حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی می گوید: بدون اقامه قسط و عدالت‏ اجتماعى هرگز جامعه بشرى به اهداف نهایى خود یعنى‏ تکامل معنوى نخواهند رسید بلکه تا جامعه بشرى به مرحله خود جوشى در امر اقامه قسط و اجراى عدالت نرسد این هدف تأمین نخواهد شد.

به گزارش مرجع ما به نقل از شفقنا، این مرجع تقلید در تبیین اصل عدالت طلبی در نهضت حسینی اظهار می دارد: در وهلۀ نخست باید گفت تعادل حکمت ؛ عفت و شجاعت و ترکیب آنها با یکدیگر به عدالت‏ منتهی می شود.[۱] عدالت در نظام تکوین و آفرینش به معناى قراردادن هر چیز در جاى واقعى و حقیقى خود است،[۲] بنابراین، عدالت نه تنها مأموریت اصلى پیامبران است، بلکه گردونه عالم هستى بر محور عدالت دور مى‏زند.[۳]

هم چنین معنى دیگر عدالت‏ «مراعات حقوق افراد» است ، در نقطه مقابل آن «ظلم» قرار دارد که به معنی‏ حق دیگرى را گرفتن و به خود اختصاص دادن، یا حق کسى را گرفتن و به دیگرى دادن، یا تبعیض قائل شدن است.[۴]

با این تفاسیر باید گفت در نهضت حسینی بحث از مکتب فکرى و عقیدتى و عملى امام حسین علیه السلام مبتنی بر عدالت‏ و حمایت از انسان­ ها است [۵]، مکتبى که در طول تاریخ جریان داشته و دارد و آن چه مربوط به آن است پایان گرفتنى نیست.[۶]

شکوه عدالت خواهی در نهضت حسینی

بی تردید امام حسین‏ علیه السلام بر علیه یزید قیام کرد تا تبعیض ‏ها را برچیده، و عدالت‏ را جایگزین آن کند.[۷]

بدین نحو که با مرگ معاویه و روى کارآمدن یزید، ظلم و بى‏ عدالتى ‏ها به حد اعلا رسید.[۸] به گفته «مسعودى» مورخ معروف: «سیره یزید، همان روش فرعون بود؛ بلکه باید گفت فرعون در میان مردم، بیش از یزید به عدالت‏ رفتار مى‏ کرد».[۹]،[۱۰]

از این‏ رو امام حسین علیه السلام با استناد به فرمایش پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله، مبنى بر عدم جواز سکوت در برابر ظلم ظالمان و جائران، قیام کرد و این انقلاب را تا مرز شهادت ادامه داد، تا همه جهانیان بدانند حکومت یزید، حکومت پیامبر صلى الله علیه و آله نیست. تازه مسلمانانى که تعداد آنها در گوشه و کنار جهان رو به افزایش بود بفهمند اسلام حقیقى چیزى نیست که بنى‏امیه و یزید آن را ترویج مى‏کنند و این کار امام حسین علیه السلام بسیار مهم و با ارزش بود.[۱۱]

لذا امام حسین علیه السلام در نامه‏ اى به مردم کوفه، یکى از اهدافش را جلوگیرى از ظلم و ستم ظالمان و اجراى عدالت بیان مى‏ کند[۱۲] و مى‏ فرماید:« رسول خدا صلى الله علیه و آله در زمان حیاتش فرمود: هر کس حاکم ظالمى را مشاهده کند که (در اثر ظلم و جور) محرمات الهى را حلال شمرده، و عهد و پیمان‏ هاى الهى را شکسته، و با سنت و سیره رسول خدا مخالفت کرده، و در میان بندگان خدا با گناه و دشمنى عمل مى‏ کند، و در مقابل چنین حاکم ستمگرى هیچ‏گونه عکس ‏العمل گفتارى یا رفتارى از خود بروز ندهد،[۱۳]خداوند چنین انسانى را در جایگاه همان ظالم ستمگر داخل مى ‏کند (و سرنوشت هر دو یکى است!)».[۱۴]،[۱۵]

در حقیقت مخاطب این نامه همه انسان‏ هاى آزاده جهان هستند؛ زیرا آن حضرت پیام رسول الله صلى الله علیه و آله را در مبارزه با ظلم و ستم و بى‏ عدالتى بیان مى‏کند، و ضمن اعلان هدف قیامش، همه را به همکارى در این مبارزه دعوت مى‏ کند.[۱۶]

آن حضرت در پاسخ به به دنبال نامه‏ هاى متعدد مردم کوفه وهنگام اعزام مسلم به کوفه‏ فرمود: «به جانم سوگند! امام و پیشوا تنها کسى است که به کتاب خدا عمل کند و عدل‏ و داد را بر پا دارد، دین حق را پذیرفته و خود را وقف راه خدا کند».[۱۷]

در فرازی دیگر از آن حضرت می خوانیم که فرمود؛ اکنون پیمان رسول خدا صلى الله علیه و آله کم ارزش شده، و افراد نابینا، گنگ و زمین گیر و ناتوان و ضعیف در شهرها رها شده‏اند و مورد ترحم و حمایت قرار نمى‏ گیرند (آرى، عدالت‏ اجتماعى پایمال شده است؛ ولى شما سکوت اختیار کرده ‏اید.)[۱۸]

این سخنان امام علیه السلام تأکیدى است بر عزم امام در برپایى عدل و داد.[۱۹]به هر حال، با توجه به شواهد تاریخى یکى از اهداف قیام امام حسین علیه السلام گسترش عدل و داد است.[۲۰]

عدالت طلبی حضرت سیدالشهدا علیه السلام؛ زیر بنای تشکیل حکومت عدل اسلامی

انبیا و اولیاى الهى در طول تاریخ براى پیشبرد اهداف مقدس خویش، درصدد تشکیل حکومت برآمدند؛ چرا که با تشکیل حکومت، بهتر مى‏ توان در راه بسط عدالت اجتماعى کوشید و به برقرارى عدل‏ و دفع ظلم و شرک و بیدادگرى کمک نمود.[۲۱]

فشارهایى که بر ائمه اهل بیت علیهم السلام، به ویژه به قیام امام حسین‏ علیه وارد شد به خوبى نشان مى دهد که امامان راستین تشکیل حکومت عدل‏ الهى را از وظایف‏[۲۲]حتمى خود مى‏شمردند و از هر فرصتى براى آن استفاده مى‏ کردند.[۲۳]

از این رو امام حسین علیه السلام که شایسته و وارث حاکمیت نبوى و علوى و رهبر معنوى امت اسلامى بود، براى احیاى ارزش ‏هاى اسلامى و بسط قسط و عدل‏ و مبارزه با ستمگران به هدف تشکیل حکومت اسلامى به پا خاست، به این قصد که اگر ممکن شود با تشکیل حکومت اسلامى و گرنه با شهادت خویش و یارانش، چهره واقعى بنى‏امیه را آشکار سازد.[۲۴]

بنابراین اگر حضرت سیدالشهد علیه السلام پس از دعوت مردم کوفه براى تشکیل حکومت حق و مبارزه با غاصبان حکومت،  با پیمان شکنى و سستى و بى وفایى آنها روبرو نمى‏شد؛ پرچم حکومت عدل‏ اسلامى به دست با کفایت آن حضرت به اهتزاز در مى ‏آمد.[۲۵]

امام حسین علیه السلام؛ شهید عدالت خواهی و ظلم ستیزی

نباید فراموش نمود که بدون اقامه قسط و عدالت‏ اجتماعى هرگز جامعه بشرى به اهداف نهایى خود یعنى‏ تکامل معنوى نخواهند رسید.[۲۶]بلکه تا جامعه بشرى به مرحله خود جوشى در امر اقامه قسط و اجراى عدالت نرسد این هدف تأمین نخواهد شد.[۲۷]

اینگونه است که حضرت سیدالشهدا علیه السلام و یارانش در راه حق و عدالت‏ ، شربت شهادت‏ نوشیدند؛[۲۸] در فرازی از آن حضرت می خوانیم که فرمود: «سأمضی و ما بالموت عار على الفتى‏؛ من از این طریق مى‏روم و مرگ و شهادت‏ (در راه خدا و نشر حق و عدالت‏) براى جوانمردان عیب و عار نیست!»[۲۹] زیرا شهادت‏ در راه خدا و در طریق حق و عدالت‏ به معنى فناء و نابودى و مرگ نیست، بلکه سعادت است و زندگى جاویدان و افتخار ابدى.[۳۰]

به قول شاعر:

تو کشته شدى تا که نمیرد شرف و عدل‏        خوش زنده نمودى ره و رسم پدرت را[۳۱]

لذا  خون امام حسین علیه السلام بر بساط ظالمان مى‏ جوشد، تا ظلم را از جهان براندازد!.[۳۲]

ظلم بر محو عدالت‏ سخت مى ‏کوشد هنوز        ظالم از خون دل مظلوم مى ‏نوشد هنوز![۳۳]

تا عدالت‏ را کند جاوید در عالم حسین‏        خون پاکش بر بساط ظلم مى‏ جوشد هنوز![۳۴]

سخن آخر

در خاتمه باید گفت وظیفه همه عزاداران، علاقمندان و پیروان آن حضرت است که براى اقامه عدل در جامعه نهایت تلاش و کوشش‏ داشته باشند، خودشان از ظلم بپرهیزند و دیگران را نیز به عدالت دعوت نمایند.[۳۵] بلکه باید با مظالم و بى‏ عدالتى‏ هایى که در گوشه و کنار به چشم مى ‏خورد مبارزه کرد، و به کمک مظلومان شتافت، و آنان را از چنگال ظالمان و ستمگران نجات داد.[۳۶]

امیدواریم در دنیاى امروز که ظالمان و ستمگران بى‏رحم، براى نوشیدن خون مظلومان به پا خاسته‏اند، ملت‏ هاى ستمدیده با الهام گرفتن از حماسه عاشورا به پا خیزند و شر آنان را از جهان براندازند.[۳۷]

پی نوشت:

[۱] اخلاق در قرآن ؛ ج‏۱ ؛ ص۱۰۰.

[۲] اهداف قیام حسینى، ص: ۹۵.

[۳] همان.

[۴] پنجاه درس اصول عقائد براى جوانان، ص: ۸۳.

[۵] پیدایش مذاهب، ص: ۱۴۹.

[۶] همان؛ ص ۱۵۰.

[۷] اهداف قیام حسینى ؛ ص۵۵.

[۸] همان ؛ ص۱۰۱.

[۹] و سیره سیره فرعون، بل کان فرعون أعدل منه فی رعیته( مروج الذهب، ج ۳، ص ۶۸).

[۱۰] عاشورا ریشه‏ ها، انگیزه ‏ها، رویدادها، پیامدها ؛ ص۲۱۱.

[۱۱] اهداف قیام حسینى، ص: ۱۰۱.

[۱۲] همان ؛ ص۹۷.

[۱۳] همان.

[۱۴]  بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۳۸۲.

[۱۵] اهداف قیام حسینى، ص: ۹۸.

[۱۶] همان.

[۱۷] ارشاد مفید، ص ۳۸۰- ۳۸۱.

[۱۸] عاشورا ریشه ‏ها، انگیزه ‏ها، رویدادها، پیامدها، ص: ۳۱۰.

[۱۹] همان؛ ص ۲۵۷.

[۲۰] همان ؛ ص۲۵۹.

[۲۱] عاشورا ریشه‏ ها، انگیزه ‏ها، رویدادها، پیامدها ؛ ص۲۴۷.

[۲۲] پیام قرآن ؛ ج‏۱۰ ؛ ص۴۷.

[۲۳] همان؛ ص ۴۸.

[۲۴] عاشورا ریشه ‏ها، انگیزه ‏ها، رویدادها، پیامدها، ص: ۲۴۹.

[۲۵] پیام قرآن ؛ ج‏۱۰ ؛ ص۵.

[۲۶] پیام قرآن ؛ ج‏۷ ؛ ص۳۳۰.

[۲۷] همان.

[۲۸] احکام عزادارى ؛ ص۱۹.

[۲۹] عاشورا ریشه ‏ها، انگیزه ‏ها، رویدادها، پیامدها ؛ ص۳۷۰.

[۳۰] تفسیر نمونه ؛ ج‏۱ ؛ ص۵۲۳.

[۳۱] عاشورا ریشه‏ ها، انگیزه‏ ها، رویدادها، پیامدها ؛ ص۷۰۱.

[۳۲] همان ؛ ص۵۲۶.

[۳۳] همان.

[۳۴] همان.

[۳۵] اهداف قیام حسینى، ص: ۱۰۲.

[۳۶] همان.

[۳۷] عاشورا ریشه ‏ها، انگیزه ‏ها، رویدادها، پیامدها ؛ ص۶۹۲.