آيت اللّه جعفر سبحانى معروف به آیت الله سبحانی تبریزی در 28 شوال المكرم1347ق مصادف با 20 فروردین 1308ش در خانواده با تقوا دارای علم و فضيلت به دنیا آمد.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی مرجع ما (پایگاه اطلاع رسانی مراجع شیعه) به نقل از ایسنا، پدر بزرگوار ايشان زاهد وارسته، مرحوم آيت اللّه حاج شيخ محمد حسين سبحانى خيابانى، يكى از عالمان و فقيهان تبريز بود كه بيش از 50 سال به كار تدريس، تأليف، راهنمايى مردم و تربیت شاگردان اشتغال داشت.

آیت الله سبحانی تحصیلات ابتدایی خود را در مکتب خانه مرحوم میرزا محمود فاضل در فراگیری متون ادب فارسی گذراند سپس در 14 سالگى رهسپار مدرسه علميه طالبيه تبريز گرديد و به آموختن مقدمات علوم و سطوح پرداخت.

وی علوم ادبى را نزد مرحومان: حاج شيخ حسن نحوى و شيخ على اكبر نحوى و بخشى از مطول، منطق منظومه و شرح لمعه را در محضر علاّمه بزرگوار ميرزا محمد على مدرس خيابانى صاحب ريحانة الأدب در طول 5 سال آموخت.

استاد سبحانى، در آن زمان سخت مشغول تعليم و تعلم (دروس مقدمات) و مباحثه و تأليف بود. يادگار قلمى ايشان از آن زمان با اينكه نوجوانى 17 ساله بود، دوكتاب معیار الفکر در منطق و مهذب البلاغة در معانی بیان و بدیع می باشد.

دگرگونى در آذربايجان و ظهور فرقه دمكرات به رهبرى پيشهور و غلام يحيى(در شهريور 1325ش) و تشكيل حكومت وابسته به شوروى، عرصه را براى تحصيل تنگ كرد و به همين جهت، آیت الله سبحانی لازم ديد محيط تحصيل را عوض كرده و رهسپار حوزه علميه قم گردد، لذا در مهرماه 1325 شمسى وارد قم شد و به تكميل سطوح، همت گماشت.

وی پس از تكميل سطوح عاليه در 1369ق، به درسهاى خارج فقه و اصول راه يافت و به خوشه چينى از محضر بزرگانی چون مرحوم آيت اللّه العظمى بروجردى،مرحوم آيت اللّه حاج سيد محمد حجت كوهكمرى، سید محمد کاظم شریعتمداری و مرحوم آيت اللّه العظمى امام خمينى پرداخت.

آيت اللّه سبحانى به غير از تحصيل دروس فقه و اصول، به آموختن فلسفه و كلام و تفسير نيز اشتغال و از دوران نوجوانى به مسائل فكرى و عقلى كشش بسيار زيادى داشت و به شخصيتهاى متفكر و اساتيد منطق و معقول ارجى شايان مى نهاد.

از همين رو در تبريز به محضر مرحوم آيت اللّه حاج سيد محمد بادكوبه اى شتافت و از او شرح قواعد العقائد علامه را بياموخت، سپس در حوزه علميه قم مطالعات فلسفى خويش را با شركت در درسهاى منطق و فلسفه حضرت آيت اللّه علاّمه سيد محمد حسين طباطبائی تکميل نمود.

استاد معظم، حضرت آيت اللّه سبحانى، از زمان تحصيل (1361ق/1321ش) به تدريس مقدمات مى پرداخت و پس از آنكه به حوزه علميه قم آمد در سن 18 سالگى كار تدريس را ادامه داد و پس از زمانى چند نيز به تدريس سطوح پرداخت.

استاد معظم در طول بيش از 20 سال تدريس منظم خارج فقه، تاكنون مباحث مختلفى را بحث نموده است كه عبارتند از: كتب زكات، حدود، ديات، قضاء، مضاربه (دو بار)، مكاسب محرمه، خيارات، ارث، طلاق، نكاح، خمس و بسيارى از فضلاى حوزه به ضبط افادات استاد پرداخته اند، كه برخى از آنها نيز به چاپ رسيده است.

همچنين استاد ساليان درازى كتاب عميق اسفار را براى گروه بسيارى تدريس نموده است كه پاره اى از آنان اكنون خود از اساتيد فلسفه به شمار مى روند. ايشان به غير از تدريس منظم فقه، اصول و فلسفه در حوزه علميه، ساليان دراز به آموزش عقايد، رجال، درايه، تاريخ اسلام و تشيّع، ملل و نحل، تفسير و ادبيات پرداخته و در هريك از آنها آثار مفيد و متعددى را به جامعه اسلامى تقديم نموده است.

یکی از موضوعات جالب توجه پیرامون شیوه تدریس وی آن است که استاد سبحانى همواره سر وقت در جلسه درس حاضر مى شود و با بيانى شمرده و منظم به القاى دروس فقه و اصول و عقايد مى پردازد. ايشان در آغاز، دورنمايى از بحث را ترسيم مى كند و آنگاه به تفصيل، موضوع مورد بحث را توضيح مى دهد.

وى به هنگام نقل گفتار صاحب نظران از محققان پيشين تا محققان معاصر، از آنان تكريمى شايان مى كند و در عين حال، با دقت و ژرف نگرى سخن آنان را نقد مى كند تا جایی که جلسات درس ايشان، بخصوص فقه ـ آميزه اى از پند و اندرز و اخلاق و تاريخ است و به خوبى به اشكالات شاگردان گوش فرا داده و با متانت و بردبارى به پاسخ آنان مى پردازد.

آیت الله سبحانی در درس بر زيبانويسى و رعايت نكات ادبى و ويرايشى تأكيد فراوان مى نمايد و بسيار مى گويد: اين جا را از اوّل سطر بنويسيد واين مطلب را با رعایت فاصله از مطلب پيشين جدا سازيد. نيز تا مدتى پس از درس، نشسته و براى شنيدن پرسشهاى ديگران و پاسخ بدانها درنگ مى كند. دفاتر شاگردان خود را گرفته و آنان را به بهتر نويسى راهنمايى مى كند و گاهي در روزهاى چهارشنبه به شرح حديثى از ائمّه اطهار سلام اللّه عليهم اجمعين نيز مى پردازد.

همچنین استاد در درس فقه به تتبع گفتار فقها و دقت در آنها، تحقيق در رجال سند احاديث و دقت در فهم روايات مى پردازد و در درس اصول با تكيه بر متن "كفاية الاُصول" گفتار اصوليان را به نقد مى كشد.

هم اكنون بسيارى از شاگردان فرهيخته ايشان از مدرسين حوزه علميه، مؤلفين كتابهاى اسلامى، اساتيد دانشگاه، قضات دادگاهها، نمايندگان مجلس شوراى اسلامى و ائمّه جمعه و جماعات كشور به شمار مى روند.

وی بنابر مقتضيات زمان و احساس نيازهاى اساسى ديگر، مواردى چند را به دستور كار خود افزود كه به طور کلی شامل تربيت و آموزش استعدادهاى جوان براى تحقيق در مسائل اسلامى، بويژه تفسير، حديث و عقايد،احياى متون اسلامى و تحقيق بر روى آثار بزرگان شيعه،نقد آثار روز درباره اسلام،پاسخ به سؤالات دينى و شبهات،انتشار جزوه هاى مختصر درزمينه مسائل اسلامى و... می باشد.

استاد آيت اللّه سبحانى به عنوان يكى از چهره هاى شاخص انديشمند حوزه علميه قم در قسمتى از كنگره هاى علمى داخلى و بيشتر مجامع علمى خارجى شركت جسته و در تمام آنها به ايراد سخنرانى و ارائه مقاله پرداخته است.

وی در طول ساليان دراز تدريس، تربيت شاگردان بسيار، بزرگداشت شعائر دينى، سخنرانى در مجامع فرهنگى، نگارش مقالات متعدد در مجلات معتبر علمى، مصاحبه هاى فراوان، تبليغ ارزشهاى مذهبى، بنياد مؤسسات تحقيقاتى و تأسيس مجلات علمى، به تأليفات بسيار در زمينه هاى مختلف دينى همچون: تفسير، حديث، فقه، اصول، كلام، تاريخ، فلسفه، ملل ونحل، رجال، درايه، علوم ادبى، دفاع از ساحت تشيع، نقد وهابيت و موضوعات ديگر نگاشته است.

همچنین استاد فعالیت های اجتماعی فراوانی را در طول زندگی خود پشت سر گذاشته اند که در این زمینه می توان به شرکت در تأسیس مجله مکتب اسلام،شرکت در تدوین قانون اساسی،بنیانگذار تفسیر موضوعی قرآن،تأسیس مؤسسه تعلیماتی و تحقیقاتی امام صادق(ع) و ایجاد رشته تخصصی کلام اسلامی در حوزه علمیه قم یاد کرد.

در این زمینه وی تالیفات فراوانی در عرصه تفسیر قرآن کریم، فقه، اصول، فلسفه، نقد بر جریانهای انحرافی و ... داشته اند.