به گزارش پایگاه اطلاع رسانی مرجع ما به نقل از شفقنا، بجنوردی این نامه را سرمشق می داند و می گوید توان اجرایی کردن این نامه از عهده امام زمان (عج) برمی آید و در عین حال معتقد است در صورتی که کارگزاران به این عهدنامه اعتقاد واقعی داشته باشند، قابلیت اجرایی شدن آن فراهم می شود.

موسوی بجنوردی، اجرای این سند را مستلزم وقوع یک انقلاب روحی و فرهنگی می داند و می گوید: با این فرهنگی که مساله خودخواهی، خودپرستی و قدرت طلبی همه مان را گرفتار کرده است و در بین ما شدت و ضعف دارد، نمی توان این سند را اجرا کرد.

متن گفت وگوی شفقنا (پایگاه بین المللی همکاری های خبری شیعه) با آیت الله موسوی بجنوردی به این شرح است:

*موضوع صحبت درباره عهدنامه حضرت امیر (ع) با مالک اشتر نخعی است. با ترور مالک در میانه راه برای ولایت مصر، عملا این عهدنامه هیچوقت زمینه اجرایی پیدا نکرد با این توضیح و با توجه به اقبال مسلمانان به حکومت اسلامی و اسلام گرایی در منطقه خاورمیانه آیا می توان این سند را به عنوان یک سند بالادستی برای تنظیم رابطه ملت-دولت به کار گرفت یا این سند هیچ وقت زمینه اجرایی پیدا نخواهد کرد؟

بجنوردی: راجع به امیرالمومنین (ع) عرض کنم که ایشان یک موجود منحصر به فرد در باب خودش بود. به عقیده من خداوند ایشان را برای قدرت نمایی خلق کرد، چون واقعا موجودی که دارای این کمالات و اوصاف باشد کسی سراغ ندارد، به قول "جرج جرداق"، «قتل علی به شدت عدله» عدالت ذاتی علی بود و به قول جرج جرداق «دینم اجازه نمی دهد بگویم علی افضل است و اگر بگویم حضرت مسیح افضل است از امیرالمومنین وجدانم قبول نمی کند.» به طرز فنی می خواهد بگوید علی از مسیح افضل است، بنابراین  مساله امیرالمومنین و عدالت خواهی او و عدالت اجتماعی در حکومت او چیزی است که در خواب باید دید...

*چرا باید در خواب ببینیم؟

بجنوردی: زیرا عدالتی که او داشت از سوی بشر عادی و تقریبا برای ما غیرممکن است. او یک موجود استثنایی بود، وقتی می گوییم معصوم بود، یعنی انسان کامل بود. یعنی فقط و فقط به آنچه نظر خدا و دفاع از محروم و مستضعف بود نظر داشت. خود ایشان می فرماید «وقتی من امیرالمومنین هستم که در حوزه من کسی گرسنه نباشد.» امیرالمومنین چنین کسی بود و لذا اگر نامه ای می داد، توصیه ای می کرد و نصایحی می فرمود ابتدا خودش موجودی استثنایی بود و نباید بشر دیگری را با او قیاس کنیم. به عقیده من او یک موجودی بود که انسان در صفات او متحیر است، در جنگ دلاورانه حضور داشت. وقتی بچه یتیمی می دید اشک می ریخت، یعنی انسان  می بیند در میدان جنگ آنطور عمل می کند و بعد با دیدن بچه یتیم گریه می کند. در سخت ترین حالات در جنگ صفین، لیله الحریره که شب هم هنوز جنگ بود، ناگهان دیدند مولا نیست، دیدند روی اسب نشسته است و نماز شب می خواند. گفتند الان وقت نماز شب خواندن است یا مولا؟ ایشان گفتند تمام اینها مقدمه ای برای اوست زیرا من که برای قدرت جنگ نمی کنم، من برای عدالت، توحید و خداشناسی جنگ می کنم بنابراین این سبب نمی شود که جنگ بنده را از نماز شب واگذارد. ایشان به قدی کفشش را وصله زده بود که می گوید از وصله زننده اش خجالت کشیدم. من پیگیری کردم این وصله زننده چه کسی بوده است و متوجه شدم او فرزندش امام حسن (ع) بوده است.

*این همه خصوصیات مولا امیر بارها گفته شده است، اما شما اول صحبت اشاره کردید به دلیل اینکه عدالت صفت ذاتی حضرت امیر بوده در پیام ها سرمشق گذاشته است. در قرن بیست و یکم و با وجود تغییرات زندگی بشر و مناسبات دولت ها و ملت ها، این سند تحت عنوان متن نامه حضرت علی به مالک اشتر در دست ما شیعیان است. امیر در این نامه در باب عدالت، بازرگانان، بخشیدن مردم، رافت با رعیت، در باب برخورد با اطرافیان و به کار گماردن آنها و ده ها مورد دیگر که مربوط به تنظیم روابط دولت است، تذکر داده اند. آیا این نامه به نظر شما قابلیت اجرایی دارد؟

بجنوردی: این مسایلی که حضرت نوشته است، تمامش مرّ اسلام است. ایشان چیزی بالاتر از اسلام نگفته اند. ما اگر مسلمانیم و می خواهیم اسلام را پیاده کنیم همین مسایلی را که مولا در نامه به مالک اشتر گفته است باید پیاده کنیم اما ما واقعا گرفتار خودخواهی هستیم و جهات دیگر را در نظر می گیریم. خود حضرت می گوید شما نمی توانید کاری که من می کنم، بکنید. حضرت می گوید کمک کنید که ورع و تقوا داشته باشید. مرّ اسلام را فقط علی انجام داد، چون پیغمبر اکرم (ص) هم در ابتدا مجبور بود مماشات بکند تا اسلام را گسترش دهد بعد هم آنهایی که بعد از پیغمبر آمدند منحرف شدند، بخصوص سومی که حضرت بعد از اینکه بر سر کار آمدند، می گوید کار مشکلی بود آبی که جریان داده شده را به جای خود برگرداند. یک وضعیت خاصی حاکم شده بود، اشراف زادگی، امتیازات برای افراد، چپاول بیت المال، قوم و خویش گرایی و دوست گرایی بیداد می کرد. علی اما این مسایل را بر نمی تافت، برادرش عقیل که از او 20 سال بزرگتر بود به نزد حضرت رفت و گفت بچه هایم گرسنه اند، علی آهن را نزدیک دستش آورد و در حالی که از حرارت او نعره می زد به برادرش گفت، ببین این ساخته بشر است، وای به حال آتش جهنم. ببینید این فرد دیگر کجا پیدا می شود. امکان ندارد کس دیگری مثل علی پیدا شود و لذا همان که جرج جرداق گفت، «قتل علی بشدت عدله» عدالت واقعی را فقط علی می تواند اجرا کند و ما نمی توانیم.

*ما تجربه سی و چند سال حکومت اسلامی را داریم، در ایران خود شما هم یک دوره ای در مسند امور بودید، در شورای عالی قضایی و پست های مختلف کار کردید. در تصمیم گیری ها و تصمیم سازی ها و اجرای آنها در مورد خود حضرتعالی و دیگران چقدر این سند مورد توجه کارگزاران بود؟ من دیدم که در شماره جدید حریم امام بحث حضرت علی و تاثیری که امام از حضرت علی گرفتند، پرداختید...

بجنوردی: افراد جهات خود و حیثیات خود را در نظر می گیرند. اینکه چه کسی با من خوب و چه کسی با من بد است، چه کسی در خط من است و چه کسی نیست، چه کسی همراه من است و چه کسی نیست، علی این حرف ها برایش مهم نبود. خوارج بعد از جنگ صفین به علی می گفتند «یا علی اشرکت بالله» و با او نماز نمی خواندند. در این بین وقتی حضرت می خواست بیت المال را تقسیم کند به آنها هم سهمشان را داد. صدای اعتراض اصحاب بلند شد و حضرت گفت همسر و فرزندان آنها چه تقصیری دارند؟ تاریخ امکان ندارد کسی مثل علی و رفتار علی را بیاورد.

*ما با این سند چه کار باید بکنیم؟

بجنوردی: ما باید برای اجرای آن تا جایی که می توانیم، تلاش کنیم. من اعتقاد ندارم کسی می تواند این سند را کامل پیاده کند و اجرای کامل آن خاص علی (ع) بود.

*یعنی حتی در کشورهای غیرمسلمان هم که قوانین مترقی دارند، نمی توان سندی جست وجو کرد که این نامه اجرا شده است؟

بجنوردی: آنان تا حدودی پیاده می کنند، اما کارشان اشکال دیگری دارد.

*چه اشکالی؟

بجنوردی: مساله دسته بندی، حزب بازی و باند بازی است. در انگلستان حزب کارگر و حزب محافظه کار وجود دارد. هر گروه که بر سر کار است، رفقای خودش را بر سر کار می آورد. در آمریکا هم به همین شکل. درست است که آنجا نظام دموکراسی است اما امکان ندارد کسی سیره ای که علی (ع) در جامعه اسلامی پیاده می کرد را بتواند پیاده کند، مگر امام زمان (عج) ان شاءالله وقتی بیایند.

*پس این نامه چرا نوشته شده است؟

بجنوردی: برای اینکه سرمشق باشد. من قبول دارم که در زمان علی (ع) اجرا می شد مالک اشتر شخصیت بزرگی است که تربیت شده علی (ع) بود و تا حدود زیادی از این مفاد را پیاده می کرد. کسانی مثل محمد بن ابی بکر و مالک اشتر که از بچگی تربیت شده مولا بودند تقریبا همانند او می شوند.

*33 سال از تجربه یک حکومت شیعی در بزرگترین کشور شیعه جهان می گذرد و شما می گویید این سند را کسی نمی تواند اجرا کند...

بجنوردی: بله.

*خود شما سابقه مسوولیت داشته اید…

بجنوردی: بله بنده دو دوره عضو شورای عالی قضایی بودم.

*مثلا در اینجا که حضرت می گویند «قاضی تو باید از هر کس دیگر موارد شبهه را بهتر بشناسد و بیش از همه به دلیل متکی باشد و از مراجعه صاحبان دعوا کمتر از دیگران ملول شود و در کشف حقیقت شکیباتر از همه باشد و چون حکم آشکار شد قاطع رای دهد» واقعا در قضات ما چقدر این مساله دیده می شود و شما چقدر پیگیر بودید؟

بجنوردی: خود من با اینکه گفتنش خودستایی است، خیلی در این مساله عامل بودم. اما چون من در مباشرت حکم نبودم و در راس قوه قضاییه بودم، دقیق نظارت می کردم مقدار زیادی جلوی خلاف ها را می گرفتیم و در احکامی که مستحق محکوم نبود، درگیر می شدم چون پشتوانه من امام بود. هرجا اگر می دیدم مقاومت می شود امام از ما حمایت می کرد و لذا در مساله نظارت امر قضات و اجرای احکام و در تطبیق قضاوت ها با اسلام نهایت تلاشم را می کردم.

*در حین انجام این کارها نگاهتان به این سند بود؟

بجنوردی: مسلم است.

* این سند الان به نظر شما تا چه حد مورد توجه کارگزاران حکومت اسلامی است؟

بجنوردی: نمی دانم.

*شما به عنوان کسی که کارشناس این مساله هستید؟

بجنوردی: من هیچ وقت نشنیدم در رسانه های ما کسی بیاید این سند را مطرح کند و بگوید چه مطابق این است و چه نیست. گویی این سند فراموش شده است.

*چرا؟ شما نگاه کنید مثلا اروپایی ها به سند افلاطون و ارسطو می بالند و وقتی نگاه می کنیم اگر این سند را هر کشور و ملت دیگری داشته باشد، باید در خوشبختی، رفاه، امنیت و عدالت کامل باشد. چرا در کشور ما چنین نیست؟

بجنوردی: من معتقدم اگر این سند را به زبان های دیگر ترجمه کنند و خوب تفهیم کنند، مردم به طرف اسلام می آیند، زیرا آنها به فطرت نزدیکتر از ما هستند. حرفی که سیدجمال زد که اسلام را در غرب یافتم و مسلمانان را در شرق. من این را بالعین دیدم، آنها به فطرت نزدیکترند و در آنجا زودتر می شود اسلام را پیاده کرد. فطرت ما آلایش پیدا کرده است و دیگر نمی توانیم کلام حضرت را خوب درک کنیم. کلام حضرت مطابق با فطرت است و کسی که فطرت پاک دارد بهتر می تواند آن را درک و پیاده کند اگر این سند پیاده شود مدینه فاضله اتفاق می افتد و مظلوم و ظالم پیدا نمی شود.

*قانون اساسی ما چقدر بر این اساس نوشته شده است؟

بجنوردی: من تحقیق نکردم اما عده ای می گویند این سند قابل پیاده شدن نیست.

*شما اعتقاد دارید که این سند قابل پیاده شدن است؟

بجنوردی: بله. اگر کارگزارانی بیایند که معتقد به این سند باشند چرا که نیست، ولی وقتی فرضا بنده اعتقاد کامل ندارم، با دوست و دشمنم یکسان برخورد نمی کنم در حالی که طبق این سند اجرای حق در مورد دوست و دشمن تفاوتی ندارد. حضرت قبل از وفاتش راجع به ابن ملجم به امام حسن (ع) نصیحت می کند و می گوید من اگر زنده بودم می دانم با این چه طور رفتار کنم و اگر زنده نماندم و مردم خواستند او را قصاص کنند فقط با یک ضربه و حق ندارید بیشتر از یک ضربت بزنید. دخترش او را به افطار دعوت می کند و نان جو کمی نمک و ظرفی شیر می آورد، حضرت می گوید کی دیدی پدرت دو خورشت بخورد؟ و با نمک افطار می کند در حالی که آنروز بزرگترین امپراطور بود، تمام شمال آفریقا، ایران، کشورهای عربی و خاورمیانه زیر سلطه اش بود.

*شما در حکومت اسلامی با سابقه در مسوولیت هستید، اگر حکومت سکولار و لاییک بود می گفتیم اعتقاد ندارند، در حال حاضر ملاک اصلی برای بسیاری از مسوولیت ها این است که فرد باید شیعه علی باشد، شیعه علی (ع) مگر فقط در یک اعتقاد لسانی به امیرالمومنین خلاصه می شود؟ شما می گویید که این سند قابلیت اجرا ندارد، تجربه 34 سال گذشته نشان می دهد که این سند اجرا نشده است، مشکل من به عنوان یک جوان این است که چرا این سند اجرا نشده است؟

بجنوردی: مشکل از ماست.

*از کارگزاران حکومت؟

بجنوردی: مجری خودش باید اعتقاد و باور کامل داشته باشد. اما خودخواهی مانع است، خودخواهی، دنیا پرستی، مال اندوزی، قوم و خویش گرایی و دوست گرایی نمی گذارد. باید نفس ابتدا از این آلودگی ها پاک شود و به فطرت نزدیک شویم. فطرت ما آلایش پیدا کرده است، خود من فطرتم آلایش پیدا کرده است. انسان متولد که می شود بر اصل فطرت متولد می شود، بعد کم کم فطرتش آلایش پیدا می کند و  خودخواهی، مال دوستی، مقام پرستی، فامیل دوستی و رفیق دوستی را جزو امتیازات برای خودش می آورد.

*حضرت امام(ره) که تجربه نشان داده چنین نگاهی نداشتند، چقدر به این سند توجه می کردند؟

بجنوردی: من 14 سال درس ایشان را رفتم و با ایشان محشور بودم. در پاریس و ده سال بعد از انقلاب با ایشان بودم. ایشان خودش شخصا خیلی به فطرت نزدیک بود. اگر می آمدند و حرف هایی به ایشان می گفتند که مثلا نظام در خطر است ایشان به عنوان ثانوی کار را انجام می داد. والا به این توصیه نامه مولا به مالک اشتر و به طبیعت اولیه آن خیلی نزدیک بود. اگر احیانا به ذهن ما می آید که ایشان دستوری می داد که بر خلاف این نامه است، او گزارشاتی با عنوان ثانوی که حفظ نظام از اوجب واجبات است را انجام می داد والا طبیعت ایشان و کارهای ایشان خیلی به فطرت نزدیک بود. من ربع قرن حدود 25 سال با ایشان بودم، نمی توانست دروغ بگوید. از ریاکاری و خودخواهی فراری بود، اگر کسی از ایشان تعریف می کرد و کسی نمی کرد به شخصی که تعریف نمی کرد بیشتر توجه داشت. بنده در تمام مدت ندیدم به پول اعتنایی کند. ایشان البته انسان کامل نبود و انسان های کامل همان 14 معصوم هستند اما می خواهم بگویم ایشان خیلی نزدیک بود.

*از همین الان اگر بخواهیم زمینه های اجرایی شدن این سند را فراهم کرد و اگر بخواهیم سی سال دیگر خبرنگار دیگری از شما نپرسد این سند چه شد، برای جاری و ساری کردن این سند در جامعه در همه شمول امنیتی، اقتصادی، نظامی، قضایی و... چه راهکارهایی باید انجام شود؟

بجنوردی: باید یک انقلاب فرهنگی در همه ابعاد ایجاد شود به قول سعدی «سعدی به روزگاران مهری نشسته در دل/ بیرون نمی توان کرد الا به روزگاران» در یک شب نمی شود جامعه را عوض کرد تا طبق نامه مالک اشتر عمل شود. اول باید کارگزاران عامل باشند، امکان ندارد بنده عامل نباشم و حرف خوب بزنم و در جامعه تاثیر کند. وقتی عامل اثر می کند که من خودم عامل باشم، امیرالمومنین که حرفش اثر می کرد و کسانی فدوی او بودند و واقعا به فطرت نزدیک بودند برای اینکه خودش عامل بود. بزرگترین امپراطور جهان و اول قدرت جهان است اما لباسش وصله است، غذایش نان و نمک است و بعد می گوید من وقتی امیرالمومنین هستم که در حوزه من کسی گرسنه نباشد.

*یعنی شما معتقد هستید برای اجرای این سند باید یک انقلاب روحی و فرهنگی شود؟

بجنوردی: بله. با این فرهنگی که مساله خودخواهی، خودپرستی و قدرت طلبی همه مان را گرفتار کرده است و در بین ما شدت و ضعف دارد، نمی توان آن را اجرا کرد.

*پس با این حساب ما این نامه را در طاقچه بگذاریم و دلمان خوش باشد که این نامه را امام ما نوشته است...

بجنوردی: نه... ببینید احتمالا امام زمان (عج) که می آید این نامه را می خواهد پیاده کند و بعد هم مردم به کمال رسیدند و خوب درک می کنند. شاید جامعه رشد پیدا کند و بهتر بتواند این حرف ها را درک کند، الان جامعه به این حرف ها می خندد.

*چرا جامعه به این جا رسیده است؟

بجنوردی: وقتی ما خودمان عامل نباشیم و قشنگ حرف بزنیم به چه درد می خورد؟ با عملتان دعوت کنید. بنده اگر عامل باشم می توانم جامعه را اصلاح کنم مردم عمل امیرالمومنین را می دیدند. کل شمال آفریقا، ایران و عراق زیر سلطه اش بود اما کفشهایش وصله بود. وقتی یک یهودی ادعا کرد که زرهش مال خودش است، در دادگاه قاضی خواست علی را بالادست بنشاند ایشان گفت نه همان معامله ای که با یهودی می کنی باید با من بکنی. قاضی او را ابوالحسن خطاب کرد و حضرت گفت نه همانطور که یهودی را صدا می زنی مرا صدا بزن. یهودی با دیدن رفتار حضرت، مسلمان شد. اگر ما آن سیره را عملی کنیم دنیا را اسلام می گیرد. مهدی موعود که می آید همان سیره را اجرا می کند و جامعه را اصلاح می کند و اینکه می گویند دنیا را اسلام می گیرد، قبول ندارم امام زمان (ع) اسلام را با کشتن و شمشیر می گستراند. با کشتن مردم کسی نمی تواند جامعه را اصلاح کند، او تفکر و اندیشه علی را پیاده می کند و وقتی مردم این را دیدند و جامعه به رشد و کمال رسیده است، خوب درک می کند. در جامعه ای که فساد زیاد آن را فرا گرفته است، مردم همه منتظر مصلح هستند تا کسی بیاید و این فساد را از بین ببرد لذا حضرت مهدی موعود می آید. بدون اینکه آدم کشی راه بندازد و شریعت جدش رسول الله را احیا می کند.

*اگر بخواهید از مجموع تجربیات سی و چند سال گذشته، یک در صد به ما بدهید چند درصد این نامه در حکومت شیعه و اسلامی اجرا شده است؟

بجنوردی: باید ابعاد مختلف را نگاه کنند و محاسبه کنند.

*به نظر شما بالای 50 درصد یا کمتر؟

بجنوردی: نه... اگر 50 درصد عمل شده باشد که باید جشن بگیریم. اول از همه باید اصلاح خودمان صورت بگیرد.

گفت وگو از زاگرس بهشتی