به گزارش پایگاه اطلاع رسانی مرجع ما (پایگاه اطلاع رسانی مراجع شیعه)؛

اشاره: چهل روز از رحلت عالم مبارز و شاگرد و یار دیرین حضرت امام، آیت الله سید حسن طاهری خرم آبادی می گذرد. او که یک عمر به اسلام و مسلمین خدمت کرد و در راستای اهداف و آرمان های امام و انقلاب و نظام جمهوری اسلامی قدم برداشت و تا آخر نیز در این راه ثابت قدم بود. اربعین رحلت این عالم فرزانه را گرامی می داریم با نگاهی به زندگی و فعالیت ها و ارتباطش با امام خمینی.

گذری بر زندگی

آیت الله سید حسن طاهری خرم آبادی اول خرداد ماه 1317 ش، در خرم آباد به دنیا آمد. پدرش عالم فاضل سید حیدر طاهری خرم آبادی بود که پس از فراگیری مقدمات حوزه در بروجرد، جهت ادامه تحصیل به حوزه علمیه مطرح آن زمان، اصفهان رهسپار می شود. پس از سالها کسب علم و معرفت قصد حوزه بزرگ نجف می کنند، اما با اطلاع از هجرت آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری به قم و تشکیل حوزه علمیه، از رفتن به نجف منصرف و در قم ساکن شده و از حلقه شاگردان خاص آیت الله حائری و از دوستان نزدیک امام خمینی و آیت الله گلپایگانی می شوند. آیت الله سید حسن طاهری درباره دوستی و ارتباط پدرشان با حضرت امام نقل می کنند:

«مکرر حضرت امام و مرحوم آیت الله گلپایگانی از رفاقت صمیمی خود با پدرم یاد می کردند.»

آیه الله‌ سید حسن طاهری خرم آبادی در سن 9 سالگی (19 تیر ماه 1326 ش) پدر را ازدست داد. مادر او نیز که زنی پاکدامن و از‌ اشعریون قم بود، در حدود سال 1360 ش، دار فانی را وداع گفت.

دوران تحصیل

آیه الله طاهری خرم آبادی تحصیلات خود را در یکی از دبستانهای خرم آباد آغاز کرد. با پایان یافتن دوره ابتدایی، به مدرسه علمیه کمالیه رفت و طی دو سال جامع المقدمات و سیوطی را فرا گرفت. سپس همراه مادر خود، به قم عزیمت کرد تا تحصیلات حوزوی خود را در آن دیار عالم پرور ادامه دهد. به گفته خود آقای طاهری، با اینکه قبلاً از پدر و عموها نام حاج آقا روح الله را شنیده بود، ولی از نزدیک او را ندیده بود، لذا از همان روز اول ورود به قم، در حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه (س) این دیدار نیز میسر می شود.

ایشان پس از ورود به قم، طی 4 سال مقدمات حوزه را تکمیل و دروس سطح حوزه را شروع می کنند. با اتمام سطح، از درس خارج حضرت امام و آیه الله العظمی بروجردی بهره می برند. حضور در درس حضرت امام تا تبعیدشان در سال 43 ادامه داشته، سپس از محفل درسی آیه الله سید محمد محقق داماد و آیه الله حاج‌ آقا مرتضی حائری یزدی و آیت الله گلپایگانی بهره مند شد.

در بخش فلسفه نیز، منظومه ملاهادی سبزواری را نزد مرحوم آیه الله حاج آقا مصطفی خمینی و آیه الله ابراهیم امینی آموخت. اشارات و الهیات شفا را نزد آیه الله جوادی آملی و مقداری از اسفار را نزد مرحوم علامه طباطبایی فرا گرفت. بخشی از اسفار را نیز در محضر آیه الله شهید مطهری خواند. البته ایشان از محضر دیگر مراجع و اساتید به نام حوزه علمیه نیز بهره های علمی فراوانی برد.

فعالیتهای‌ علمی‌ و فرهنگی

آیت الله طاهری خرم آبادی در سال های متمادی حضور در حوزه علمیه قم، خدمات علمی و فرهنگی شایانی را به یادگار گذاشت. در سطوح مختلف درسی حوزه تدریس کردند و شاگردان و طلاب فاضل و عالمی را تربیت نمودند.

همزمان با فعالیت های علمی و تدریس، از سالهای پیش از انقلاب در نشریات گوناگون مقاله های جامع علمی و سیاسی نوشته و منتشر نمود. بعضی از مقالات ایشان بعدها با بازبینی و تجدیدنظر به صورت کتاب درآمده و منتشر شده اند.

از جمله آثار ایشان است:

1 ـ رساله فی صله الرحم و قطعیت ها

2 ـ رساله فی مقدار المهر

3 ـ مسأله ولایه الفقیه فی کلام الشیخ الانصاری

4 ـ اسلام و مسائل اجتماعی

5 ـ ولایت فقیه و حاکمیت ملت

6 ـ جهاد در قرآن

7 ـ رساله ای در عموم حجیت بینه

برخی از آثار ایشان نیز در دست چاپ است که از آنها می توان به کتابی در «رد شبهات وهابیه» و کتابهایی چون «منابع مالی اسلام در حکومت اسلامی» و کتاب «الخمس و ذبایح اهل کتاب» و کتاب «ولایه الفقیه» اشاره کرد.

آشنایی و ارتباط با امام

آیت الله طاهری در رابطه آشنایی با حضرت می گوید: در نخستین روز سکونت در قم به حرم مطهر حضرت معصومه(س) آمدم و در کنار صحن بزرگ مشغول وضو گرفتن بودم که ناگاه چهره ای ملکوتی که‌ در حال بازگشت از حرم بود، مرا به خود جلب کرد. بی اختیار از یکی از طلاب پرسیدم: این آقا کیست؟ پاسخ داد: حاج آقا روح الله خمینی! بدین ترتیب از همان آغاز ورود به قم شیفته امام شدم و بعدها به سبب رفاقت نزدیک حضرت امام و پدرم‌ مورد تفقد و عنایت ویژه ایشان قرار گرفتم. البته قبلاً نام و توصیفات امام را از پدر و عمویم شنیده بودم، ولی تا آن روز ایشان را تطبیق نمی کردم.

ایشان ادامه می دهند: سال دوم حضورم در قم بود. ماه رمضان، شب میلاد امام حسن مجتبی(ع) مجلس جشنی داشتیم. گاهی بعضی بزرگان را دعوت می کردم و تشریف می آوردند. از امام هم دعوت کردم، با اینکه طلبه جوانی بودم، ولی ایشان لطف کرده تشریف آوردند.

آقای طاهری پس از اتمام دروس مقدماتی و سطح حوزه، از مبحث بیع حضرت امام وارد محفل درس خارج ایشان می شود.

ایشان درباره ویژگی علمی امام می فرماید: درس ایشان شاگردپرور بود و فکر را به کار می انداخت. تنها نقل عبارت دیگران نبود. درس ایشان تفاوت زیادی داشت با کل درسهایی که ما تا آن موقع در حوزه دیده بودیم. شاگردانشان همان موقع به نظرات ایشان اشکال می گرفتند و خود امام هم مشوق بود. از نظر علمی می توان گفت که حضرت امام در ابعاد مختلف فقهی، اصولی، فلسفی و عرفانی در عصر خویش فقیه و اندیشمندی استثنایی بود.

آیت الله طاهری از جمله کسانی است که با رحلت آیت الله العظمی بروجردی (10/1/1340 ش) مرجعیت حضرت امام را در مجالس و محافل مختلف مطرح می کرد. همچنین بر حسب اسناد منتشر شده، دهمین فردی است که از ایشان اجازه نامه در امور حسبیه و شرعیه گرفته است.

حضرت امام در اجازه نامه آیت الله طاهری خرم آبادی (در 12 خرداد 1340 ش) مرقوم کرده اند: «جناب مستطاب سید الاعلام و ثقه الاسلام آقاى آقا سید حسن طاهرى خرم آبادى- دامت تأییداته- که مدتى عمر شریف را در تحصیل علوم شرعیه صرف نموده اند و به صلاح و سداد موصوف مى باشند، از قِبَل حقیر مجازند در... و اوصیه- ایّده اللَّه تعالى- بما اوصى به السلف الصالح من ملازمه التقوى و التجنب عن الهوى و التمسک بعروه الاحتیاط؛ و ارجو منه ان لا ینسانى من صالح دعواته» (صحیفه امام، ج‏1، ص 55)

در سال های نخست مبارزات که ارتباط با امام و بیت او جرم سنگینی به حساب می آمد و بردن نام «خمینی» مساوی بود با محروم شدن از خیلی امتیازات و طرد از مجالس و محافل حتی از ناحیه عده ای متحجران و مقدسین حوزه، آیت الله طاهری و امثال ایشان بدون هیچ ترس و چشم داشتی مجالس خانه امام را رونق داده و دست از حمایت او برنمی داشتند.

در اسناد ساواک آمده است: «برابر اطلاع روز 19/4/1343 ش، طاهری خرم آبادی در روضه منزل خمینی مطالبی بر علیه دولت بیان داشته که مشروح آن متعاقباً ارسال خواهد شد.»

در دوران پس از تبعید نیز ارتباط آقای طاهری با امام قطع نشد و ضمن ارتباط نامه ای با امام و مبارزان خارج از کشور در داخل نیز با همه سختی ها و فشارها به مبارزات ادامه داد و در همه حال گوش به فرمان امام بود.

حضرت امام به محض ورود به تبعیدگاه دوم، عراق، آیت الله طاهری به همراه جمعی از علما و فضلای خرم آبادی در تاریخ 12/8/44 نامه ای خطاب به حضرت امام می نویسند و ضمن اظهار خوشحالی از تشرف ایشان به اعتاب مقدسه، ابراز امیدواری می کنند که ایشان هرچه زودتر به قم باز گردند. این نامه نیز از دید ساواک رژیم شاه دور نمانده و در گزارشات ساواک به آن اشاره شده است.

همین فعالیت ها و ارتباط علنی ایشان با حضرت امام است که موجب می شود که در بهمن 1346 ش، کمسیون حج (سازمان حج) رژیم با تقاضای گذرنامه ایشان برای سفر به حج نیز مخالفت نماید.

با بررسی بیشتر اسناد ساواک مربوط به امام، گزارش یکی دیگر از نامه های آیت الله طاهری به حضرت امام که به صورت جمعی شهادت آیت الله حاج آقا مصطفی را تسلیت گفته اند، اشاره شده است. (امام در آینه اسناد ساواک، ج ج6، ص 69) در راستای همین فعالیت ها و ارتباطات است که در ماه های اوج انقلاب ساواک در صدد شناسائی دقیق و تحت نظر گرفتن یاران فعال امام برمی آید تا شاید بتواند جلو پیروزی انقلاب را بگیرد، لذا ساواک مرکز طی دستوری به ساواک قم فهرست با مشخصات و آدرس کامل طرفداران امام را درخواست می کند. اداره اطلاعات قم نیز در پاسخ، اسامی 58 تن از یاران امام را با مشخصات کامل و آدرس منزل به مرکز می فرستد. درباره آیت الله طاهری خرم آبادی آمده است:

«3 ـ نام: سید حسن، شهرت: طاهری خرم آبادی، نام پدر: حیدر، شماره شناسنامه: 208، تاریخ تولد: 1317، نشانی محل سکونت: قم، صفائیه، کوچه دارالایتام، دست چپ، کوچه دوم، دست راست، کوچه اول.»

سیر مبارزات آیت الله طاهری در آینه اسناد ساواک

آیت الله طاهری خرم آبادی از شاگردان و یاران مبارز امام بود. ایشان از همان آغاز مبارزات تا آخر همراه و پشتیبان امام و انقلاب و نظام جمهوری اسلامی بود. ایشان نقش مؤثری در بیداری مردم، به ویژه خطه لرستان داشت. با سخنرانی ها، نامه ها و اعلامیه ها، با به زندان رفتن ها و شکنجه شدن ها‌ نقش‌ مهمی در پیشبرد انقلاب و پیروزی‌ ایفا کرد که به ذکر چند نمونه بسنده می کنیم.

در سال 1341 شاه و عوامل آن لوایح ششگانه ای را با ظاهر اصلاحات و ایجاد رفاه برای مردم تدوین کردند و می خواستند آن را به رفراندوم بگذارند. حضرت امام که به خوبی از حیله ها و عوام فریبی های شاه اطلاع داشت، مخالفت خود را با لوایح اعلام کرد و در همین راستا به آیت الله طاهری خرم آبادی نیز دستور داد که به خرم آباد برود و مسائل مطرح شده را با علما و مردم آن دیار در میان بگذارد.

تلاش آیت الله طاهری خرم آبادی در آن روزگار برای رساندن پیام امام و گردهم آوردن علمای خرم آباد و تصمیم گیری برای مسائل پیش آمده، نقطه عطفی در مبارزات ایشان است. همچنین ایشان پس از مدتی به قم رفت و گزارش مذاکرات علما و جریان های پیش آمده در شهر را به اطلاع امام رساند.

وی در اوایل سال 1342 ش، در آستانه‌ ماه‌ محرم‌، به منظور تبلیغ تصمیم به عزیمت به کاشان گرفت و آن را با امام در میان گذاشت. حضرت امام موافقت فرمودند و پیام هایی برای علمای کاشان با موضوعیت جریان های پیش آمده و ضرورت مبارزه با رژیم شاه دادند. وی ضمن رساندن این سخنرانی های مهم و افشاگرانه ای را در ایام ماه محرم انجام داد که شور عجیبی در مردم کاشان ایجاد کرد و ساواک و عوامل رژیم پهلوی را هراسناک ساخت. همچنین سخنرانی وی پس از حادثه پانزدهم خرداد در حرم مطهر حضرت معصومه(س) در حمایت از امام و محکوم کردن جنایات رژیم، در کارنامه مبارزاتی او می درخشد.

در طول سال های مبارزه آیت الله طاهری خرم آبادی، بارها و بارها مورد تعقیب ساواک قرار گرفت و بارها تبعید یا زندانی شد اما بینش صحیح وی از انقلاب و همچنین اطاعت محض از امام و علاقه وافر به ایشان، تبعید و زندان و... را بر ایشان هموار می ساخت.

در مقاطعی از دوران مبارزات بعضی از علما و روحانیون بودند که از ادامه راه بازماندند و در همان آغاز درجا زدند و گوشه عزلت و عافیت گرفتند و خود و اطرافیان را به سختی نینداختند. و بعدها حتی حاضر نشدند، اگر حمایتی از امام و مبارزان نمی کنند، مخالفت هم نکنند، ولی آیت الله طاهری محکم و استوار در راه آرمانها و اهداف امام و انقلاب یک لحظه به خود شک راه نداد و تا آخر پایدار ماند. در این باره ایشان می فرماید:

بعداز حوادث 19 دی سال 56 قم و یورش رژیم شاه به حوزه های علمیه و مجالس و محافل و بیوت مراجع که منجر به کشته شدن ده ها تن گردید؛ روز به روز انقلاب شکل نوعی می گرفت و پیش می رفت. در اوج همین حرکت ها نیمه شعبان سال 57 فرا رسید و طبق سنوات گذشته مردم آماده برپایی جشن های نیمه شعبان می شدند. بالطبع اگر جشن ها به طور عادی برگزار می شد، بدون توجه به آن همه ظلم و جنایت رژیم، جالب نبود و خود رژیم هم دنبال همین بود که جشن ها خیلی با شکوه تر و وسیع تر برگزار گردد. اما حضرت امام با درک این قضیه در تاریخ 13/4/57 طی پیامی متذکر شدند که:

«مع الأسف رژیم منحط براى مسلمین ایران عیدى نگذاشته است. دست شاه تا مِرفَق به خون ملت ایران فرو رفته و در حال حاضر ملت عزیز در عزاى عزیزان خود نشسته. چگونه ممکن است کسى نظر دهد که جشن بگیرند و شادمانى کنند؟ شادمانى بر روى اجساد به خون خفته فرزندان اسلام؟! شادمانى در برابر افراد شریفى که در سیاهچالهاى زندان زیر سخت ترین شکنجه هاى جهنمى دژخیمان به سر مى برند؟! شادمانى در مقابل تبعیدیانى که بر خلاف تمام موازین انسانى و قانونى از اوطان خود بیرون رانده شده اند؟! ما که هنوز...

ملت ایران بداند که دست پلید دولت در فعالیت است که مسیر نهضت اصیل و شکل گرفته و عمومى ایران را تغییر دهد؛ و یکى از شاهکارها همین دامن زدن به لزوم جشن است که در پرتو آن خون پاک ملت اسلام را لوث کند و نهضت عظیم اسلامى را به سستى بکشد یا خداى نخواسته محو کند. ملت ایران بیدار است و راه خود را یافته و با هوشمندى مى داند که هر نغمه با هر اسم، او را از مسیر خود که قیام ضد شاهى است منحرف کند شیطانى است، اگر چه با اسم قرآن مجید و یا ولى اللَّه اعظم- عجل اللَّه فرجه- باشد. ما روزى را عید مى گیریم که بنیان ظلم و ظالم را منهدم کنیم.» (صحیفه امام، ج‏3، ص 427)

وقتی امام این پیام را داند، عده ای از ولایتی هایی که به معنای خاص خودشان ولایتی بوده و به مسائل سیاسی توجه نداشتند، در مقابل این دستور امام ایستادگی کردند. به انقلابیون هم ایراد می گرفتند که چرا شما جشن ها را تعطیل می کنید؛ بهائیان از این عمل شما خوشحال می شوند.

آیت الله طاهری ادامه می دهند:

در همین ایام با توجه به فرمان امام، برای منصرف کردند طلاب و علمای مشهد جهت تحریم جشن های شعبانیه با اتفاق آقای توسلی عازم مشهد شدیم و ضمن ارتباط و کمک از دیگر مبارزان و علاقه مندان امام توانستیم دستور امام را اجرائی کنیم. از همان مشهد تلفنی به حضرت امام و حاج احمد آقا در نجف گزارش دادم.

با اوج گیری انقلاب آقای طاهری خرم آبادی به قصد هماهنگی مبارزات از طریق سوریه به دیدار امام در نجف رفته و پیام ها و پرسش ها و دغدغه های مبارزین داخل کشور را به اطلاع ایشان می رساند.

آیت الله طاهری خرم آبادی پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی نیز در مسئولیت های گوناگون به ایفای نقش پرداخت و خدمات ارزشمندی را در عرصه های گوناگون به انجام رساند.

برخی از فعالیت های ایشان پس از پیروزی انقلاب بدین شرح است:

1 ـ عضویت در مجلس خبرگان قانون اساسی به نمایندگی از مردم لرستان

2 ـ نمایندگی امام در امور حج و زائران بیت الله الحرام. در تاریخ 18 خرداد 1360، آیت الله طاهری با حکم حضرت امام به همراه چهار تن از علما و یاران دیگر حضرت امام به نمایندگی امور حج منصوب می شوند.

در بخشی از حکم آمده است:

«حضرات آقایان حجج اسلام: آقاى حاج سید عبد المجید ایروانى، و آقاى حاج سید على هاشمى گلپایگانى، و آقاى حاج شیخ محمد رضا توسلى، و آقاى حاج شیخ حیدر على جلالى، و آقاى حاج سید حسن طاهرى خرم‏آبادى- دامت افاضاتهم‏

از آنجا که حج و انجام این فریضه بزرگ الهى از مسائل مهم اسلامى و اجتماعات بزرگ سیاسى- مذهبى جامعه مسلمانان مى‏باشد و... بدین وسیله حضرات آقایان محترم را براى رسیدگى به کار حجاج و زائران بیت اللَّه الحرام در این سال تعیین و منصوب مى‏نمایم، تا با... متصدیان ادارات گوناگونى که به هر مناسبت کارشان با حج ارتباط پیدا مى کند موظفند براى هماهنگى در کارهاى خود با صلاحدید و تصویب آقایان محترم کارها را انجام دهند.» (صحیفه امام، ج‏14، ص 410)

3 ـ نمایندگی حضرت امام در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سال 1360؛ در این حکم امام آمده است:

«جناب حجت الاسلام آقاى حاج سید حسن طاهرى- دامت افاضاته‏

از آنجا که جناب مستطاب حجت الاسلام و المسلمین آقاى حاج شیخ حسینعلى منتظرى- دامت افاضاته- شما را براى رسیدگى به وضع سپاه معرفى نمودند، جنابعالى را بدین سمت منصوب مى نمایم تا با کمال دقت در تطبیق قوانین و تصمیمات شوراى سپاه پاسداران با احکام اسلام کوشش نمایید. و همچنین بر خط فکرى و اعتقادى سپاه در سراسر ایران نظارت دقیق نموده و از انحرافات و تخلفات با کمال قاطعیت جلوگیرى نمایید.» (صحیفه امام، ج 15، ص 436)

4 ـ نمایندگی امام در کشور پاکستان

یکی از فعالیت های مهم پس از انقلاب ایشان، فعالیت در کشور پاکستان بود. در 11 مهر 1361، حضرت امام طی حکمی ایشان را به عنوان نماینده خود در پاکستان منصوب کرده و ضمن آن اجازه امور حسبیه و شرعیه قبلی (خرداد 41) را مجدداً تأیید و تأکید می کنند.

در این حکم آمده است:

«جناب مستطاب سید الاعلام و حجت الاسلام آقاى حاج سید حسن طاهرى خرم‏آبادى- دامت افاضاته- که مدت زیادى از عمر شریف خود را در حوزه مقدسه علمیه قم در تحصیل علوم دینیه و تدریس صرف نموده اند، اکنون به منظور رسیدگى به امور مذهبى اهالى محترم کشور پاکستان عازم آن منطقه مى باشند، این جانب بدین وسیله ایشان را به سمت نمایندگى از طرف خود منصوب مى نمایم، تا ان شاء اللَّه تعالى ضمن تصدى در آنچه مربوط به ولى فقیه مى باشد در رفع مشکلات حوزه هاى مقدسه علمیه و سرپرستى از طلاب و محصلین محترم نیز اقدام نمایند.

و اگر جایى نیاز به تأسیس حوزه علمیه جدیدى داشت، تأسیس کنند، و در احیاى مدارس علوم دینیه و تربیت طلاب، سعى کافى را مبذول دارند، و براى تأمین بودجه هاى لازم مجازند در اخذ وجوه شرعیه از قبیل سهم مبارک امام- علیه السلام- و سهم سادات عظام و زکوات و کفّارات و سایر وجوه و صرف آن در موارد منطبقه.

امید است علماى اعلام منطقه و مبلغین و اقشار محترم دیگر و مسئولان جمهورى اسلامى ایران در کشور پاکستان، همکاریهاى لازمه را در پیشرفت کارها با جناب ایشان داشته باشند و از رهنمودهاى ایشان بهره مند گردند، و از مشورت با ایشان در کارها دریغ نورزند.» (صحیفه امام، ج‏17، ص 20)

از دیگر مسئولیت ها و فعالیت های آیت الله طاهری خرم آبادی می توان اشاره کرد به:

5 ـ عضویت در مجلس خبرگان رهبری و عضویت در هیئت رئیسه آن

6 ـ امامت جمعه موقت تهران با حکم مقام معظم رهبری

7 ـ مسئول مجمع مشورتی فقهی شورای نگهبان در قم

آیت الله سید حسن طاهری خرم آبادی پس از تحمل سالها رنج بیماری و کسالت شدید، یازدهم شهریور در بیمارستان شهید بهشتی قم بستری و شب 18 شهریور به علت نارسایی ریوی به دیدار حق شتافت.

روحش شاد و یادش گرامی باد.

منبع : سایت جماران