به گزارش مرجع ما (پایگاه اطلاع رسانی مراجع شیعه)؛

حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در درس خارج فقه خود بیان کرد: به طور کلی بیتوته دو شب یعنی شب یازدهم و دوازدهم برای حاجیان در منی واجب است اما سه گروه از حاجیان باید سه شب بیتوته کنند اول کسانی که در طول احرام خود صید کرده‌اند، دوم کسانی که از زنان دوری نکرده‌اند و سوم نیز کسانی که تا غروب روز دوازدهم در منی مانده‌اند که در این صورت واجب است که شب سیزدهم را نیز در منی بمانند.

حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی در ادامه سلسله جلسات درس خارج فقه خود با موضوع «حج» روز دو‌شنبه، 4 اسفند ماه بیان کرد: بحث ما در احکام عود الی منی بود هنگامی که حجاج به منی بر می‌گردند باید شب یازدهم و دوازدهم را حداقل تا نصف شب در منی بمانند. دلیل آن نیز سه چیز بود اجماع میان اصحاب، آیه 203 سوره بقره و روایات متعددی که بر این مساله اشاره کرده بودند. البته در این میان دو روایت نقل شد که بیان کرده بودند باید هر سه شب را بمانند که در جمع این دو روایت و روایات دیگر که دو شب را لازم و واجب دانسته بودند دو راه مطرح کردیم اول اینکه شب سوم استحبابی است و دوم اینکه سه شب برای افرادی خاصی واجب است کسانی که تا غروب در منی باشند شب سوم بر آنها واجب می‌شود.

وی ادامه داد: در تشریح فرع دوم یعنی لزوم بیتوته تمام یا نصف شب بیان کردیم که از اصل مقتضی و روایات می‌توان برداشت کرد که آنچه واجب است بیتوته نصف شب است نه تمام شب اما در این میان برخی از قدماء اصحاب از جمله شیخ طوسی و جماعتی دیگر قائل شده‌اند که نصف شب می‌توان از مکه خارج شد ولی نمی‌توان تا طلوع صبح وارد مکه شد. این در حالی است که مشهور اصحاب و مشهور روایات حکم خروج از منی را به شکل مطلق بیان کرده‌اند و گفته‌اند که بعد از نصف شب می‌توان از منی خارج شد قید نزده‌اند که وارد مکه نشوند. به نظر می‌رسد که دلیل اینها تمسک به دو روایت باشد که روایت اول در جلد 14 از کتاب وسایل الشیعه باب اول از ابواب عود الی منی نقل شده است در روایت چهارم این باب که روایت صحیحه‌ای است آمده است «عن صفوان ، عن العيص بن القاسم قال : سألت أبا عبدالله ( عليه السلام ) عن الزيارة من منى ؟ قال : إن زار بالنهار او عشاء فلا ينفجر  الصبح إلا وهو بمنى ، وإن زار بعد نصف الليل أو السحر  فلا بأس عليه أن ينفجر الصبح وهو بمكة» امام صادق (ع) در این روایت به این مساله اشاره می‌کند اشکالی ندارد که فردی هنگام طلوع فجر در مکه باشد که به عبارت دیگر برخی از علما از این روایت برداشت کردند که پس اگر قبل از طلوع فجر به مکه برود اشکال دارد. روایت دیگری که آن‌ها به آن تمسک کرده‌اند روایت بیست و سوم این باب است که در آن آمده است «وعن عبدالله بن الحسن ، عن جده علي بن جعفر ، عن أخيه موسى بن جعفر ( عليه السلام ) قال : سألته عن رجل بات بمكة حتى أصبح في ليالي منى ؟ فقال : إن كان أتاها نهارا فبات حتى أصبح فعليه دم شاة يهريقه ، وإن كان خرج من منى بعد نصف الليل فأصبح بمكة فليس عليه شيء. أقول : ويأتي ما يدل على ذلك» سند این قرب الاسناد است و بیان شد که در سند اینگونه روایات محل بحث است. استدلال به این روایات نیز مانند روایت قبلی است. یعنی از مفهوم مخالف برای اثبات قول خود استفاده کرده انده

آیت‌الله مکارم عنوان کرد: به نظر می‌رسد که این دو روایت مفهوم روشنی ندارد و می‌توان آن را حمل بر غالب کرد. زیرا کسی که نصف شب از منی بیرون می‌آید غالباً به مکه می‌رود و در آنجا هست تا صبح. بنابراین عبارت «فَأَصْبَحَ بِمَكَّةَ» به این معنا نیست که باید صبح وارد مکه شود بلکه معنایش این است که از همان شب وارد مکه شود و در حالی که هوا که فجر طلوع می‌کند همچنان در مکه بماند. مضافاً بر اینکه اگر قید مزبور واقعاً وجود داشت در سایر روایات باید به آن اشاره می‌شد زیرا غالب افراد که نصف شب از منی بیرون می‌روند به سبب این است که به مکه بروند و حال آنکه در هیچ روایتی اشاره نشده است که نباید قبل از صبح وارد مکه شد. حال اگر گفته شود در عصر و زمان ما این مسأله محل ابتلا نیست بلکه مربوط به زمان سابق بوده که بین منی و مکه فاصله بود. امروزه خانه‌های مکه حتی از محاذات منی هم فراتر رفته است. بنابراین خروج از منی به معنای خروج از مکه است. در پاسخ خواهیم گفت: این در صورتی است که فرد به سمت مکه از منی خارج شود ولی اگر از سمت مشعر و عرفات از منی خارج شود می‌توان تصور کرد که هم از منی خارج شده است و هم وارد مکه نشده است.

وی اضافه کرد: امام خمینی (ره) مساله دوم را به استثنائات مساله اول اختصاص داده است یعنی در خصوص کسانی صحبت می‌کند که برای آنها واجب است سه شب در منی بیتوته کنند درحالی که در مساله اول بیان کرد دو شب بیتوته واجب است. ایشان در این مساله می‌فرماید: «یجب المبيت ليلة الثالثة عشرة إلى نصفها على طوائف: منهم من لم يتق الصيد في إحرامه للحج أو العمرة، والأحوط لمن أخذ الصيد ولم يقتله المبيت، ولو لم يتق غيرهما من محرمات الصيد كأكل اللحم والإراءة والإشارة وغيرها لم يجب، ومنهم من لم يتق النساء في إحرامه للحج أو العمرة وطءا دبرا أو قبلا أهلا له أو أجنبية، ولا يجب في غير الوطئ كالتقبيل واللمس ونحوهما، ومنهم من لم يفض من منى يوم الثاني عشر وأدرك غروب الثالث عشر» امام (ره) در این مساله سه طائفه را بیان می‌کند که بیتوته در منی برای آنها سه شب است یعنی برای آنها واجب است که در منی سه شب بیتوته کنند. اولین طائفه کسانی هستند که در احرام حج یا عمره صیدی انجام داده‌اند، همچنین بنابر احتیاط واجب برای کسانی که صید را می‌گیرد و خودشان آن را نمی‌کشد اما به دیگری می‌دهند که بکشد نیز سه شب بیتوته در منی واجب است اما برای کسانی که دیگر محرمات مساله صید یعنی نشان دادن سید به صیاد، خوردن گوشت سید و ... را انجام می‌دهند بیتوته سه شب واجب نیست. گروه دیگری که واجب است سه شب در منی بیتوته کنند کسانی هستند که در احرام خود از زنان دوری نکرده‌اند یعنی با زنی مجامعت کرده‌اند حال فرقی نمی‌کند که همسر خودشان باشد یا شخص دیگری بوده باشد اما غیر از جماع باعث وجوب بیتوته شب سیزدهم نمی‌شود. طائفه سوم کسانی هستند که روز دوازدهم تا غروب در منی مانده‌اند در این صورت باید شب سیزدهم را هم بماند و به عبارتی بیتوته شب سیزدهم بر این شخاص واجب می‌شود.

این مرجع تقلید در تشریح اقوال علما در مورد این مساله بیان کرد: ظاهرا این مساله اجماعی است صاحب حدائق در جلد 13 صفحه صفحه 324 سخن جامعی دارد ایشان می‌فرماید: «من المقطوع به كلام الأصحاب (رضوان الله عليهم) أنه لا يجوز النفر في النفر الأول الا لمن اتقى الصيد و النساء في إحرامه، فلو جامع في إحرامه أو قتل صيدا و ان كفر عنه لم يجز له أن ينفر في النفر الأول، و وجب عليه المقام بمنى الى النفر الثاني  و علی ذلک تدل جملة من الاخبار... و بالجملة فالحكم المذكور عار عن وصمة الإشكال كما لا يخفى على من أعطى التأمل حقه في هذا المقام» همانطور که ملاحظه می‌شود مرحوم صاحب حدائق در دو مورد اول یعنی کسی که از صید و زنان دوری نکرده است سخن گفته است و مورد سوم را در جای دیگر مطرح می‌کند. ایشان در تشریح این مساله آن را بدون اشکال و بدون مخالف در میان علما عنوان کرده است.