به گزارش مرجع ما (پایگاه اطلاع رسانی مراجع شیعه)؛

حضرت آیت‌الله مکارم در ادامه سلسله جلسات درس خارج فقه خود روز شنبه، 25 بهمن ماه بیان کرد: بحث ما در مساله دوازدهم از مسائل مربوط به اعمال مکه است که بعد از اعمال منی انجام می‌شود. این مسأله در مورد نسیان طواف واجب است. امام خمینی (ره) در این مساله می‌فرماید: «لو نسي وترك الطواف الواجب من عمرة أو حج أو طواف النساء ورجع وجامع النساء يجب عليه الهدي ينحره أو يذبحه في مكة والأحوط نحر الإبل، ومع تمكنه بلا مشقة يرجع ويأتي بالطواف والأحوط إعادة السعي في غير نسيان طواف النساء، ولو لم يتمكن استناب» اگر کسی طواف واجب اعم از طواف عمره، زیارت و یا طواف نساء را فراموش کند و به وطنش برگردد و با اهل خود مجامعت کند چند حکم بر او بار می‌شود؛ اول اینکه باید کفاره دهد و یا شتری را نحر کرده و یا گاو و گوسفندی را ذبح نماید. البته این قربانی باید در مکه باشد و احتیاط مستحبی این است که شتر را نحر کند. دوم اینکه اگر می‌تواند برگردد و طواف فراموش شده را به جا آورد باید برگردد و خودش به جا آورد و الا نائب بگیرد. سوم اینکه علاوه بر طواف، سعی را هم اعاده کند.

وی ادامه داد: بخشی از این مسأله را قبلاً در مسأله‌ی دوم از بحث طواف تشریح کردیم که بیان کردیم امام (ره) در آن مسأله فرمودند: «لو ترک الطواف سهواً یجب الاتیان به فی ایّ وقت امکنه  و ان رجع الی محله و امکنه الرجوع بلا مشقة وجب و الا استناب لاتیانه» با این فرق که در آنجا مسأله‌ی مجامعت بحث نشده بود و در نتیجه در مورد کفاره و مانند آن نیز بحث نشده بود.

این مرجع تقلید عنوان کرد: ما در تشریح این مساله نخست باید حکم کفاره را بررسی کنیم و سپس مساله وجوب رجوع یا نیابت را تبیین کنیم. در مورد اقوال علما در مورد این مساله کفاره باید گفت که حقیقت این است که میان علما بین وجوب و عدم وجوب کفاره در فرض نسیان و مجامعت اختلاف است. مرحوم نراقی در مستند الشیعه جلد 12 ص 128 در کلام جامعی می‌فرماید: «وإن كان نسيانا، ففي وجوب الكفارة عليه مطلقاً، كما عن الشيخ في النهاية والمبسوط والمهذب والجامع... أو عدم‌ها إلا مع المواقعة بعد الذُكر كما عن السرائر والشرائع والنافع وعن التذكرة والمختلف والمنتهى والشهيدين وغيرهم بل الأكثر كما قيل قولان اجودهما الاخیر» در این مساله دو قول است برخی قائل به وجوب مطلق کفاره هستند و برخی کفاره را فقط در جایی واجب می‌داند که یادش بیاید طواف نکرده است با این حال مجامعت کند. صاحب جواهر نیز در جلد 19 ص 385 کتابش کلام مشابهی به همین مضمون دارد.

وی در تشریح روایات بر این مساله ادامه داد: اولین روایتی که قائلین به وجوب کفاره بیان کرده‌اند روایت اول از باب نهم از ابواب کفارات و استمتاعات است که در جلد 13 وسائل الشیعه ص 121 نقل شده است و روایت صحیحه‌ای است در این روایت آمده است «مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ مُتَمَتِّعٍ وَقَعَ عَلَى أَهْلِهِ وَ لَمْ يَزُرْ قَالَ يَنْحَرُ جَزُوراً وَ قَدْ خَشِيتُ أَنْ يَكُونَ قَدْ ثَلَمَ حَجَّهُ إِنْ كَانَ عَالِماً وَ إِنْ كَانَ جَاهِلًا فَلَا شَيْ‏ءَ عَلَيْهِ وَ سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ وَقَعَ عَلَى امْرَأَتِهِ قَبْلَ أَنْ يَطُوفَ طَوَافَ النِّسَاءِ قَالَ عَلَيْهِ جَزُورٌ سَمِينَةٌ وَ إِنْ كَانَ جَاهِلًا فَلَيْسَ عَلَيْهِ شَيْ‏ءٌ الْحَدِيثَ. در روایت دوم از روایات این باب که روایت صحیحه‌ای است آمده است « عَنْ أَبِي عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ عِيصِ بْنِ الْقَاسِمِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ وَاقَعَ أَهْلَهُ حِينَ ضَحَّى قَبْلَ أَنْ يَزُورَ الْبَيْتَ قَالَ يُهَرِيقُ دَماً » روایت سومی که قائلین به وجوب کفاره به آن استناد می‌کنند روایتی است که در باب 58 از ابواب طواف و جلد 13 ص 405 کتاب وسایل‌الشیعه نقل شده است در این روایت آمده است «مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِيهِ‏ قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ نَسِيَ طَوَافَ الْفَرِيضَةِ حَتَّى قَدِمَ بِلَادَهُ وَ وَاقَعَ النِّسَاءَ كَيْفَ يَصْنَعُ قَالَ يَبْعَثُ بِهَدْيٍ إِنْ كَانَ تَرَكَهُ فِي حَجٍّ بَعَثَ بِهِ فِي حَجٍّ وَ إِنْ كَانَ تَرَكَهُ فِي عُمْرَةٍ بَعَثَ بِهِ فِي عُمْرَةٍ وَ وَكَّلَ مَنْ يَطُوفُ عَنْهُ مَا تَرَكَهُ مِنْ طَوَافِهِ» در این روایت چون سند شیخ طوسی به علی بن جعفر صحیح است بنابراین این روایت، معتبر می‌باشد. همین روایت را صاحب قرب الاسناد با تفاوتی نقل کرده است «ورواه الحميري في (قرب الاسناد) عن عبدالله بن الحسن، عن جده علي بن جعفر إلا أنه قال: فبدنة في عمرة» البته چون روایت قرب الاسناد خالی از اشکال نیست از این رو به همان روایت وسایل الشیعه تمسک می‌کنیم.

آیت‌الله مکارم بیان کرد: در مقابل، دو روایت دیگر نیز وجود دارد که وجوب کفاره را نفی می‌کنند. اولین روایت روایت پنجم از باب دوم از ابواب کفارات استمتاع است در این روایت که روایت مرسله‌ای است آمده است «مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ قَالَ قَالَ الصَّادِقُ ع فِي حَدِيثٍ إِنْ جَامَعْتَ وَ أَنْتَ مُحْرِمٌ إِلَى أَنْ قَالَ وَ إِنْ كُنْتَ نَاسِياً أَوْ سَاهِياً أَوْ جَاهِلًا فَلَا شَيْ‏ءَ عَلَيْكَ» در روایت هفتم از روایات همین باب که روایت صحیحه‌ای است آمده است « فِي الْعِلَلِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ‏ يَعْقُوبَ بْنِ يَزِيدَ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِيزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع فِي الْمُحْرِمِ يَأْتِي أَهْلَهُ نَاسِياً قَالَ لَا شَيْ‏ءَ عَلَيْهِ إِنَّمَا هُوَ بِمَنْزِلَةِ مَنْ أَكَلَ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ وَ هُوَ نَاسٍ. »به اطلاق این روایت تمسک شده است و آن اینکه کسی که در حال احرام است علامت آن است که طواف را همچنان تمام نکرده است.