به گزارش مرجع ما (پایگاه اطلاع رسانی مراجع شیعه) به نقل از اسرا؛ حجت‌الاسلام والمسلمین مرتضی جوادی آملی در همایش "طرح مطالعات و تبیین اندیشه های آیت الله العظمی علامه جوادی آملی" گفت: «مکتب‌هاي فکري هر کدام به نوبه خود آثار و برکاتي را براي جامعه در سطوح و جهات مختلف به همراه دارند، اما اين مکتب‌ها به لحاظ آثار و کارکرد يکسان و در يک سطح نيستند، از میان مکاتب فکری مختلف تنها برخي از آنها حقّا منشأ تحول و تغيير در فرهنگ، بلکه تمدن‌اند و به يک معنا تمدن‌سازند.»

رئیس بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء در این همایش به سخنان زیر اشاره کرده است:

* اندیشه آيت الله جوادي آملي، بستر مکتبي است که به حق منشأ تحول بزرگ در فرهنگ و سازنده تمدن جديد و نوين اسلامي است؛ زيرا پايه‌ها و بنيان‌هايي در اين مکتب وجود دارد که اگر شناخته شود و جامعه آن را خوب بتوانند بشناسند قدرت تحول را در خود مي‌يابند. در اینجا از مکتبي سخن مي‌گوييم که منشأ تغيير و دگرگوني در تمدن اسلامی است، لذا بحث از يک شخص، مجموع يک کتب و آثار و تأليفات و ... نيست، بلکه بحث از مکتبي است که صدها بلکه هزارها اثر علمي از آن بايد توليد شود.

* جامعه جهاني منتظر يک سخن درست و متمدنانه با مباني استوار و اصيل علمي و فرهنگي است و حوزه‌هاي علميه هستند که اکنون مي‌توانند اين رسالت علمي را به خوبي بيابند و دنبال کنند. این گونه نشست ها نشان از آن دارد که خاستگاه اين تمدن و اين مکتب در حوزه‌هاي علميه است و حوزه‌هاي علميه عهده‌دار ساختن چنين مکتبي هستند که منشأ چنين تحولي باشند.

* جامعه ما به دنبال اين است که با يک انديشه متعالي‌تر روبه‌رو شود، مي‌خواهد با آثار و کتاب حضرت آیت الله جوادی آملی ارتباط برقرار کند، اما راه و روشش چيست؟! چگونه بايد اين مسير علمي را طي کند تا به اوج انديشه‌ها و نوع نگاه و بينشي که ايشان در اين آثار دارند راه پيدا کند؟ الان گسستي بين اين انديشه‌ها و جامعه وجود دارد و اين حوزه‌ها هستند که هم رسالت تبيين اين انديشه‌ها را دارند و هم پر کردن اين خلأيي که بين جامعه و سطح عمومي جامعه ما با اين نوع بينش و انديشه دارند.

* ثمره ارتقای فکری جامعه، دوری از خرافه و کج‌انديشي است. هر چه فرهنگ عمومي و عقل گرایی در جامعه بالاتر برود و انديشه‌ها متعالي‌تر بشود جامعه ما از خرافه، کج‌انديشي، کج‌سليقگی و انحراف نجات پيدا مي‌کند، همين جامعه ديني ما با وجود علما، مراجع و شخصيت‌هاي علمي، کم خرافه‌پذير نيست، اگر شخصيت‌هاي مهم و تأثيرگذار خصوصا مراجع عظام تقليد و عالمان انديشمند و دلسوز ديني نبودند، جامعه ديني ما قطعا به سمتي مي‌رفت که نبود.

* امروز خرافه نزديک‌ترين خطر فکری به جامعه است. هر چه جامعه ما علمي‌تر، دانشي‌تر، بينشي‌تر و عميق‌تر بيانديشد از اين‌گونه مصائب و آسيب‌هاي علمي و فرهنگي و ديني در امان است.

* انديشه‌هايي مانند اندیشه و منظومه فکری حضرت آيت الله جوادي آملي در صيانت‌بخشي جامعه در حوزه فرهنگ، دين و نظاير آن بسيار اثرگذار است. همان‌طوري که افکار و آرا و آثار شهيد مطهري بسياري از لغزش‌ها و انحراف‌ها را کنار زد و مسير صحيح را به جامعه نشان داد.

* مؤلفه اوّلي که در شکل‌گيري اين مکتب اصيل وجود دارد مسئله روش و منهجي است که در اين مکتب وجود دارد. در اين نگاه، همه راه‌هاي علمي معقول و مقبول به استخدام در مي‌آيد. روش نقلي، عقلي و رشهودي تحت سلطان روش‌ها که روش وحي است در استخدام اين مکتب است. عقل به عنوان يک مؤلفه اصيل و عمده و تشکيل‌دهنده اين مکتب نقش‌آفريني مي‌کند. در اين مکتب به روش عقلي و تفکّر عقلي بهاي تامّي بخشيده شده.

* حضرت آيت الله جوادي آملي کتاب منزلت عقل در هندسه معرفت ديني را به همين منظور هم تأليف فرمودند و بارها و بارها در نشست‌هاي علمي بدان پرداختند که عقل در فهم حقيقت دين چه سهمي و چه نقشي دارد؛ البته عقلي که در اين مکتب مطرح مي‌شود يک عقل پاک و منقّح و منزه است. عقلي مي‌تواند منبع معرفت ديني باشد که اين ويژگي‌ها را داشته باشد. تأکيد مي‌کنيم عقل منقّح, عقل منزه از همه شوائبي، که از ظن و گمان و وهم و قياس و از هر شبهه علمي و شهوت عملي منزه است عقل نظري و عملي آميخته‌اي که اين‌گونه شوائب را کنار زده است این تفکر عقلي، از منظر حضرت آیت الله جوادی آملی يک تفکّر درست ديني است.

* در اين مکتب عقل با همه توانش به خدمت گرفته مي‌شود تا عمق دين را فهم کند؛ البته به ميزاني که مي‌فهمد، گرچه عقل اين‌گونه نيست که بتواند همه حقيقت دين را بيابد تصديق مي‌کند که بسياري از حقيقت دين در حوزه انديشه و حوصله تفکر عقلي جا نمي‌گيرد، و لذا عقل مي‌گويد ما پيغمبر، وحي، کتاب و امام مي‌خواهيم. همه آنچه را که بزرگان دين در علم کلام در خصوص اثبات مبدأ، اثبات رسالت و وحي، اثبات کتاب دارند. همين عقل برهاني است که با يک روش خاصّي به اين جايگاه مي‌رسد, اين يک نکته که عقل در اين جايگاه و اين مکتب نقش اساسي دارد.

* مسئله شهود و معرفت شهودي جايگاه ويژه‌اي در منظومه فکری حضرت آیت الله جوادی آملی دارد؛ البته شهودي که به شهود معصوم مؤيّد باشد و تأييد شهود معصوم را به همراه داشته باشد. يک نگرش عرفاني اصيلي که مؤيّد و مصدّق به تصديق و تأييد ديني و کتاب و سنّت و عقل معتبر باشد از منظر ايشان محترم است، لذا دانش عرفان اصيل اسلامي که از هر شائبه‌اي مصون است به عنوان يک منبع معرفتي در استخدام شناخت آن حقيقت دين قرار مي‌گيرد. اين دانش عرفان است که مي‌تواند چنين سطحي از معرفت را ايجاد کند اين نگاه, اين روش, اين دانش در اين مکتب پذيرفته‌شده است و به عنوان يکي از مسيرهاي معرفتي مورد پذيرش و قبول است.

* شاخصه سوم معرفت در این تفکر، مسئله نقل است. عقل و نقل و شهود مجاري اصلي و مسيرهاي معرفت درستي هستند که در اين مکتب مورد پذيرش و قبول هستند. همچنین منابع عقلي، منابع عرفاني، منابع فلسفي که مؤيّد و مصدّق به آن نگاه سلطاني وحي هستند؛ البته در اين دانش پذيرفته‌شده است. اما مسئله نقل که کتاب و سنّت است که جايگاه والايي در حوزه معرفت ديني به عهده دارد.

* در دیدگاه حضرت آیت الله جوادی آملی وحي، معصوم است از هر خطايي، اما آن چيزي که از وحي در اختيار ماست، نقل است و ما با نقل از وحي سر و کار داريم و الاّ اگر ما هم وحي را تلقّي مي‌کرديم اختلافي نداشتيم. اين که اين همه فقها در يک مسئله فرعي اختلاف نظر دارند، براي آن است که مستقيماً با وحي ارتباطي ندارند.

* اگر کسي همه منابع معرفتي را ملاحظه کند، يعني کتاب، سنّت و عقل را در تمام لايه‌هايش ملاحظه کند و تعارضات را برطرف کند نگاه روشني پيدا کند، مي‌تواند بگويد اسلام اين را مي‌گويد، اگر کسي روايتي را شنيد يا ديد بيايد نقل بکند که اسلام اين را مي‌گويد خودش يک فاجعه ايجاد مي‌کند .

* اين سه منبع معرفتي يا سه منهج و روش معرفتي از منظر حضرت آيت الله جوادي آملي با آن تدقيق و مداقّه‌هاي علمي شناخته‌شده و مورد پذيرش است. ما مسيري داريم به نام مسير نقل که اگر پاک و سالم باشد و يک مسيري داريم به نام مسير عقل که اگر پاک و سالم باشد و مسيري داريم به نام مسير شهود که اگر آن هم منقّح و منزّه باشد در خزينه ذهن يک دانشمند اسلامي به یک هم‌افزايي و هم‌پوششي فوق‌العاده‌اي نسبت به يکديگر می رسد.

* تأثير و تأثر عميق و وسيع علمي بين اين سه منهج وجود دارد، يعني اين‌طور نيست که منهج نقلي، منهج مستقلي باشد و بشود بدون عقل و تفکّر عميق عقلي مسائل نقلي را بگوييم. همين ظاهري که در نزد اهل تسنّن تبدیل به سلفي‌گري و دیگر جریان های افراطی میشود. اين عصاره منظومه فکری حضرت آیت الله جوادی آملی است.