به گزارش مرجع ما (پایگاه اطلاع رسانی مراجع شیعه)؛

مسوول اندیشکده فقه و حقوق اسلامی در مرکز الگوی ایرانی- اسلامی پیشرفت معتقد است: نباید بدون توجه به امتیازات نظام حوزه تنها به انتقاد از آن پرداخت بلکه ضمن دیدن امتیازات نظام آموزشی حوزه از جمله مباحثه و تنازع بقا باید به بیان نکات منفی و آسیب شناسی آن پرداخت و راه حل ارائه کرد تا مسیر رشد و تکامل خود را طی کند.

حجت الاسلام والمسلمین ابوالقاسم علیدوست در گفت وگو با شفقنا ضمن پذیرش انتقاداتی به نظام آموزشی حوزه، در عین حال به امتیازات آن هم اشاره و اظهار کرد: نظام آموزشی حوزه به رغم سنتی و کهن بودن از امتیازات خوبی برخوردار است و سنّتی و کهن بودن به معنای خوب نبودن آن نیست بلکه این نظام هم پدیده محصول فکر بشر و قابل تکامل و رشد است.

او روش ها و امتیازات حوزه را قابل پیاده کردن در هر نظام آموزشی دانست و بیان کرد: یکی از ویژگی های این نظام آموزشی، «مباحثه» است که در کتابی به نام صراط مفصّل پیرامون نهاد «مباحثه» بحث کرده ام.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم تنازع بقا را یکی دیگر از ویژگی های نظام آموزشی حوزه و پدیده منحصر به فرد آن دانست و گفت: در نظام آموزشی حوزه عموما هیچ استادی برای هیچ کلاسی تعریف نشده است بلکه ۵۰ استاد یک ماده درسی را ارائه کرده و شاگرد مخیّر به انتخاب یکی از آنهاست. در چنین نظامی استاد سعی می کند از صحنه تدریس حذف نشود.

او ادامه داد: یکی دیگر از ویژگی های این نظام آموزشی این است که عموما نه درس برای پول گفته می شود و نه برای پول خوانده می شود؛ پس طلبه سعی می کند، بفهمد و اصلا شخصیت خود را با آن محتوای درس شکل می دهد.

علیدوست گفت: پدیده منحصر به فرد دیگر در نظام آموزشی حوزه این است که طلبه همواره باید کلیات آنچه را که خوانده است همراه داشته باشد چون در صحنه عمل به آن نیاز پیدا می کند. رابطه مرید و مراد بین طلبه و استاد هم امتیاز دیگری است که البته همه اینها جنبه عمومی و نه کلی دارد.

او نظام آموزشی موجود حوزه را قابل تکامل دانست و بیان کرد: یکی از کارهایی که چندسالی است انجام شده است، طرح دقیقتر حضور و غیاب در کلاس هاست که طلبه محدودیت بیشتری پیدا می کند.

استاد خارج فقه حوزه با بیان اینکه فضای نوآوری و اظهارنظر در حوزه وجود دارد اما در عین حال گفت: با این حال در گوشه و کنار بعضی مقاومت ها دیده می شود که صحیح نیست.

او عدم تامین خاطر طلبه را یکی دیگر از انتقادها به سیستم حوزه دانست و افزود: متاسفانه طلبه برای گذران زندگی خود باید جذب برخی کارهایی شود که برای آن آموزش ندیده است و زمینه کار برای آنچه درس خوانده، کمتر است.

علیدوست، تنازع بقا را از نقاط مثبت نظام آموزشی حوزه دانست و در عین حال گفت که این مساله نباید ما را از نقاط منفی این نظام هم غافل کند.

او ادامه داد: درس های خیلی شلوغ یکی از نقاط منفی سیستم آموزشی حوزه است که شاید این شلوغی به مصلحت نباشد؛ کتاب های حوزه هم باید آسیب شناسی شود و در این صورت این پدیده هم همچون دیگر پدیده ها تکامل پیدا خواهد کرد.

او درباره نزول سطح علمی طلّاب گفت: این مطلب را خیلی تایید نمی کنم؛ در طول این ۳۵ سال واقعا قدم های خوبی برداشته شده است و سطح وسیعی از طلبه ها درس را با دقت خوانده و پژوهش ها هم عمیق تر شده است.

نویسنده کتاب فقه و مصلحت با بیان اینکه آموزش صرفا فقه و اصول نیست، بیان کرد: الآن ۵۰۰ تا ۶۰۰ صفحه تحقیق داریم در موضوعات مختلف؛ اگر ما آموزش را صرفا فقه و اصول ببینیم و با ۱۵۰ سال پیش نجف حساب کنیم، طبیعتا حوزه قم به پای آن نمی رسد و این هم دلایل روشنی دارد.

او با اذعان به اینکه باید بپذیریم تا وضعیت مطلوب فاصله داریم، نقدها و نظرات خارج از حوزه را وارد ندانست و تاکید کرد: البته بنده سخن مراجع تقلیدی که از پایین بودن سطح علمی طلاب انتقاد کردند، نشنیدم اما هرچه که گفتند قابل احترام و تامل می دانم و بنده با این نظر موافق نیستم.

علیدوست با اشاره به فعالیت طلاب جوان در زمینه های قرآن و علوم حدیث گفت: فعالیت طلاب در این حوزه ها با ۳۰ سال پیش حوزه قم و حتی ۱۰۰ سال قبل نجف قابل قیاس نیست. ما نیروهای جوانی داریم که تنها جرمشان جوان بودنشان است والّا اگر از دنیا بروند این حجاب معاصرت برداشته می شود و چندسال بعد، کتاب های آنها، کتاب مرجع می شود.

او تاکید کرد: در حوزه پژوهش هم پیشرفت های خوبی شده است کما اینکه در فقه و اصول نسبت به ۱۰۰ سال قبل نجف هم پیشرفت هایی کردیم اما نکته مهم این است که این فرآیند رو به تکامل است و حتی عقب گرد هم نداشته، ایستا نبوده و به سمت جلو می رود.

استاد خارج فقه حوزه در مورد توانمندی طلاب برای مناظره با مکاتب و فرق مختلف گفت: اگر توانمندی را آشنایی با معارف دین و توانایی استنباط از قران و حدیث بدانیم باید گفت طلّابی در این عرصه داریم اما بحث ابزار و شکل این مناظره است و حوزه باید در این زمینه بیشتر قدم بردارد.

او تصریح کرد: تجهیز طلّاب به زبان و ابزار روز مساله ای است که باید بیشتر به آن توجه کرد هرچند الآن نسبتا خوب شده است اما کافی نیست و ما طلبه ای که مسلط به چند زبان باشد خیلی کم داریم.

علیدوست زبان را سلاح امروز طلّاب برای تبلیغ دین دانست و تاکید کرد: حوزه روی این مساله باید بیشتر کار کند و قدم های جدی باید بردارد و در آینده باید بیشتر پیگیری شود.

او در زمینه رفتار طلّاب و حوزویان متناسب با زمان گفت: ما یک تراث با پتانسیل بسیار وسیعی داریم و بدون اینکه نیاز به دادن سوبسید یا خارج شدن از ضوابط شرعی و اجتهاد باشد می توانیم حوادث واقعه و احکام آن را پاسخ دهیم.

نویسنده کتاب فقه و عدل، پرکردن خلا موجود در زمینه مقتضیات زمانه را وظیفه نیروهای اجرایی و خارج از حوزه دانست و گفت: نباید فرافکنی کنیم و بسیاری از ناتوانایی ها و عدم مدیریت ها را به حساب نبودن یک تئوری و نظریه بگذاریم؛ در هرصورت حوزه دستش از نظر تراث پر است و می تواند به آنها اکتفا کند.

او عوامل اجرایی، ابزار و حوزه را سه عامل موثر در شناخت نیازهای روز و زمانه و پاسخگویی به آنها دانست و گفت: برای اینکه مبلّغ ما بداند در دنیا چه می گذرد نباید تنها به آنچه از رسانه ملی پخش می شود اکتفا کند بلکه گاهی لازم است به خیلی از کشورها مسافرت کرده و تحقیقات میدانی داشته باشد.

علیدوست در پاسخ به این سوال که چگونه تحقیقات میدانی انجام شود در حالیکه حوزه صرفا با غرب مخالفت می کند و نیازها را بررسی نمی کند، گفت: آیا شما چند نفر که تریبون دست می گیرند و سخن می گویند را حوزه حساب می کنید؟ متاسفانه ما حوزه را از طریق چند نفر که تعریف نشده و غیررسمی سخنگوی حوزه شدند، می بینیم.

او تاکید کرد: حوزه اینگونه نیست که فقط غرب ستیز باشد بلکه پدیده ای مانند غرب را مانند خیلی دیگر از متفکرین در میان گذاشته و نقاط مثبت و منفی آن را می بیند و این صحیح است.

استاد حوزه علمیه قم در مورد طرح اسلامی شدن یا اسلامی کردن نهادها عنوان کرد: آیا اسلامی کردن دانشگاه به معنای حضور دائم حوزه از فرق تا قدم در این عرصه است یا اینکه حوزه به عنوان مرکز نظریه پرداز باید تئوری دهد و دیگران اجرا کنند؟

او کلی گویی حوزه در خصوص طرح اسلامی شدن دانشگاه و اقتصاد و امثالهم را رد کرد و گفت: اگر بگوییم اقتصاد اسلامی از اول تا آخرش یک روحانی عمامه به سر باید اداره کند، می شود طرح کلّی اما حوزه در زمینه اقتصاد اسلامی چه بسیار کتابها نوشته و هزاران مقاله منتشر کرده است اما آیا همه اینها مطالعه شده هستند؟

علیدوست یادآور شد: باید انتظارمان در حوزه را تعریف کنیم و سپس کارهای صورت گرفته را بررسی کنیم و ببینیم آیا فاصله است یا نه؟ اگر حلقه ها مخروب باشد، چه؟

مسوول اندیشکده فقه و اصول اسلامی بیان داشت: اختلافی که ما با دوستان داریم این است که اگر بخواهیم از نظریه به الگو برسیم واقعا سخت است چون نظریه فارغ از خیلی جهات اجرایی داده می شود در حالی که الگو باید از متن قضایا به واقعیت هایی که هست، برود اما من این برنامه بالادستی را موفق نمی بینم.