به گزارش مرجع ما (پایگاه اطلاع رسانی مراجع شیعه)؛

رسول منتجب نيا، جداي از سوابق سياسي، پژوهشگر و مدير گروه فقه و اصول دانشگاه شاهد است. مصاحبه ما با او در ساعت 4 بعدازظهر يک عصر پاييزي ضبط مي شود، همان زماني که قرار است خودش را به جلسه اي در جماران برساند... ما نگران زمان هستيم؛ اما او تلاش مي کند تا گفت و گوي ما درباره بحث حجاب با يک نگاه متفاوت انجام شود...
بهتر است شروع مصاحبه ما با بررسي وضعيت فعلي حجاب باشد؛ شما به عنوان يک روحاني، وضعيت حجاب زنان را چگونه ارزيابي مي کنيد؟ آيا تند و بدبينانه به اين موضوع نگاه مي کنيد و بيشتر زنان را آن طور که بايد به حجاب ديني پايبند نمي بينيد؟ يا خوشبين هستيد و وضع حجاب را آن طورها هم که گفته مي شود، بد نمي دانيد!
يکي از مسائل مورد تاکيد در اسلام، عفاف، پاکدامني و تقواي روحي در همه افراد اعم از زنان و مردان است. چون بحث عفاف و حجاب فقط منحصر به زنان نيست و از ديدگاه اسلام هم زنان و هم مردان بايد پاکدامن باشند و شرايط تقواي روحي را رعايت کنند. بر اين اساس هر وقت در قرآن بحث پاکدامني مي شود، هم زنان و هم مردان مورد خطاب قرار مي گيرند. اما از آنجاکه زنان به تعبير شهيد مطهري، ويژگي خاصي دارند، چه بسا اگر ظواهر را رعايت نکنند، جامعه دچار انحراف و لغزش شود، براين اساس مساله پوشش در اسلام تشريح شده تا زنان با پوشش خود، در جامعه طهارت و پاکي نفس ايجاد کنند. همان طور که شهيد مطهري مي فرمايند: «پوشش اسلامي براي زنان صيانت است، نه محدوديت و محروم کردن آنها از حقوق اجتماعي.» پس مساله عفاف و حجاب بويژه دربانوان، يک اصل پذيرفته شده است و دليل منطقي و عقلايي دارد. هر روانشناس منصف و جامعه شناس آگاهي هم مي تواند اين مساله را تاييد کند.

ما براي اينکه جامعه سالمي داشته باشيم بايد حريم ها را حفظ کنيم؛ اما بحث در اين است که چگونه حريم اين حجاب و عفاف محقق مي شود؟
متاسفانه همان طورکه گاهي در زمينه هاي مختلف دچار افراط و تفريط مي شويم، در اين زمينه هم دچارافراط و تفريط هستيم. براي مثال بعضي ها تصور مي کنند همين که قلب انسان پاک باشد کافي است و ظاهر چندان مهم نيست. به اعتقاد من، موافقان اين فرضيه در پوشش و ظاهر از غرب الگو مي گيرند؛ از طرفي عده اي در مقابل اين ديدگاه قرار دارند و بر اين باورند که عفاف و حجاب بايد در نهايت سختگيري انجام شود. خب قبل از انقلاب، افراطي گري در اين زمينه فراوان بود، به طوري که عده اي اعتقاد داشتند اگر مردان، صداي زنان را بشنوند، درست نيست. به همين علت هم عده اي نسبت به حضور زنان در تظاهرات هاي زمان انقلاب انتقاد داشتند. الان هم متاسفانه اين افراطي گري ها وجود دارد، مثل طرح مساله تفکيک جنسيتي که هر از گاهي از بعضي تريبون ها شنيده مي شود. اين مساله در دولت قبل هم مطرح بود و حتي تعدادي از دانشگاه ها براي اجرا پيشقدم شدند و کار به جايي رسيد که بعضي رشته هاي دانشگاهي را محدود کردند تا تفکيک جنسيتي اعمال شود؛ اما متاسفانه موفق نشدند و ديدند که وضعيت روز به روز بدتر مي شود و نتيجه عکس مي دهد. پس از انقلاب ما شاهد بوديم که عده اي با عناوين مختلف با بدحجاب ها برخورد فيزيکي مي کردند تا به قول خودشان عفاف و حجاب را در جامعه گسترش دهند. الان هم اين حرکت ها به طور پراکنده ديده مي شود، مثل برخورد هاي فيزيکي در مقاطع مختلف که نتيجه معکوس داشت و به هر ميزان سختگيري توسعه مي يافت، عده اي بيشتر لجبازي مي کردند و روسري خودشان را عقب مي کشيدند. به طور حتم اين برخوردهاي افراطي، تاثير معکوس و منفي خواهد داشت.

شما فکر مي کنيد چه کاري در اين زمينه مي تواند مفيد واقع شود و ما بايد چه کاري انجام دهيم؟
آنچه که در اين زمينه لازم و موثراست، برنامه ريزي دقيق فرهنگي و فکري است. ما در حال حاضر به جاي اينکه به ريشه ها و علل بپردازيم، به معلول ها پرداخته ايم. ما بايد بررسي کنيم که چرا اعتقادات برخي جوانان ضعيف شده است؟ براستي چرا بعضي از زنان و دختران ما حجاب را رعايت نمي کنند، متاسفانه هيچگاه اين مساله را بدرستي ريشه يابي نکرده ايم، آيا تا به حال از خود پرسيده ايم که کدام يک از برخوردها و برنامه هاي ما در کشور موجب شده تا چنين شرايطي به وجود آيد؟ چه بسا عملکرد ما مسئولان، موجب اين واکنش ها شده باشد. کما اينکه در گذشته بشدت با عرضه فيلم ها و سي دي ها در ويدئو کلوپ ها برخورد مي شد، اما پس از مدتي فهميدند که اين کار جواب نمي دهد و تنها به محدود کردن بسنده کردند، يا براي مثال شما ديديد که هر چه بيشتر با جمع کردن ماهواره ها برخورد کردند، کمتر نتيجه گرفتند و حالاپس از 35 سال پس از انقلاب، مجلسي ها مي خواهند قانون ديگري براي شدت بخشيدن به اين مساله تصويب کنند. من معتقدم که همه اينها به ضعف سياستمداران و برنامه ريزان فرهنگي و اجتماعي برمي گردد. به جاي اينکه ما به سراغ معلول ها برويم بايد علت ها را شناسايي کنيم و نخبگان را پاي کار بياوريم، چون برخورد با مسائل فرهنگي نياز به فکر دارد نه چوب و چماق. ما با برخوردهاي فيزيکي نمي توانيم مسائل فرهنگي را حل کنيم. در اصل با پديده هاي فرهنگي بايد با ابزارهاي فرهنگي مواجه شد.
ايراني ها حتي پيش از ورود اسلام هم نسبت به رعايت عفاف و حجاب تاکيد داشتند و ما هيچ وقت نشنيده ايم که مرد ايراني در برابر ناموس خود بي تفاوت بوده باشد؟ ما هيچ وقت خاطره مسجد گوهرشاد را فراموش نمي کنيم و همه مي دانيم که چگونه زنان ايراني در برابر زور رضاخاني براي براندازي حجاب مقاومت کردند.
همان طور که گفتيد پيش از انقلاب زنان عفيفه و پاکدامن در برابر بي حجابي ايستادگي کرده و در بحبوحه انقلاب هم دوشادوش مردان در حرکت هاي اجتماعي و تظاهرات شرکت کردند. به عقيده من بيشتر بانوان ما هم همين اعتقاد را دارند، تنها درصد کمي از رفتار زنان ما خارج از حريم عرف و شرع است که يا از روي نا آگاهي است يا از روي عناد و لجبازي. بايد اين پديده را با کارشناسي جلو برد. ما بايد از روشنفکران و نخبگان جامعه استفاده کنيم. کساني که منصفانه و واقع بينانه مي توانند نسبت به مسائل اجتماعي نظر بدهند. آيا اين اتفاق در جامعه ما افتاده است؟ بله من قبول دارم که با اجبار و زور نمي توان مردم را وادار به حجاب و نماز کرد؛ اما حکومت ديني مي تواند نه به عنوان حکم اوليه که در قالب حکم ثانويه بگويد من جامعه اي مي خواهم که در آن حداقل ها رعايت شود، براي مثال کسي به صورت علني، روزه خواري نکند، خب اينها حق حکومت است، همان طور مي تواند بگويد که خانم ها بدون حجاب حاضر نشوند، ولي اين را مي تواند با زبان مردم، تفهيم کند، پس نقش رسانه هاي ما چيست؟ آنها بايد بگويند که کسي قرار نيست با زور با حجاب شود؛ ولي در عين حال حرمت جامعه اسلامي هم نبايد مخدوش شود. در هر حال اين نظام و حکومت برخاسته از خواست مردم و خون شهداست، ما مي خواهيم اين نظام مردمي را با عفاف و حجاب پيش ببريم. آن وقت اگر کسي لجبازي کرد، ببينند بر چه اساسي و با چه هدفي لجبازي مي کند؟ آيا لجبازي او متاثر از رسانه هاي غربي و برنامه هاي ماهواره اي است. البته همه اينها تاثير دارد؛ اما نمي توان گفت که سياست هاي داخلي هيچ تاثيري ندارد. ما معتقديم که با اين حرکت ها و لجبازي ها بايد برخورد شود، ولي اين کار نيروي انتظامي يا گشت انصار حزب الله نيست؛ فکر و عقل و انديشه بايد پاي کار بيايد. من از همه مسئولان خواهش مي کنم که اين مساله را بررسي کنند، بويژه دولت خردورز و اعتدال گراي آقاي روحاني. دولت بايد تيمي از نخبگان واقع بين و منصف را براي تحليل اين مساله انتخاب کند و پيشنهادهايي که در اين زمينه وجود دارد، بررسي و اجرا شود. ما تاکنون از روش هاي مختلفي براي حل اين مساله استفاده کرده ايم؛ پس اشکالي ندارد که يک بار هم که شده از يک روش جديد استفاده کنيم و از تهديد و سوار ون کردن و زور و اجبار پرهيز کنيم.
مساله امربه معروف و نهي از منکر هم در اين زمينه بسيار مهم است. گاهي اين شائبه ايجاد مي شود که چرا امربه معروف و نهي از منکر صرفاً درباره حجاب بانوان اعمال مي شود، مردم سوال مي کنند که آيا جامعه ما منکري غير از بد حجابي ندارد که نهي شود؟
اتفاقاً يکي از زيباترين تعاريف فرهنگ اسلام، تعبير زيباي «معروف» و «منکر» است. اسلام به جاي اينکه از واژه بي حجابي، دروغ يا تهمت استفاده کند از واژه منکر استفاده کرده و به جاي صداقت و درستکاري از معروف استفاده مي کند. اين دو واژه، مفهوم بسيار گسترده اي دارند، اما متاسفانه روي اين مساله کار نشده و وقتي مي گوييم منکر، فقط بي حجابي ها ديده مي شود يا از معروف، چادر مشکي و عبادت به ذهن مي رسد. درحالي که معروف يعني همه آنچه که شايسته و بايسته يک انسان است و عقل و منطق پذيرفته و با طبيعت انسان سازگار است. نقطه متقابل اين هم منکر است. ما بايد کلاس معروف شناسي و منکر شناسي بگذاريم. يعني رسانه هاي ما بايد از سوي نخبگان و افراد مطلع و بدون تعصب به اين موضوع بپردازند. اتفاقاً همه فقها بر اين نکته اتفاق نظر دارند که منکر و معروف بايد شناخته شود. يعني کسي که مي خواهد امر به معروف و نهي از منکر کند بايد قبل ازهرچيز مصداق ها را خوب بشناسد. کسي که نمي داند معروف چيست چگونه مي تواند به يک امرمجهول سفارش کند؟ من قبول دارم که بدحجابي پديده اي زشت است، اما چه زماني ما تبيين کرده ايم که يکي از مصاديق منکر، دزدي، کينه ورزي و خصومت است؟ چه زماني فقر، تنگدستي و تبعيض طبقاتي در جامعه را منکر معرفي کرده ايم؟ وقتي مردم مي بينند که هر روز تيتر روزنامه درباره دزدي و اختلاس فلان رانتخوار بزرگ است، از خود سوال مي کنند که آيا دزدي از بيت المال منکر نيست؟ کسي که 3 هزار ميليارد تومان از بيت المال اختلاس کرده گناه بيشتري دارد يا آن دختري که موهايش را بيرون گذاشته که البته اين هم يک منکر است، اما اينها قابل مقايسه با هم نيستند. نمايندگان اگر مي خواهند کاري انجام دهند، بهتر است يک تشکيلات منسجم راه بيندازند نه اينکه با زور فيزيکي، مردم را به معروف سوق دهند. مردم به معرفت و شناخت ديني نياز دارند.