به گزارش مرجع ما (پایگاه اطلاع رسانی مراجع شیعه)؛

حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در ادامه سلسله جلسات در خارج فقه با موضوع «قربانی» روز سه شنبه، 29 مهر ماه، بیان کرد: بحث ما در قربانی ایام حج بود، گفتیم اگر کسی نتوانست قربانی به دست بیاورد باید ده روز روزه بگیرد. مرحوم امام در مسلئه 25 می‌فرماید اگر کسی نتوانست سه روز را در مکه روزه بگیرد، آیا می‌تواند سه روز را در وطن روزه بگیرد یا خیر؟ به عبارت دیگر بحث پیرامون این مطلب بود که اگر امکان آن وجود داشته باشد که در مکه روزه بگیرد، بر او واجب است که روزه‌ها را در مکه بگیرد اما اگر نتوانست در وطن هم می‌تواند سه روز روزه را بگیرد، روایاتی موید این مطلب بود که دیروز به تعدادی از آنها اشاره شد و امروز نیز به ما بقی اشاره می‌کنیم، روایاتی که دیروز به آنها اشاره شد عبارت بودند از روایت ابن واسطی و روایت ابن مسکان و هم چنین دو روایت از معاویه بن عمار. اما روایت بعد مرسله محروم مفید است که می‌فرماید: محمد بن محمد المفيد في المقنعة قال : سئل عليه السلام عمن لم يجد هديا وجهل أن يصوم الثلاثة الايام كيف يصنع؟ فقال عليه السلام: أما أني لا آمره بالرجوع إلى مكة ولا أشق عليه ولا آمره بالصيام في السفر ، ولكن يصوم إذا رجع إلى أهله. و همچنین روایت سلیمان بن خالد که می‌فرماید: محمد بن الحسن بإسناده عن سعد بن عبدالله، عن الحسين، عن النضر بن سويد، عن هشام بن سالم، عن سليمان بن خالد، وعلي بن النعمان، عن عبدالله بن مسكان، عن سليمان بن خالد قال: سألت أبا عبدالله عليه السلام عن رجل تمتع ولم يجد هديا، قال: يصوم ثلاثة أيام بمكة، وسبعة إذا رجع إلى أهله، فان لم يقم عليه أصحابه ولم يستطع المقام بمكة، فليصم عشرة أيام إذا رجع إلى أهله. همان گونه که مشخص است از تعابیر استفاده شده در روایات بر می‌آید که گرفتن سه روز روزه در وطن مشروط به ضرورت است و اولا و بالذات واجب است که سه روز روزه در مکه باشد.

وی افزود: در مقابل این دسته روایات، دو روایت وجود دارد که می‌گوید اگر فرد مایل بود سه روز، روزه را در مکه بگیرد و اگر هم مایل بود می‌تواند در وطن روزه بگیرد. این دو روایت عبارت اند از صحیحه محمد بن مسلم که می‌فرماید: عن الحسين بن سعيد، عن فضالة بن أيوب، عن العلاء، عن محمد بن مسلم، عن أحدهما عليهما السلام قال الصوم الثلاثة الايام إن صامها فآخرها يوم عرفة، وإن لم يقدر على ذلك فليؤخرها حتى يصومها في أهله، ولا يصومها في السفر. و روایت زراره که می‌فرماید: عن زرارة، عن أبي عبدالله عليه السلام أنه قال : من لم يجد ثمن الهدي فأحب أن يصوم الثلاثة الايام في العشر الاواخر فلا بأس بذلك. همان گونه که از متن روایات مشاهده می‌شود، این روایات دلالتی بر این مطلب ندارد که اگر مایل بود می‌تواند سه روز روزه را در وطن بگیرد. ظاهر قرآن هم وجوب روزه گرفتن در مکه است، مشخص است که چند روایت عام در مقابل متن قرآن و این تعداد از احادیث توان مقاومت ندارد. در نتیجه احادیث گروه اول هم مطابق کلام الله است و هم مشهور تر است. بله اگر نتوانست روزه‌ها را در مکه بگیرد و یا جاهل بود و... می‌تواند تمام ده روز را در وطن روزه بگیرد. البته تمام این موارد مشروط به این است که ماه ذی الحجه تمام نشده باشد.

آیت‌الله مکارم شیرازی ادامه داد: فرع دوم در این مسئله این بود که آیا می‌شود سه روز و هفت روزه را در وطن و در مکه متصلا روزه گرفت یا خیر؟ مشهور بین علما این است که باید میان ده روز و هفت روز جدایی بیندازد، مرحوم علامه در منتهی می‌گوید و اوجب علماعنا التفریق بین ثلاثه و سبعه لانهم اوجبو ثم الثلاثه فی الحج و السبعه فی بلده. البته عجیب است که علامه بعد از این از علمای اهل سنت نقل می‌کند که می‌گویند فرد می‌تواند روزه‌ها را متصلا بجا بیاورد. صاحب جواهر هم در این مسئله ادعای عدم خلاف کرده و می‌گوید: بلا خلاف اجد.

وی افزود: دلیل این مطلب اولا کتاب الله است، چرا که آیه شریفه می‌فرماید: فمن لم یجد فصیام ثلاثه ایام فی الحج و سبعه اذا رجعتم. که دلالت بر جدا بودن هفت روز از سه روز دارد. روایتی نیز در این زمینه وجود دارد که صریحا می‌گوید واجب است که سه روز از هفت روز جدا باشد. این حدیث روایت علی بن جعفر است که می‌فرماید: عن محمد بن أحمد العلوي، عن العمركي الخراساني، عن علي بن جعفر، عن أخيه موسى بن جعفر عليه السلام قال: سألته عن صوم ثلاثة أيام في الحج وسبعة، أيصومها متوالية أو يفرق بينها؟ قال: يصوم الثلاثة أيام لا يفرق بينها، والسبعة لا يفرق بينها، ولا يجمع بين السبعة والثلاثة جميعا. البته در سند روایت محمد بن أحمد العلوي است که فردی ضعیف است ولی صاحب جواهر در مورد این روایت می‌فرماید و رواه علی بن جعفر فی کتابه یعنی کتاب علی بن جعفر پیش صاحب جواهر بوده و به یقین این حرف را می‌زند، علاوه بر این، این روایت هم مطابق عمل مشهور است و هم مطابق کتاب الله، پس ضعف سند آن جبران می‌شود.

وی ادامه داد: صاحب جواهر در آخر کلام خود می‌گوید این جدا سازی در صورتی است که در وطن نباشد چرا که اگر در وطن باشد می‌شود متصل خواند، ایشان دو روایت را نیز به عنوان دلیل این فتوی بیان کرده‌اند، یکی روایت سلیمان بن خالد است که می‌فرماید: محمد بن الحسن بإسناده عن سعد بن عبدالله، عن الحسين، عن النضر بن سويد، عن هشام بن سالم، عن سليمان بن خالد، وعلي بن النعمان، عن عبدالله بن مسكان، عن سليمان بن خالد قال: سألت أبا عبدالله عليه السلام عن رجل تمتع ولم يجد هديا، قال: يصوم ثلاثة أيام بمكة، وسبعة إذا رجع إلى أهله، فان لم يقم عليه أصحابه ولم يستطع المقام بمكة، فليصم عشرة أيام إذا رجع إلى أهله. روایت دوم نیز می‌فرماید: محمد بن علي بن الحسين قال: روي عن النبي صلى الله عليه وآله والائمة عليهم السلام أن المتمتع إذا وجد الهدي ولم يجد الثمن صام ثلاثة أيام في الحج: يوما قبل التروية ويوم التروية، ويوم عرفة: وسبعة أيام إذا رجع إلى أهله، تلك عشرة كاملة لجزاء الهدي، فإن فاته صوم هذه الثلاثة الايام تسحر ليلة الحصبة ـ وهي ليلة النفر ـ وأصبح صائما، وصام يومين من بعد، فإن فاته صوم هذه الثلاثة الايام حتى يخرج وليس له مقام صام هذه الثلاثة في الطريق إن شاء ، وإن شاء صام العشر في أهله، ويفصلّ بين الثلاثة والسبعة بيوم، وإن شاء صامها متتابعة ـ إلى أن قال: ـ ومن جهل صيام ثلاثة أيام في الحج صامها بمكة ان أقام جماله، وإن لم يقم صامها في الطريق، أو بالمدينة إن شاء ، فاذا رجع إلى أهله صام السبعة الايام. همان گونه که مشاهده می‌شود هیچ یک از این دو روایت دلالت بر این مطلب ندارد. حتی اگر دلالت هم داشته باشد.