موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی

 

احكام مجهول‏المالك و حيوان و انسان گم شده 

 

 

«مجهول‏المالك» به مالى مى‏گويند كه صاحب آن مشخص نيست.

 

«مسأله 3142» اگر حيوانى مثل گوسفند يا مرغ وارد خانه انسان شود و صاحب آن معلوم نباشد، حكم لُقَطه را ندارد بلكه «مجهول‏المالك» مى‏باشد، پس بايد براى پيدا كردن صاحب آن جستجو كند و چنانچه از يافتن او مأيوس شد، حيوان يا بهاى آن را صدقه بدهد و بنابر احتياط از حاكم شرع براى صدقه دادن اجازه بگيرد. همچنين است اگر كبوترى كه بال آن بريده شده است وارد منزل انسان شود، ولى اگر بال كبوتر بريده نباشد و انسان نداند صاحب دارد يا نه، مى‏تواند آن را به قصد تملّك براى خود بردارد و اگر بداند صاحب دارد، بايد آن را به صاحب آن برگرداند و اگر صاحب آن را نشناسد و از پيدا كردن او مأيوس باشد، بايد آن را صدقه دهد.

 

«مسأله 3143» اگر در جايى كه عمران و آبادى است حيوانى را پيدا كند، يكى از دو صورت را دارد:

 

اوّل: اگر حيوان سالم بوده و در معرض تلف نباشد، جايز نيست آن را بگيرد و اگر گرفت بايد آن را حفظ كند و علوفه آن را نيز تأمين كند و حق ندارد از صاحب آن عوض آن را مطالبه نمايد و در صورتى كه آن حيوان گوسفند باشد و صاحب آن پيدا نشود، مى‏تواند آن را براى صاحب آن نگهدارد و يا اين كه پس از سه روز آن را بفروشد و پول آن را از طرف صاحب آن صدقه بدهد و چنانچه صاحب آن پيدا شود و صدقه را قبول نكند، بايد پول آن را به صاحب آن بدهد.

 

دوم: اگر حيوان در اثر بيمارى يا غير آن در معرض تلف باشد، جايز است آن را

 

(594)

 

 

بگيرد و در اين صورت واجب است علوفه آن را تأمين كند و در صورتى كه قصد رايگان نداشته باشد، مى‏تواند پس از پيدا شدنِ صاحب آن عوض آن را مطالبه نمايد و يا اين كه از شير يا پشم يا سوارى آن به طور معمول استفاده كند و از مخارج آن كم كند و اگر حيوان تلف شود، ضامن آن نيست، مگر اين كه در حفظ آن كوتاهى كرده باشد.

 

«مسأله 3144» اگر حيوانى را در جايى كه عمران و آبادى نيست، مانند بيابان‏ها، جنگل‏ها، كوه‏ها و راه‏هاى بيابانى پيدا كند و صاحب آن معلوم نباشد، دو صورت دارد:

 

اوّل: اگر در آن محل آب و گياه وجود داشته باشد و حيوان از لحاظ جسمى و قدرت دويدن بتواند خود را از درندگان حفظ كند، جايز نيست آن را بگيرد.

 

دوم: اگر در آن محل آب و گياه وجود نداشته باشد و يا حيوان در معرض خطر باشد، مانند گوسفند و بچّه شتر، جايز است آن را بگيرد و به مقدار ممكن معرّفى كند و چنانچه از پيدا كردن صاحب آن مأيوس شود، مى‏تواند آن را تملّك كند و يا اين كه براى صاحب آن حفظ نمايد، ولى در صورت تملّك اگر صاحب آن پيدا شود، بايد عوض آن را به او بدهد.

 

«مسأله 3145» اگر بچّه‏اى گم شود و ولىّ او پيدا نشود و يا او را سرِ راه گذاشته باشند، جايز است بلكه اگر در معرض تلف شدن باشد واجب است كه انسان او را بردارد و حفظ كند و مخارج او را تأمين نمايد تا به حدّ بلوغ برسد و يا پدر يا مادر يا جدّ پدرى او پيدا شود و چنانچه بچّه مالى همراه خود داشته باشد، جايز است با اجازه حاكم شرع آن مال را به مصرف او برساند و اگر مال نداشته باشد، از بيت المال يا زكوات يا مردم خيّر براى مخارج او كمك بگيرد و اگر ممكن نشد، خودش مخارج او را بدهد و در اين صورت مى‏تواند مخارجى را كه متحمّل مى‏شود، يادداشت كند تا پس از بزرگ شدن و تمكّن بچّه، از او مطالبه نمايد.

 

«مسأله 3146» مالى كه صاحب آن مشخّص است ولى به هيچ وجه به او دسترسى نيست، در حكم مجهول‏المالك مى‏باشد.

 

 

(595)