به گزارش مرجع ما (پایگاه اطلاع رسانی مراجع شیعه)؛

حضرت آیت‌الله جوادی آملی در سلسله جلسات درس تفسیر خود در تفسیر آیات 41 تا 45 سوره «زمر» روز یک‌شنبه، 16 آذر ماه، بیان کرد: همانطور که بارها بیان شد سوره زمر مکی است بنابراین محتوی اصلی این سوره توحید، وحی، نبوت و معاد و پاره‌ای از مسائل فقهی و اخلاقی است. در این آیات خداوند بیان می‌‌کند چون ذات قرآن حق است پس هر چه در آن بیان شده است نیز حق است پس هیچ بهانه‌‌ای برای انسان تبهکار به خاطر سرپیچی از حق وجود ندارد و اگر انسان به سمت ضلالت و رجس رفت معلوم است که مقصر خودش است چرا که این کتاب حق است و او از حق سر پیچی کرده است و اگر این کتاب حق است پس این کتاب شفاء و رحمت برای انسان‌هاست و اگر چنانچه انسان آفتاب که منشاء نور است را نتواند ببیند معلوم می‌شود مشکل از باصره اوست نه آفتاب.

وی افزود: مطلب دیگر این است که موت و حیات را خداوند به خودش نسبت می‌دهد و انسان یا زنده است یا خفته و انسانی که خفته است یا مرده است یا خواب است. امساک و ارسال خداوند با دست نیست بلکه خداوند با اراده کار می‌کند این همان معنایی است که حضرت علی (ع) در خطبه اول نهج البلاغه بیان کرده است. این بیان را همچنین می‌توان در خطبه 186 حضرت امیر (ع) مشاهده کرد . در این خطبه حضرت تمام افعال الهی را به امر و اراده الهی نسبت می‌دهد و بیان می‌کند که هیچ کدام از افعال الهی مانند انسان با دست یا ابزار مادی نیست بلکه همه آن‌ها با اراده الهی محقق می‌شود. در جریان طوفان نوح هم خداوند فرمود ای زمین آب را ببلع و به اسمان فرمود که آبت را نازل کن. همه این‌ها نشان می‌دهد که فعل الهی از نوع مادی نیست بلکه از نوع امر و اراده الهی است. حضرت امیر (ع) در خطبه 112 نهج‌البلاغه سخن کسانی که فکر می‌کنند معنای فوت و امساک این است که خداوند با دست روح را از بدن می‌گیرد، بنابراین روح یک موجود مادی است، اینگونه باطل می‌کند: «هل تحس به اذا دخل منزلا؟، ام هل تراه اذا توفى احدا؟، بل كيف يتوفى الجنين فى بطن امه؟ ايلج عليه من بعض جوارح‌ها؛ آيا ادراك به يكى از حواس ظاهره ى خود می‌کنی ملك الموت را، در زمانى كه داخل می‌شود منزل كسى را كه اراده‌ی قبض روح آن دارد؟ يا آيا می‌بینی او را در وقتى كه قبض روح احدى می‌کند؟ بلكه چگونه قبض روح اطفال می‌کند در شكم مادر ايشان؟ آيا داخل می‌شود بر شكم او از بعض اعضاى مادر اطفال؟ مثل دهن و حلق و جگر و شش و احشاء و امعاء، يا اينكه روح اجابت می‌کند ملك الموت را به حكم پروردگارش؟» در نهایت می‌فرماید درک اصل توفی مقدور انسان نیست این‌ها فقط متعلق اراده الهی هستند که گاهی با واسطه است گاهی بدون واسطه است.

این مفسر قرآن کریم تشریح کرد: خداوند در این آیات بعد از اینکه برهان اقامه فرمود با «ام» منقطعه فرمود این‌ها بیراهه رفته‌اند این‌ها بت‌های فراوانی گرفتند برای شفاعت و عبادت. در اینجا دو برهان برای بطلان شفاعت این‌ها اقامه شده است و برهان سوم در سوره مبارکه یونس تشریح شده است. تعدد و وحدت برهان را حد وسط تشکیل می‌دهد، اگر حد وسط متعدد بود براهین هم به انداز تعدد همان حد وسط متعدد خواهند بود. در اینجا چون دو حد وسط است پس دو برهان وجود دارد. حد وسط اول این است که شفیع باید مالک باشد، قدرت داشته باشد چرا که اگر قدرت نداشته باشد و مالکیت نداشته باشد چگونه می‌‌خواهد کس دیگری را شفاعت کند. حد وسط دوم این است که شفیع باید عالم باشد، بفهمد، عاقل باشد، ادراک داشته باشد، کسی که نمی‌فهمد چه چیزی را می‌‌خواهد شفاعت کند. بر این اساس هر شفیعی باید عالم و قادر باشد و بت‌ها نه عالم هستند و نه قادر پس نمی‌توانند شفیع باشند. اما اگر به فرض کسی پیدا شد که عالم و قادر و مالک باشد اگر بخواهد شفیع باشد باید مانند ذات اقدس اله قدرت و علمش به ذات باشد و اگر اینطور نباشد باید شفاعتش با عرض باشد.

وی ادامه داد: خداوند در این آیات فرمود: «أَمِ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ شُفَعَاءَ قُلْ أَوَلَوْ كَانُوا لَا يَمْلِكُونَ شَيْئًا وَلَا يَعْقِلُونَ؛ لکه آيا مشرکان جز خدا شفاعتگران و کارسازانى براى خود برگرفته‌اند. بگو: آيا بت‌ها را شفاعتگر خود می‌پندارید، هر چند آن‌ها مالک چيزى نباشند و از عقل و شعور بى بهره باشند؟» در بطلان شفاعت و اتخاذ این‌ها همین بس که اگر منظور این‌ها اصنام و بت‌هاست که این‌ها کاره‌ای نیستند، چرا که این‌ها مالک چیزی نیستند و همچنین عاقل و عالم هم نیستند. در سوره مبارکه سبا فرمود که غیر خدا به اندازه کوچک‌ترین زره مالک چیزی چه بذات، چه با مشارکت، چه با مظاهره نیستند چرا که همه این‌ها محال است «قُلِ ادْعُوا الَّذِينَ زَعَمْتُم مِّن دُونِ اللَّهِ لَا يَمْلِكُونَ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ فِي السَّمَاوَاتِ وَلَا فِي الْأَرْضِ وَمَا لَهُمْ فِيهِمَا مِن شِرْكٍ وَمَا لَهُ مِنْهُم مِّن ظَهِيرٍ؛ بگو: بخوانيد کسانی را که جز خدای يکتا خدا می‌پندارید مالک ذره ای در آسمان‌ها و زمين نيستند و در آفرينش آن دو شرکتی نداشته‌اند و خدا رادر آفرينش ياری نکرده‌اند» بر این اساس کسی که «لایملکون شیئآ» و «لایعقلون» بود پس توانایی شفاعت ندارند.

این مرجع تقلید عنوان کرد: اگر منظور از شفاعت، شفاعت توسط قدیسین، انبیاء، اولیاء و فرشته‌ها باشد، آن‌ها به اذن خداوند هم مالک هستند و هم عالم، بنابراین به اذن خداوند نیز می‌توانند شفاعت کنند اما تا اذن خداوند نباشد شفاعت ممکن نیست در سوره مبارکه یونس آیه سوم آمده است «ثمَّ اسْتَوى‏ عَلَى الْعَرْشِ يُدَبِّرُ الْأَمْرَ ما مِنْ شَفِيعٍ إِلاَّ مِنْ بَعْدِ إِذْنِهِ ذلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ فَاعْبُدُوهُ أَ فَلا تَذَكَّرُونَ؛ سپس بر كرسى قدرت و مقام تدبير قرار گرفت و به تدبير امور عالم پرداخت، هيچ شفاعت كننده‏اى وجود ندارد مگر به اذن خود او، (آيا هنوز هم فكرتان به اين معنا منتقل نشده كه) پروردگار شما همين خدا است كه مدبر و پرورش دهنده همه عالم است» در همه آیاتی که سخن از شفاعت شده است، سخن از شفاعت با اذن خداوند است و خداوند به این اصنام و بت‌هایی که این‌ها برای خود قدیس قرار داده‌اند اذن شفاعت نداده است. پس این کار این‌ها باطل خواهد بود و گرفتار اضلال خواهند شد.

وی بیان کرد: در دستگاه خداوند اگر قرار باشد خود خدا شفیع باشد که معنا ندارد چرا که او حاکم مطلق است وقتی که حاکم مطلق اوست پیش چه کسی باید شفاعت کند. اسماء الهی که محکمه قیامت را اداره می‌کنند بعضی تک به میدان می‌آیند بعضی‌ها دو تایی. اینکه در ادعیه به آموختند که بگوییم «الهی عاملنا بفضلک و لا تعاملنا بعدلک» معنایش این نیست که دیگر عدلی در کار نباشد بلکه معنای این جمله این است که خدایا با فضل و عدل خودت با ما رفتار کن و با عدل به تنهایی بر ما قضاوت نکن چرا که اگر با عدلت‌ بخواهی قضاوت کنی معلوم است که همه ما محکوم هستیم اما زمانی که فضل و عدل در کنار هم قرار بگیرند آن موقع می‌شود شفع و شفات خداوند محقق می‌شود.