقاً آن مال از بین برود ، ضامن عوض آن نیست.
مسأله ۲۳۲۳ ـ اگر وكیل در نگهدارى مالى كه در اختیار او است كوتاهى كند ، یا غیر از تصرّفى كه به او اجازه داده اند تصرّف دیگرى در آن بنماید و آن مال از بین برود ضامن است ، پس اگر لباسى را كه گفته اند بفروش بپوشد و آن لباس تلف شود ، باید عوض آن را بدهد.
مسأله ۲۳۲۴ ـ اگر وكیل غیر از تصرّفى كه به او اجازه داده اند تصرّف دیگرى در مال بكند ، مثلا لباسى را كه گفته اند بفروش بپوشد و بعد تصرّفى را كه به او اجازه داده اند بنماید ، آن تصرّف صحیح است.
