به گزارش مرجع ما (پایگاه اطلاع رسانی مراجع شیعه) به نقل از شفقنا؛

حضرت آیت‌الله العظمی جوادی آملی در سلسله جلسات درس تفسیر خود در تفسیر آیات 7 تا 12 سوره «زمر» روز سه شنبه، 22 مهر ماه، بیان کرد: بعد از تبین خطوط کلی این سوره یعنی اصول دین محور فضیلت و رذیلت، حق و باطل، خیر و شر و حسن و قبح را علم و جهل قرار دارد. اینکه در آیه 8 فرمود عالم و غیر عالم مساوی نیست به منزله متن است آنچه به صورت «إِنْ تَكْفُرُوا» و «وَإِنْ تَشْكُرُوا»  در آیه 7 بیان فرمود و در آیه 8 فرمود کسانی که در حالت دشواری به سمت الله می‌روند و یا الله می‌گویند و وقتی آن مصیبت ‌انها برطرف شد شرک می‌ورزند و کسانی که اهل بردباری نیستند با اهل بردباری فرق می‌کنند همه در محور علم و جهل است بنابراین آیه‌« قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ؛ بگو: آيا کسانى که خدا را مى‌شناسند با کسانى که خدا را نمى‌شناسند يکسانند» به مثابه متن است. در حقیقت قسمت اول آیه هفتم « إِنْ تَكْفُرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنْكُمْ وَلَا يَرْضَى لِعِبَادِهِ الْكُفْرَ » برای لایعلمون است و قسمت دوم آیه هفتم «وَإِنْ تَشْكُرُوا يَرْضَهُ لَكُمْ» اشاره به یعلمون دارد.

وی ادامه داد: همچنین آیه 9 این سوره « وَإِذَا مَسَّ الْإِنْسَانَ ضُرٌّ دَعَا رَبَّهُ مُنِيبًا إِلَيْهِ» اشاره به لایعلمون دارد و آیه دهم « مَّنْ هُوَ قَانِتٌ آنَاءَ اللَّيْلِ سَاجِدًا وَقَائِمًا » آن کسی که شب و روز به یاد خداست اشاره به یعلمون دارد. آن کسی که اهل صبر و بردباری نیست برای لایعلمون است، آنکه اهل صبر و بردباری است یعلمون است. علمی که ذات اقدس اله از آن تعریف کرده است و برای عالم مزیت و درجه‌ای قائل است همان است که در آغاز سوره مبارکه بقره با « وَعَلَّمَ آدَمَ الأَسْمَاء كُلَّهَا» ذکر شده است. وقتی اول قرآن با تعلیم اسماء به انسان شروع می‌شود معلوم می‌شود که تمام علومی که قرآن از آن حمایت می‌کند به علم الاسماء بر می‌گردد و علم الاسماء چیزی جز توحید محض نیست. وقتی دعای نورانی جوشن کبیر را که حدود هزار اسم از اسماء الهی است بررسی شود انسان می‌فهمد که چیزی برای غیر از خدا در جهان نمی‌ماند. اگر نافع است، قابض است، باسط است، ممات است، حیات است همه به نام اوست. وقتی که انسان این را بفهمد همه‌اش توحید محض خواهد شد آن وقت می‌فهمد که مدیر کل عالم و جهان خداوند تبارک و تعالی است.

آیت‌الله جوادی آملی اظهار کرد: بنابراین این آیه اگر متن باشد همه آیات گذشته به منزله شرح اوست و همه آیات آینده نیز به منزله متن اوست اینکه وجود مبارک حضرت رسول (ص) فرمود: « إِنَّمَا الْعِلْمُ ثَلَاثَةٌ آيَةٌ مُحْكَمَةٌ أَوْ فَرِيضَةٌ عَادِلَةٌ أَوْ سُنَّةٌ قَائِمَةٌ» بازگشت همه اینها مراحل توحید، فقه، اخلاق و حقوق بر می‌گردد و علوم دیگر نیز زیر مجموعه همین علوم است. زیرا همان طور که بارها بیان شد ما علم غیر دینی نداریم، چطور بررسی فعل امام معصوم دینی است اما بررسی فعل خداوند که جهان و عالم است دینی نباشد. این اصلا فرض ندارد که علم غیر دینی باشد. عالمان و دانشمندان دیگر علوم در علم دینی غرق هستند چرا که فعل خداوند را بررسی می‌کنند چطور سخن از علم غیر دینی می‌کنند چرا که چیزی در جهان نیست مگر فعل خداوند و نهایت ساینس و دیگر علوم هم بررسی همین جهان است.

وی افزود: البته ممکن است علمی تعبدی باشد برخی توصلی، چرا که اعمال توصلی نیز به دستور خداوند انجام می‌شوند مانند بیع و ... دینی بودن غیر از عبادی بودن است دین عام‌تر از عبادی بودن است. قهرا علمی که قرآن کریم ذکر می‌کند ریشه آن همان «علم آدم الاسمائ» است که بمنزله صدر قرآن و اول قرآن و متن قرآن است و کل قرآن شرح اسماء الهی است. البته گاهی اسماء الهی در آیه قرار می‌گیرند و گاهی در آخر آیه قرار می‌گیرند که غالبا اسماء الهی در پایان آیه قرار می‌گیرد و اسمی که در پایان آیه قرار می‌گیرد دلیل مضمون همان ایه آست اگر مضمون آیه رحمت بود پایان آیه به «غفور رحیمآ خواهد بود و پایان آیه انتقام «عزیز حکیم» خواهد بود. گاهی اتفاق می‌افتد که اسماء الهی در اول آیه می‌آیند مانند برخی از آیات سوره مبارکه رعد که از این آیات زیاد به چشم می‌خورد.گاهی می‌گویند اوست که این ‌کارها را کرده است و گاهی می‌گوید اگر بررسی کنید خواهید دید اوست که این کار را کرده است.

این مفسر قرآن کریم بیان کرد: قهرا علمی که قرآن به آن دعوت می‌کند و از آن حمایت می‌‌کند علم توحید می‌شود و چون علم غیر توحیدی در عالم نیست پس همه علوم دینی می‌شود. برخی از علوم به جهان خارج بر نمی‌گردد و علم آن است که این شخص چه کار بکند که سینما از همین قبیل است سینما می‌تواند دینی و غیر دینی باشد چرا که می‌خواهد بحث کند که شخص چه کار می‌خواهد بکند، بحث در این نیست که در این عالم چه کاره است. ولی در مقابل آن هر علمی که به فعل خداوند در جهان مانند فیزیک، شیمی، نجوم و...می پردازد تصور غیر دینی در آن راه ندارد اما در سینما این طور نیست، سینما فعل خدا نیست بحث در فعل هنرمند است لذا می‌تواند هم دینی باشد هم غیر دینی. اگر بازیگر بازی کند غیر دینی می‌شود اما اگر هنرمندی کند دینی می‌شود. اگر معقول را محسوس کرد می‌شود هنر اما اگر متخیل را محسوس کرد می‌شود بازی.

وی اضافه کرد: هدف این است علمی که در این آیات به آن اشاره شد علمی است که انسان به نماز شب، به صبر، به شکر و همه کمالاتی که در این ایات به آن اشاره شده است رهنمون سازد. از وجود مبارک امام صادق و باقر رسیده است که فرمودند«ما عالم هستیم، دشمنان ما الذین لایعلمون اند و شیعیان ما اولو الالباب هستند» یعنی بخش پایانی آیه 9 این سوره را به شیعیان تطبق داده‌اند «إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُولُو الْأَلْبَابِ»  اینکه می‌فرمایند شیعیان ما اولو الالباب هستند یعنی اینکه ای شیعه ما بکوش تا اولو الالباب شوی.

آیت‌الله جوادی‌ آملی تشریح کرد: علم را مشخص کرد و صبر، احسان، بردباری و نماز شب را جزء شاخه‌های علم کرد و فرمود علم چیزی است که به هجرت، جهاد و دیگر کارهای عام المنفعه منتهی می شود. در آیه 97 سوره نساء «إِنَّ الَّذِينَ تَوَفَّاهُمُ الْمَلآئِكَةُ ظَالِمِي أَنْفُسِهِمْ قَالُواْ فِيمَ كُنتُمْ قَالُواْ كُنَّا مُسْتَضْعَفِينَ فِي الأَرْضِ قَالْوَاْ أَلَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللّهِ وَاسِعَةً فَتُهَاجِرُواْ فِيهَا فَأُوْلَـئِكَ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَسَاءتْ مَصِيرًا؛ کسانی هستند که فرشتگان جانشان را می‌ستانند در حالی که بر خويشتن ستم، کرده بودند از آنها می پرسند  در چه کاری بوديد؟ گويند: ما در روی زمين مردمی بوديم زبون گشته فرشتگان گويند: آيا زمين خدا پهناور نبود که در آن مهاجرت کنيد؟ مکان اينان جهنم است و سرانجامشان بد» خداوند الارض‌الله واسعه را زمینه برای هجرت قرار می‌دهد. آیه 97 سوره نسا اشاره به کسانی دارد که به خودشان در زمین ظلم کردند، یعنی داعش آمده در کشورشان و آنها گفتند «انا رب الابل» و این مکتب را تا الان حفظ کردند، (در زمان حمله ابرهه به خانه خدا عبدالمطلب به سراغ اهالی مکه رفت ولی آنها گفتند ما صاحبان شتران خود هستیم و از آنها محافظت می‌کنیم، خدا هم کعبه است و از آن محافظت می‌کند) انسان باید برود دفاع کرد، به او گفته می‌شود برو بجنگ، مهاجرت کن می‌گوید برایم دشوار است اینان کسانی هستند که در حال مرگ به سختی جان می‌دهند و خداوند به آنها رحم نمی‌کند.