به گزارش مرجع ما (پایگاه اطلاع رسانی مراجع شیعه)؛

حضرت آیت‌الله العظمی مکارم در ادامه سلسله جلسات درس خارج خود روز سه شنبه 22 مهر ماه چنین بیان کرد: بحث در این مسئله به آنجا رسید که آیا فرد می‌تواند روزه‌ها را از اول ماه ذی الحجه بگیرد یا خیر؟ گفتیم که اقوال علما در این مسئله بسیار مشوش است، عده‌ای قائل به جواز روزه از اول ماه ذی الحجه شده‌اند و عده ای قائل به عدم جواز، از جمله دلایلی که قائلین به جواز، به آن استناد کرده‌اند، ظاهر آیه شریفه است، آنها گفته‌اند منظور از حج در این آیه تمام ذی الحجه است، از طرفی روایت رفاعه که قبلا به آن اشاره کردیم نیز این مطلب را تأیید می‌کند، چرا که امام در آن روایت حج در آیه  شریفه را به تمام ماه ذی الحجه تفسیر کرده بود، دلیل دیگری که این عده به آن استناد کرده‌اند روایت زراره است که می‌فرماید: عن سهل، عن أحمد بن محمد بن أبي نصر، عن عبد الكريم بن عمرو، عن زرارة، عن أحدهما عليهما السلام أنه قال: من لم يجد هديا وأحب أن يقدم الثلاثة الايام في أول العشر فلا بأس. البته سند این روایت به دلیل وجود سهل بن زیاد با مشکل مواجه است، در نتیجه با وجود این که از نظر دلالت روایت خوبی است، به علت ضعف سند نمی‌توان به آن استناد کرد، چرا که شهرتی برای جبران ضعف سند در این زمینه وجود ندارد. البته روایت دیگری نیز با این مضمون از جناب زراره نقل شده است که ظاهرا با این روایت یکی بوده و تنها به دو صورت نقل شده است.

وی ادامه داد: در مقابل این قول ظاهر روایاتی که می‌فرمود فرد باید روز هفتم و هشتم و نهم را روزه بگیرد، دلالت بر این دارد که قبل از این روزها نمی‌تواند روزه بگیرد از جمله روایت رفاعه که می‌فرماید: محمد بن يعقوب، عن عدة من أصحابنا، عن أحمد بن محمد، وسهل بن زياد جميعا، عن رفاعة بن موسى قال: سألت أبا عبدالله عليه السلام عن المتمتع لا يجد الهدي؟ قال: يصوم قبل التروية  ويوم التروية ويوم عرفة، قلت : فإنه قدم يوم التروية قال: يصوم ثلاثة أيام بعد التشريق، قلت؟ لم يقم عليه جماله، قال: يصوم يوم الحصبة وبعده يومين، قال: قلت: وما الحصبة؟ قال: يوم نفره، قلت: يصوم وهو مسافر؟ قال: نعم أليس  و یا روایت معاویه بن عمار که می‌فرماید: عن علي بن إبراهيم، عن أبيه، وعن محمد بن إسماعيل، عن الفضل بن شاذان، عن صفوان، وابن أبي عمير، عن معاوية بن عمار، عن أبي عبدالله عليه السلام قال: سألته عن متمتع لم يجد هديا؟ قال: يصوم ثلاثة أيام في الحج: يوما قبل التروية، ويوم التروية، ويوم عرفة. همان گونه که مشخص است این روایات ظاهر در امر بوده و امر دلیل بر وجوب است پس بر مبنای این وجوب نمی‌توان قبل از آن روزه گرفت.

وی افزود: حال عده‌ای دیگر از جمله مرحوم شیخ مفید، میان این دو دسته روایت جمع کرده و گفته‌اند: روایاتی که می‌فرمود روزهای هفتم تا نهم را روزه بگیرد، را حمل بر استحباب کرده و روایات مجوزه را حمل بر جواز می‌کنیم، یعنی همان حکمی که در زمان جمع میان نص و ظاهر انجام می‌دادیم. اما بهتر است بگوییم که احوط این است که زودتر از روزهای هفتم و هشتم و نهم روزه نگیرد، احوط در اینجا، احوط وجوبی است زیرا گذشته از اینکه ظاهر این روایات وجوب است، در مسئله ادعای اجماع شده، پس باید احتیاط کرد، گذشته از این، مطلب مهم این است که تا قبل از این زمان هنوز وقت قربانی نشده است تا بتوان روزه بدل از آن را گرفت.

آیت‌الله مکارم ادامه داد: مسئله 22 این است که اگر کسی سه روز روزه را گفت، بعد از آن تمکن بر قربانی پیدا کرد چه تکلیفی دارد؟ مرحوم امام می‌فرماید: لوم صام الثلاثه ثم تمکن من الهدی لا یجب علیه الهدی ولو تمکن فی اثنائه، یجب، یعنی بعد از گرفتن سه روز روزه حتی اگر تمکن از هدی نیز پیدا کرد، قربانی لازم نیست، حتی عده‌ای بر این مسئله ادعای اجماع کرده‌اند، بعنوان مثال مرحوم صاحب ریاض می فرماید: ولو صام الثلاثه فی الحج لفقد الهدی و ثمنه ثم وجد الهدی لم یجب علیه علی الاشهر الاظهر و عن الخلاف الاجماع علیه لکنه افضل بلا خلاف یظهر ، مرحوم نقراقی در کتاب مستند نیز همین مطلب را تقریبا با همین جملات، بیان می‌کند. البته ظاهر عبارت مرحوم صاحب ریاض نفی وجوب قربانی است و نه نفی جواز آن، چرا که در ادامه می‌فرماید اگر قربانی کند بهتر است، در این سخن ادعای عجیبی وجود دارد چرا که در این صورت جمع میان بدل و مبدل شده است و مشکل آن این است که در زمان جمع میان بدل و مبدل، یک واجب دو امتثال خواهد داشت.

وی افزود: در مسئله قول دومی نیز وجود دارد، چرا که مرحوم شیخ طوسی فتوی دیگری داده است، ایشان می‌فرماید: اگر به روزه مشغول بوده کافی است، إذا تلبس بالصوم ثم وجد الهدي، لم يجب عليه أن يعود إليه، وله المضي فيه وله الرجوع إلى الهدي بل هو الأفضل، زمانی که می‌گوید تلبس به صوم کافی است، یعنی حتی اگر فرد در حال روزه گرفتن در روز اول از این سه روز هم باشد کافی است.

این مرجع تقلید ادامه داد: قوم سوم از کلام مرحوم کاشف اللسام استفاده می شود، ایشان معتقد است که اگر روزه‌ها را در روزهای هفتم و هتشم و نهم به جای آورد، هدی لازم نیست اما اگر روزهای اول و دوم و سوم را روزه گرفته باشد، کفایت از هدی نمی‌کند، یعنی اگرچه روزه‌ها در این سه روز صحیح است اما با تمکن از هدی مجزی نیست. قول بعد مرحوم کافی است که می‌فرماید: اگر قربانی پیدا کردی روزه‌ها اصلا صحیح نیست، مرحوم صاحب جواهر نقل می‌کند که مرحوم قاضی ابن براج نیز قائل به همین مطلب بوده است. اما با وجود همه این اقوال، مشهور این است که روزه‌ها کفایت از هدی می‌کند اگرچه افضل این است که هدی را انجام دهد. در اینجا یک نکته باقی می‌ماند و آن این که مقتضای قاعده در این مسئله چیست، آیا سه روز روزه کافی است و بدل حاصل شده و حتی اگر قربانی هم پیدا کند، روزه‌ها از قربانی کفایت می‌کند، یا خیر؟ به مقتضای قاعده انجام سه روز روزه مجزی نیست چرا که فرد با روزه گرفتن این سه روز تنها نیمی از واجب را انجام داده چرا که هنوز، هفت روز را بجا نیاورده است، اگر ده روز بجا آورده بوده کافی است.

شفقنا