به گزارش مرجع ما (پایگاه اطلاع رسانی مراجع شیعه) به نقل از شفقنا؛

حضرت آیت‌الله جعفر سبحانی در ادامه سلسله جلسات درس تفسیر خود در تفسیر آیه 45 تا 48 سوره مبارکه «زمر» روز پنج شنبه، 2 مردادماه ، بیان کرد: در آیات گذشته نحوه جدال و سخن گفتن مشرکان با پیامبر بیان شد. در میان این جدال‌ها بالاخره پیامبر هم انسان است و برخی از رفتارها باعث دلسردی و آزرده شدن خاطر انسان می‌شود و پیامبر هم از این مسثنی نیست، بر این اساس ممکن است جدال‌ها و سخن گفتن با مشرکان باعث آزرده خاطر شدن پیامبر شود، نه اینکه او را دلسرد کند چون او پیامبر خداست و هیچ وقت از انجام تکلیف الهی دلسرد نمی‌شود. بنابراین جدال‌های پیامبر با مشرکان باعث آزرده خاطر شدن پیامبر شده بود و خداوند برای تسلی پیامبر آیه سوره زمر را نازل کرد.

وی ادامه داد: خداوند در آیه 45 سوره زمر در تسلی خاطر پیامبر دو مطلب را برای مقدمه و یک مطلب در انتهای آیه بیان می‌کند خداوند در این آیه می فرماید: « قُلِ اللَّهُمَّ فَاطِرَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ عَالِمَ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ أَنْتَ تَحْكُمُ بَيْنَ عِبَادِكَ فِي مَا كَانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ؛ بگو: خداوندا، اى پديدآورنده آسمان‌ها و زمين، اى داناى نهان و آشکار، تو ميان بندگانت درباره آنچه بر سرش اختلاف دارند، داورى خواهى کرد»

این مفسر قرآن کریم اظهار کرد: اما آنچه در این آیه ممکن است سوال باشد این مطلب است که چرا خداوند دو مطلب اولی را مقدمه برای مطلب نهایی بیان کرد. در پاسخ به این سوال باید گفت بر اساس آنچه در انتهای آیه بیان کرده است، خداوند سخن از حکم و قضاوت می‌کند و در حقیقت آن دو مقدمه،‌ مقدمات عقلی برای هر حکم و قضاوتی است بر این اساس قاضی باید دارای دو صفت باشد اول قادر و توانا باشد «فَاطِرَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ » و خداوند نیز قادر و تواناست و مقدمه اول نیز به همین اصل عقلی اشاره دارد، شرط دوم قاضی برای حکم کردن علم است « عَالِمَ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ » یعنی باید دانا باشد تا بتواند حق و باطل را تشخیص دهد، که خداوند داناست و مقدمه دوم نیز اشاره به این مطلب دارد و زمانی که این دو برای خداوند حاصل بود و هر دو را دارا بود پس او میان بندگانش در مسائل اختلافی حکم می کند و این همان مطلب انتهایی است که در نتیجه دو مقدمه ذکر شده است.

وی افزود: در حقیقت این آیه در بیان شرایط قضاوت است کسی که می خواهد برای چیزی حکم کند و قضاوت کند بر اساس آنچه در این ایه بیان شده است باید دارای دو شرط توانایی و قادریت در حکم و علم و دانایی برای تشخیص حق و باطل باشد.

آیت الله سبحانی تصریح کرد:‌ اما در این آیه مسئله ای مبهم مانده است و آن نحوه قضاوت و داوری خداوند است که این مطلب در آیه بعد بیان می‌شود « وَلَوْ أَنَّ لِلَّذِينَ ظَلَمُوا مَا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا وَمِثْلَهُ مَعَهُ لَافْتَدَوْا بِهِ مِنْ سُوءِ الْعَذَابِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ  ؛ و اگر آنچه در زمين است و همانند آن که به آن ضميمه شود ، همه از آنِ کسانى باشد که با انکار آخرت به خود ستم نموده اند ، آن را براى رهايى خود از عذاب ناگوار روز قيامت خواهند داد» مشرکان در روز قیامت آرزوی بازگشت به دنیا می کنند اما این آرزوی آنها محقق نخواهد شد. چرا که این محال است.

وی ادامه داد: ادامه این آیه در بیان تجسم اعمال در آخرت است خداوند در این آیه می فرماید: « وَبَدَا لَهُمْ مِنَ اللَّهِ مَا لَمْ يَكُونُوا يَحْتَسِبُون»تمام اعمال و رفتار انسان‌ها خواه خوب باشد، خواه بد برای آنها روز قیامت مجسم می‌شود در حقیقت تجسم اعمال انسان مانند نمایش یک فیلم از جنایت یک جنایتکار است، مانند جنایتکاری که در مکانی جنایتی را انجام می‌دهد در حالی که خبر ندارد دوربینی از اعمال و رفتار او در حال فیلم برداری کردن است، این جنایتکار در محکمه جنایت خود را انکار می‌کند اما زمانی که فیلم به نمایش در بیایید و خود را در حال انجام جنایت ببیند دیگر جای برای انکار او باقی نمی‌ماند.

این مرجع تقلید بیان کرد: هر عمل سه وجود دارد، وجود مادی در دنیا، وجود برزخی بین دنیا و قیامت و سومین وجود رفتار و اعمال انسان در آخرت است که در هر کدام از اینها وجودش متفاوت است و در حقیقت بدا و روشن شدن اعمال و رفتار انسان همان نحوه وجودی است که در آخرت و قیامت وجود دارد. مشرکان وقتی در صحنه قیامت شرک خود را انکار می‌کنند از جانب خداوند اعمال و رفتار آنها برای آنها روشن می‌شود و عمل آنها برای آن ها مجسم می شود و همه آن چه که انجام دادند و فکر می‌کردند در دنیا با چشم خود می‌بینند که دیگر جای انکار برای آنها باقی نماند.

وی افزود: مسئله تجسم اعمال را در آیات دیگر مانند آیه34 سوره توبه می‌توان مشاهده کرد در حقیقت در این آیه تجسم اعمال در آخرت و به نوعی وجود اخروی اعمال انسان به خوبی به نمایش در آمده است در این آیه خداوند فرموده است: « يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِنَّ كَثِيرًا مِّنَ الأَحْبَارِ وَالرُّهْبَانِ لَيَأْكُلُونَ أَمْوَالَ النَّاسِ بِالْبَاطِلِ وَيَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ اللّهِ وَالَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ وَلاَ يُنفِقُونَهَا فِي سَبِيلِ اللّهِ فَبَشِّرْهُم بِعَذَابٍ أَلِيمٍ؛ ای کسانی که ايمان آورده ايد ، بسياری از حبرها و راهبان اموال مردم ، رابه ناشايست می خورند و ديگران را از راه خدا باز می دارند و کسانی راکه از زر و سيم می اندوزند و در راه خدا انفاقش نمی کنند ، به عذابی دردآور بشارت ده ».

آیت الله سبحانی در تفسیر آیه  48 این سوره گفت: این آیه اشاره به این دارد که مشرکان، دشمنان خدا و پیامبر گاهی بیدار می‌شوند زمانی که ناراحتی بدنی و روحی به آنها می‌رسد، در حقیقت این زمانی است که فطرت آن انسان باز می‌شود تا از ناراحتی خارج شود. البته مربوط به نوع بشر است حتی مومنان و مسلمانان نیز زمانی که دچار ناراحتی می‌شوند و یا چیزی از خداوند می‌خواهند توجه بیشتری به خداوند می‌کنند. انسان هنگام غفلت از خداوند غافل است اما زمانی که محتاج می‌‌شود به خداوند توجه می‌کند اما همین انسان زمانی که نعمت را گرفت و ناراحتی‌اش بر طرف شد، خداوند را فراموش می‌کند و به دنبال این است که نقش خداوند را از رفع ضر یا رسیدن به خواسته‌اش نفی ‌کند و همه چیز را به خودش و  غیر خدا نسبت دهد تا به این وسیله خدا را از خدا دور کند. که خداوند در ادامه آیه می ‌فرماید «بل هی» این امتحانی است برای انسان که ببینیم انسان آیا یادش می‌ماند یا نمی‌ماند.

وی در تبیین معنای امتحان افزود: امتحان دو انگیزه دارد یکی اتمام حجت است و دیگر بروز کمال انسانی است. در حقیقت در وجود هر انسانی یک سری قابلیت‌هایی وجود دارد، یکی قابلیت دارد که واقعا بنده باشد و دیگر قابلیت دارد که کافر باشد و خداوند با جریان امتحان می‌خواهد هر فردی را به کمال خودش برساند مانند آنچه در مورد حضرت ابراهیم بود چرا که در مورد امتحان حضرت ابراهیم برای قربانی اسماعیل اتمام حجت معنایی وجود ندارد، قابلیت جناب ابراهیم برای فداکاری و توحید بود که خداوند می‌خواست توحید ابراهیم روشن شود و نشان داده شوند اما در مقابل در مورد کافران نیز همین است خداوند آنان را امتحان می‌کند که تمام قابلیت‌های کفر و شرکی که در خود دارند آن را نشان دهند و این کفر و شرک‌شان به تمام و کمال نشان داده شود.