به گزارش مرجع ما (پایگاه اطلاع رسانی مراجع شیعه)؛

حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر واعظی در ادامه گفت‌وگوی خود با شفقنا درباره شعائر حسینی در غرب بیان کرد: در مناطقی که عزاداری حسینی میان غیرمسلمانان برگزار می‌شود، این یک ویژگی خاص دارد چون در مناطقی مانند اروپا که مسلمانان و شیعیان در اقلیت هستند و عزاداری صورت می‌گیرد در آن‌جا مسأله از این جهت مهم است که مخاطبین و مشاهده‌کنندگان باید نسبت به فلسفه عزاداری توجیه شوند. برخی کارها که از نظر آن‌ها نه متفاوت با عقلانیت آن‌ها  بلکه نامعقول است، نباید انجام شود. یک زمانی ما می‌گوییم که یک رفتاری در حریم عقلانیت ما نمی‌گنجد و جامعه و فرهنگی دیگر البته یک تفسیر دیگری از آن رفتار دارد که با عقلانیت ما متفاوت است. در این موارد تفاوت‌های فرهنگی و تفاوت در عقلانیت تا یک مقداری قابل مسامحه و پذیرش است اما بعضی رفتارها هست که نامعقول جلوه می‌کند. به عنوان مثال اگر کسی کودک ناقص الخلقه را از بین ببرد. ما این را نمی‌گوییم که فرهنگ آن‌هاست و عقلانیت آن‌ها با ما فرق می‌کند، بلکه موضع می‌گیریم. الان برای یک انسان غربی وقتی که ما یک بچه یک ساله را قمه بزنیم، این رفتار از نظر آنها قابل تحلیل نیست. آن شخص نمی‌گوید که فرهنگ آن‌هاست بلکه می‌گوید که ظلم به بچه است و این را به عنوان عمل نامعقول می‌شناسند.

واعظی با تأکید بر این‌که تفاوت در عقلانیت تا اندازه‌ای به عنوان اختلاف فرهنگی تحمل و توجیه می‌شود، اظهار داشت: این رفتارها در جاهایی دیگر نه به عنوان تفاوت در عقلانیت بلکه به عنوان رفتار نامعقول ارزیابی می‌شود. به نظر من این دو واژه با هم فرق دارد. ما یک جا می‌گوییم که این رفتار و نوع برخورد تفاوت فرهنگی است و می‌پذیریم و مسامحه می‌کنیم و هضم می‌کنیم. اما گاهی یک رفتار نامعقول است و شیعه نباید در جاهایی که فضا کاملا شیعی نیست دست به رفتارهایی بزند که در عرف مخاطبین آن‌ها به عنوان رفتار نامعقول و نه رفتار متفاوت فرهنگی جلوه کند. بلکه آن‌جا وظیفه ماست که اذهان آنها را نسبت به فلسفه قیام اباعبدالله مشخص کنیم و نه این‌که نوعی رفتار کنیم که اعتراض و واکنش منفی جدی به دنبال داشته باشد.

وی به ضرورت رعایت اخلاق در عزاداری‌ها نیز اشاره و تصریح کرد: آن‌چه به عنوان اخلاق به صورت اصطلاح علمی و دقیق آن مطرح می‌شود شاید نتوانیم در عزاداری‌ها به صورت مستقیم به آن بپردازیم اما بحث سوز و اخلاص ذاکر و تلاش روحانی که منبر دارد و ذاکری که انشاء شعر می‌کند، هر چه سوز و خلوص آن بیشتر باشد، در واقع تأثیر کلام هم بیشتر خواهد بود. البته مجلس اباعبدالله (ع) و مجالس عزاداری در دهه‌ی محرم یک ویژگی دارد که کم‌تر جلوه دینی دارای چنین ویژگی است و آن بحث مشارکت واقعی و همه جانبه و خالصانه آحاد مردم است. یعنی کم‌تر پدیده‌ای است که این‌طور جوان و پیر و زن و مرد و طفل همه با یک شوقی در مراسم به طرق مختلف شرکت می‌کنند. از کار کردن در آشپزخانه و دیگ شستن گرفته تا هزینه‌ها را دادن و سیاهی زدن و شعر خواندن و میان‌داری کردن و دیگر مسائل. این بسیار عجیب است و شاید از زیباترین جلوه‌های کنش دینی باشد که کم‌تر جایی و کم‌تر مذهب و ملتی باشند که به این شکل وسیع جامعه مدنی برای یک حرکت دینی به حرکت در می‌آید. و این حجم وسیع انسان‌ها که میلیون‌ها نفر در یک روز کارهای مشابهی آن‌جام می‌دهند بدون این‌که برخورد و تزاحمی باشد، این حرکت بسیار زیباست و در این حرکت زیبا هر چه اخلاص و سوز بیشتر باشد به زیبایی آن افزوده می شود.

وی افزود: این مسأله عجیبی است که به نظر من مانند یک سیل و رودخانه خروشان است که البته بعضی وقت‌ها آلودگی‌ها و ضایعات را هم با خود می‌برد. شاید بعضی افراد با نیت‌های دیگری وارد این رود شوند، اما وقتی وارد می شوند زلال جریان حسینی بسیاری از این‌ها را می‌برد و صفا می‌بخشد و مانند باران رحمتی است که طهور است و آلودگی‌ها را پاک می‌کند. حتی کسانی که شاید خیلی مخلص نباشند، وقتی وارد این فضا می‌شوند به خاطر روح معنویت که حاکم است و خلوص جزئی که افراد دارند دور هم جمع می‌شود و پاکی مضاعف ایجاد می‌شود. اگر بحث سر توصیه‌ای باشد این است که این زلال طهور، طهارتش بیشتر باشد. والا کلان قصه را که نگاه کنیم پاکی و زلال و شفافیت است.

واعظی در پاسخ به این پرسش که ممکن است بعضی افراد به هر دلیلی توفیق شرکت در مراسم را نداشته باشند، برای استفاده آن‌ها از عزاداری‌ها چه توصیه‌ای دارید؟ گفت: امروزه استفاده از وسایل ارتباط جمعی بسیار است و تلویزیون و اینترنت وجود دارد. پیامبر (ص) هم فرمودند که اگر بر من صلوات بفرستید در هر کجای عالم که باشید بر من واصل می‌شود. لذا شک نیست بیماری که در یک اتاق تاریک که خوابیده است و یا یک یاحسین می‌گوید و عرض سلام می‌کند، از کرامت آن حضرت بهره‌مند می‌شود. در روایت است که اگر کسی توفیق زیارت اباعبدالله (ع) در روز عاشورا در کربلا را نداشته باشد، امام می‌فرماید: برود در پشت بام خانه و در آن‌جا سلامی بدهد و نمازی بخواند و این سلام حتما واصل خواهد شد. هم‌چنین کسی که به مجلس دسترسی ندارد می‌تواند رو به حضرت سه بار سلام دهد، که حکم زیارت را پیدا می‌کند. زیرا وقتی کسی که در توان او نیست آن مقدار که در استطاعت اوست همان مقدار به کرم و لطف الهی پذیرفته می‌شود.

واعظی با اشاره به زیارت عاشورا، خواندن این زیارت را جزو مستحبات دانست و تصریح کرد: در خصوص زیارت عاشورا بسیار کار شده است و آقایان مختلفی در این زمینه مطلب نوشته‌اند. شاید از همه مفصل‌تر کار آقای ری شهری در دانش‌نامه امام حسین(ع) در مؤسسه دارالحدیث باشد که در جلد 12 آن، بیش از 50 صفحه در این خصوص بحث شده است. هم‌چنین آیت‌الله شبیری زنجانی در کتاب جرعه‌ای از دریا جلد یک درخصوص سند زیارت عاشورا مطلب دارند. بسیاری افراد دیگر هم بحث دارند. البته بعضی در این قسمت لعن آخر که بیان می‌شود بعضا تشکیکاتی دارند اما واقع این زیارت این است که از زیارت‌های صحیح ‌السند است و زیارت آن بسیار سفارش شده است.

وی با تآکید بر پرهیز از فاش‌گویی بیش از اندازه در روضه‌خوانی نیز گفت: بعضی از آقایان بر این مسأله تاکید دارند. گاهی وقت‌ها کنایه ابلغ از تصریح است. بیان کنایی و اشاره‌ای بلاغت بیشتری دارد. چرا زبان شعر زبان زیباتر و اثرگذارتری است؟ زیرا از عنصر کنایه و تشبیه و استعاره استفاده می‌کند. مخصوصا در فرهنگ دینی ما به خاطر انس مردم با قضیه عاشورا نمادهای زبانی شکل گرفته است. وقتی اشاره می‌کنید و می‌گویید علقمه، یک دنیا معنا در آن است، وقتی می‌گویید عطش در مسأله عاشورا یک دنیاست. وقتی می‌گویید شیرخواره همین یک کلمه کافی است تا مردم را به گریه وادار کند. زیرا این‌ها نماد زبانی هستند و لازم نیست که بعضی مسائل مخصوصا درخصوص اسارت و آن‌چه در مجالس اتفاق افتاده است، فاش گفته شود. زیرا آزار دهنده است. اشاره به این قضایا برای توسل و برقرار شدن ارتباط معنوی کفایت می‌کند. مانند این است که شما یک مضمون شعری را به جای این‌که در قالب شعر و صور شعری بیان کنید، صریح بیان کنید. بلاغت آن کمتر است و اثر آن در مخاطب بسیار کم است.

وی با اشاره به این جمله امام حسین (ع) که فرمودند اگر دین ندارید لااقل آزاده باشید نیز گفت: پیام‌ها و ارزش‌هایی که در حرکت امام حسین است، در افق جهان اسلام محدود نمی‌شود. یعنی در افق بشریت مطرح می‌شود و صاحبان ملل مختلف نسبت به آن ادای احترام می‌کنند و آن را می‌پذیرند و تحسین می‌کنند. ما دو نوع رنج کشیدن داریم. یکی رنجی که شخص برای اهداف فردی خود تحمل می‌کند. مثلا رنجی که برای معاش تحمل می‌کند و یا رنجی که از یک بیماری یا حادثه شخصی می‌برد. این رنج یک رنج معنوی نیست و یک رنج مقدس محسوب نمی‌شود. اما رنجی که شخص برای دیگران می‌برد و برای حفظ ارزش‌های انسانی می‌برد آن رنج مقدس است. مثلا رنجی که برای هدایت انسان‌ها برده می‌شود. رنجی که انبیا برای هدایت انسان‌ها می‌بردند می‌بردند. رنجی که شخص برای دفاع از مستضعفین و محرومین می‌برد. رنجی که شخص برای ظلم‌ستیزی و عدالت‌طلبی می‌برد. این‌ها رنج مقدس است و رنجی است که انسان‌ها به فطرت اخلاقی و الهی خود برای این رنج ارزش ویژه قائل هستند.

واعظی با بیان این‌که قیام اباعبدالله (ع) یک ابعادی از آن ابعاد داخلی و فضای اسلامی است، اظهار داشت: آن‌جا که حضرت می‌گوید برای اصلاح امت جدم آمدم یا آن‌جا که می‌گوید که فاتحه اسلام را باید خواند، ممکن است که یک چینی و ژاپنی و غربی این دغدغه را نداشته باشند. این مسأله احیای مذهب و دین است. اما جاهایی در قیام اباعبدالله (ع) هست و مقولاتی پیش می‌آید که فراتر از بحث یک امت است. هر انسانی هرچند که ضعیف باشد و خود نتواند ظلم‌ستیزی کند اما ظلم ستیزی را می‌پسندد. هر انسانی ولو نتواند احقاق حق کند، اما حق طلبی را می‌پسندد. هر انسانی تن به ذلت و پستی و فرومایگی ندادن را می‌پسندد. هر انسانی پای‌مردی برای دفاع از حق و حقیقت را تحسین می‌کند و اینها چیزهایی است که فراتر از فضای یک امت کار را می‌برد و در یک اشل و افق انسانی قضیه اباعبدالله را مطرح می‌کند و انسانها فارغ از هر مذهب و نحله‌ای که تعلق داشته باشند، می‌توانند با آن ارتباط بگیرند.

وی افزود: این عبارت حضرت هم برای آزادگی اشاره دارد که انسان‌ها فارغ از علایق و منافع و آن چیزهای گروهی خود، بما هو انسان، دارای یک نظام ارزشی و یک درک ارزشی و اخلاقی هستند که اگر به این مرتبه انسانی خود پایبند باشند و احرار و حر باشند و فارغ از تعلقات گروهی و منافع فردی باشند و به تعبیری کلاه خود را قاضی کنند و از بین تعلقات و منافع، خود را عاری کنند و بخواهند یک قضاوت انسانی و فطری داشته باشند، یکسری کارها نمی‌کنند. مثلا هجوم بردن به خیمه‌های اباعبدالله (ع). ایشان می‌گویند که احرار باشید یعنی این‌که اگر شما با فطرت انسانی خود بخواهید قضاوت کنید و بخواهید حر باشید و چشم خود را با منافع و دنیاطلبی پر نکرده باشید، این کار را نمی‌کنید. لذا به نظر من قصه دو مسأله دارد یکی این‌که اهدافی که اباعبدالله مطرح می‌کند یکی این‌که برخی از این اهداف در فضای دینی و امت اسلامی است و برخی از ویژگی ها و جنبه‌های حرکت ایشان جنبه‌هایی است که زبان عمومی دارد و آن عموم انسان‌ها و فطرت انسانها را می‌تواند خطاب قرار دهد و این قضیه احرار که حضرت بیان کرده است اشاره به این بعد انسان دارد که انسان می‌تواند حر باشد که اگر حر باشد یک سری کارها را نمی‌کند و برخی از ویژگی‌ها و رفتارها را نخواهد داشت و همدلی نشان می‌دهد و تصدیق می‌کند.

واعظی تاکید کرد: عملکرد امام حسین انتخاب او در عاشورا و نوع منش و سلوک او چیزی است که انسان‌های حر فارغ از این‌که چه مذهب و چه مسلک یا سطح زندگی تعلق دارند به فطرت حر انسانی خود تصدیق می‌کنند.