محمد کاظم خراسانی مشهور به آخوند خراسانی

ملا محمد کاظم خراسانی (۱۲۵۵ - ۱۳۲۹ ه.ق.)(۱۲۱۸ - ۱۲۹۰ هجری شمسی) مشهور به آخوند خراسانی، فقیه و مرجع تقلید عصر خود بود. او در کنار شیخ عبدالله لاهیجی و میرزا حسین نجل میرزا خلیل رازی تهرانی مشهور به میرزا حسین خلیلی تهرانی و ... از رهبران مشروطیت بود.

در سـال 1255، در مـشـهـد، در یـك خـانـواده غیر معروف متولد شد و در 22 سالگی به تهران مهاجرت كرد و مدت كوتاهی تحصیل فلسفه كرد،

سپس به نجف رفت دو سال درس شیخ انصاری را درك كرده است، اما بیشتر تحصیلاتش نزد میرزای شیرازی بوده است میرزای شیرازی در سال 1291 سـامـرا را محل اقامت خود قرار داد، ولی آخوندخراسانی از نجف دور نشد و خودش مستقلا حـوزه درس تـشـكـیـل داد او از مـدرسین بسیار موفق است، در حدود هزار و دویست شاگرد از محضرش استفاده می كردند و درحدود دویست نفر آنان، خود مجتهد بودند.

فـقـهـا عـصـر اخـیـر، نـظیر مرحوم آقا سید ابوالحسن اصفهانی، مرحوم حاج شیخ محمدحسین اصـفـهانی، مرحوم حاج آقا حسین بروجردی، مرحوم حاج آقا حسین قمی، ومرحوم آقا ضیا الدین عـراقـی هـمـه از شـاگـردان او بوده اند شهرت بیشتر آخوندخراسانی، در علم اصول است كتاب كـفـایـه الاصـول او، یـك كتاب درسی مهم است، وحواشی زیادی بر آن نوشته شده است آرا اصولی آخوند خراسانی، همواره درحوزه های علمیه نقل میشود و مورد توجه است آخوند خراسانی هـمـان كسی است كه فتوی به ضرورت مشروطیت داد مشروطیت ایران، رهین اوست او در سال 1329هجری قمری درگذشت.(1)

 آثار و تالیفات

از تالیفات او می توان كتب زیر را نام برد:

1 ـ كتاب الاجاره.

2 ـ الاجتهاد و التقلید.

3 ـ التكلمه للتبصره.

4 ـ حاشیه بر اسفار ملا صدرا.

5 ـ حاشیه بر رسائل شیخ مرتضی انصاری (ره).

6 ـ حاشیه بر مكاسب شیخ (ره).

7 ـ القضا و الشهادات.

8 ـ كفایه الاصول در دو جلد.

و مـشـهورتر از همه تالیفات او، این كتاب آخری است كه در تمام اقطار، درنهایت اشتهار می باشد دانـشـمـندان حاشیه ها و تعلیقه های متعددی بر آن افزوده اند كه از مشهورترین آنها، حاشیه شیخ مـحـمـد حـسـین اصفهانی، شیخ محمد علی قمی، شیخ ‌عبدالحسین آل شیخ، و میرزا ابوالحسن مـشكینی است كه هر كدام در كشف معضلات و ابراز حقایق آن كتاب، تلاش فراوانی نموده اند كه در روشـنگری مطالب آن كتاب مفید می باشد و تاسیس چند مدرسه علمیه را در نجف اشرف، در سری كارهای علمی و تربیت علما او می توان ذكر كرد.

نقش آخوند در نهضت مشروطه

بسيارى از نويسندگان تاريخ مشروطه در ارزيابى انگيزه هاى مردم براى جانفشانى در راه انقلاب مشروطه به اشتباه رفته اند. برخى از نويسندگان نوشته اند كه اسلام با مشروطه سازگارى ندارد. گروهى مى نويسند كه نهضت مشروطه دنباله روى كوركورانه از انقلابها و تحولات سياسى كشورهاى اروپايى و برخى از كشورهاى آسيايى مانند ژاپن است .

شمارى از قلم به دستان تاريخ مشروطه بر اين باورند كه رهبران مشروطه - چه رسد به مردمى كه سالها رنج شكنجه تبعيد، زندان و اعدام را به جان خريدند و در برابر استبداد پايدارى كردند - نيز معناى مشروطه را نمى فهميدند. برخى از نويسندگان به موجب دشمنى با روحانيت ، با دست بردن در سندها، تحريف وقايع ، دامن زدن به شايعات و بزرگ نمايى نقش ‍ فئودالها، خانها، ثروتمندان و روشنفكران غربزده در صدد بر آمدند تا از نقش آخوند خراسانى ، شيخ عبدالله مازندرانى و ميرزا حسين تهرانى كه بحق رهبران اصلى مشروطه بودند، بكاهند؛ كه متاسفانه در اين نيرنگ موفق بوده اند. تا آنجا كه در كتابهاى درسى ، سخنى از اين سه مرجع بزرگ به چشم نمى خورد. در بسيارى از كتابها نيز فقط از آيه الله سيد محمد طباطبايى و آيه الله سيد عبدالله بهبهانى و شمارى اندك از علما سخن به ميان آمده است . حال اينكه رهبران مشروطه در تهران و شهرستانها را مراجع تقليد، مجتهدان و روحانيون مبارز تشكيل مى دادند.

آثار:

كفايه الاصول

اللمعات النيره في شرح تكمله التبصره

ذخيره العباد في يوم المعاد

تكمله التبصره

روح الحياه في تلخيص نجاه العباد

القضاء و الشهادات

حاشيه مختصر بر رسائل

درر الفوائد

حاشيه بر مكاسب

فوائد

حاشيه بر اسفار

حاشيه بر منظومه ملا هادي سبزواري

رساله اي در مشتق

رساله اي در وقت

رساله اي در رضاع

وفات

او در سـال 1329 ه ق، پس از عمری تلاش و كوشش در راه خدا به لقا اللّه پیوست رحمت و رضوان خدا شامل حالش باد.