موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
مُبْطِلات نماز
دوازده چيز نماز را باطل مىكند و آنها را «مُبطِلات نماز» مىگويند:
* اوّل: آن كه در بين نماز يكى از شرطهاى صحّت آن از بين برود، مثلاً در بين نماز بفهمد كه مكان نماز او غصبى است.
* دوم: آن كه در بين نماز عمدا يا سهوا يا از روى ناچارى، چيزى كه وضو يا غسل را باطل مىكند پيش آيد، مثلاً ادرار از او بيرون آيد؛ ولى كسى كه نمىتواند از بيرون آمدن ادرار و مدفوع خوددارى كند، اگر در بين نماز ادرار يا مدفوع از او خارج شود، چنانچه به دستورى كه در احكام وضو گفته شد رفتار نمايد، نمازش باطل نمىشود و نيز اگر در بين نماز از زن مستحاضه خون خارج شود، در صورتى كه به دستور استحاضه رفتار كرده باشد، نمازش صحيح است.
«مسأله 1151» كسى كه بىاختيار خوابش برده و نمىداند در بين نماز خوابش برده يا بعد از آن، بايد نماز را دوباره بخواند.
«مسأله 1152» اگر بداند به اختيار خودش خوابيده و شك كند كه بعد از نماز بوده يا در بين نماز فراموش كرده كه مشغول نماز است و خوابيده، نماز او صحيح است.
(214)
«مسأله 1153» اگر در حال سجده از خواب بيدار شود و شك كند كه در سجده آخر نماز است يا در سجده شكر بعد از نماز، بايد آن نماز را دوباره بخواند.
* سوم: آن كه مانند بعض كسانى كه شيعه نيستند، دستهارا روى هم بگذارد كه به اين عمل «تَكَـتُّف» مىگويند و اين عمل در حال نماز حرام است و بنابر احتياط، موجب باطل شدن نماز مىشود.
«مسأله 1154» هرگاه براى ادب دستها را روى هم بگذارد، اگرچه مثل آنها نباشد، بنابر احتياط واجب بايد نماز را دوباره بخواند، ولى اگر از روى فراموشى يا ناچارى يا براى كار ديگرى، مثل خاراندن دست و مانند آن، دستها را روى هم بگذارد، اشكال ندارد.
* چهارم: آن كه بعد از خواندن حمد، «آمين» بگويد، ولى اگر سهوا يا از روى تقيّه بگويد، نماز او باطل نمىشود.
* پنجم: آن كه عمدا پشت به قبله كند يا به طرف راست يا چپ قبله برگردد، بلكه اگر عمدا به قدرى برگردد كه نگويند رو به قبله است، اگرچه به طرف راست يا چپ نرسد، نماز او باطل است.
«مسأله 1155» اگر عمدا يا سهوا همه صورت را به طرف راست يا چپ قبله برگرداند، نماز او باطل است و لازم نيست كه نماز اوّل را تمام كند، ولى اگر سر را كمى بگرداند، عمدا باشد يا سهوا، نماز او باطل نمىشود.
* ششم: آن كه عمدا يك حرف يا بيشتر بگويد، اگرچه معنى نداشته باشد، چه از آن قصد معنى بكند و چه نكند، ولى اگر سهوا بگويد نماز باطل نمىشود.
«مسأله 1156» اگر از روى ناچارى عمدا يك حرف يا بيشتر بگويد نيز بنابر احتياط نمازش باطل است.
«مسأله 1157» سرفه كردن و آروغ زدن و آه كشيدن در نماز اشكال ندارد، ولى گفتن آخ و آه و مانند اينها اگر عمدى باشد نماز را باطل مىكند.
«مسأله 1158» اگر كلمهاى را به قصد ذكر بگويد، مثلاً به قصد ذكر بگويد: «اَللّهُ اَكْبَر» و در هنگام گفتن آن صدا را بلند كند كه چيزى را به ديگرى بفهماند، اشكال ندارد، ولى
(215)
چنانچه به قصد اين كه چيزى را به كسى بفهماند بگويد، اگر قصد ذكر نداشته باشد، نماز او باطل است، بلكه اگر قصد ذكر نيز داشته باشد بنابر احتياط بايد نماز را اعاده كند.
«مسأله 1159» خواندن قرآن در نماز به قصد قرائت قرآن، غير از چهار سورهاى كه سجده واجب دارند و در احكام جنابت گفته شد، اشكال ندارد و همچنين دعا كردن در نماز جايز است، اگرچه به فارسى يا زبان ديگر باشد.
«مسأله 1160» اگر چيزى از حمد و سوره و ذكرهاى نماز را عمدا يا احتياطا چند مرتبه بگويد، اشكال ندارد.
«مسأله 1161» انسان نبايد در حال نماز به ديگرى سلام كند و اگر ديگرى به او سلام كند، بايد به گونهاى پاسخ دهد كه سلام مقدّم باشد، مثلاً بگويد: «اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ» و نبايد «عَلَيْكُمُ السَّلامْ» بگويد و احتياط واجب آن است كه اجزاى جواب سلام، مانند اجزاى خود سلام باشد، مثلاً در جواب «عليكم السلام» بايد بگويد: «السلام عليكم» و نمىتواند در جواب آن بگويد: «سلامٌ عليكم» و يا «السلام عليك».
«مسأله 1162» انسان بايد جواب سلام را در نماز يا غير آن فورا بگويد و اگر در حال نماز عمدا يا از روى فراموشى جواب سلام را به قدرى تاخير اندازد كه اگر جواب بگويد جواب آن سلام حساب نشود، نبايد جواب بدهد و اگر در نماز نباشد، جواب دادن واجب نيست.
«مسأله 1163» بايد جواب سلام را به گونهاى بگويد كه سلام كننده بشنود، ولى اگر سلام كننده ناشنوا باشد، چنانچه انسان به نحو معمول جواب او را بدهد كافى است؛ ولى چنانچه نتواند جواب سلام را ولو با اشاره به او بفهماند، جواب سلام او واجب نيست.
«مسأله 1164» نمازگزار بايد جواب سلام را به قصد جواب بگويد نه به قصد قرائت قرآن، ولى گفتن جواب سلام به قصد دعا به معناى طلب سلامت از خدا براى گوينده سلام، اشكال ندارد.
«مسأله 1165» اگر زن يا مرد نامحرم يا بچّه مميّز، يعنى بچّهاى كه خوب و بد را
(216)
مىفهمد، به نمازگزار سلام كند، نمازگزار بايد جواب او را بدهد.
«مسأله 1166» اگر نمازگزار جواب سلام را ندهد، معصيت كرده، ولى نماز او صحيح است.
«مسأله 1167» اگر كسى به نمازگزار به نحوى غلط سلام كند كه سلام حساب نشود، جواب او واجب نيست.
«مسأله 1168» جواب سلام كسى كه از روى تمسخر يا شوخى سلام مىكند، واجب نيست و احتياط واجب آن است كه در جواب سلام مرد و زن غير مسلمان فقط بگويد: «سَلام» يا «عَلَيك».
«مسأله 1169» اگر كسى به عدّهاى سلام كند، جواب سلام او بر همه آنان واجب است، ولى اگر يكى از آنان جواب دهد كافى است.
«مسأله 1170» اگر كسى به عدّهاى سلام كند و كسى كه سلام كننده قصد سلام دادن به او را نداشته جواب دهد، باز هم جواب سلام او بر آن عدّه واجب است.
«مسأله 1171» اگر به عدّهاى سلام كند و كسى كه بين آنان مشغول نماز است شك كند كه سلام كننده قصد سلام كردن به او را نيز داشته يا نه و همچنين اگر بداند قصد او را نيز داشته، ولى ديگرى جواب سلام را بدهد، نبايد پاسخ بدهد، امّا اگر بداند كه قصد او را نيز داشته و ديگرى جواب ندهد، بايد جواب او را بگويد.
* هفتم: از مبطلات نماز، خنده با صدا و عمدى است و چنانچه لبخند بزند يا سهوا با صدا بخندد به گونهاى كه صورت نماز به هم نخورد، نماز او باطل نمىشود.
«مسأله 1172» اگر براى جلوگيرى از صداى خنده حال او تغيير كند، مثلاً رنگش سرخ شود، چنانچه از صورت نمازگزار بيرون رود، بايد نماز را دوباره بخواند.
* هشتم: آن كه براى كار دنيا عمدا با صدا گريه كند، ولى اگر براى كار دنيا بىصدا گريه كند، اشكال ندارد و همچنين اگر از ترس خدا يا براى آخرت گريه كند، آهسته باشد يا بلند، اشكال ندارد، بلكه از بهترين اعمال است.
* نهم: آن كه كارى مثل دست زدن و به هوا پريدن و مانند آنها، انجام دهد كه صورت
(217)
نماز را به هم بزند، كم باشد يا زياد، عمدا باشد يا از روى فراموشى؛ ولى انجام عملى مثل اشاره كردن با دست كه صورت نماز را به هم نمىزند، اشكال ندارد.
«مسأله 1173» اگر در بين نماز به قدرى ساكت بماند كه نگويند نماز مىخواند، نماز او باطل است.
«مسأله 1174» اگر در بين نماز عملى انجام دهد يا مدّتى ساكت شود و شك كند كه نماز به هم خورده يا نه، نماز او صحيح است.
* دهم: آن كه به گونهاى بخورد و بياشامد كه صورت نماز را به هم زند.
«مسأله 1175» احتياط واجب آن است كه در نماز از خوردن و آشاميدنى كه موجب به هم خوردن موالات عرفيه مىشود، اجتناب كنند.
«مسأله 1176» اگر در بين نماز غذايى را كه لاى دندانها مانده فرو ببرد، نماز باطل نمىشود و اگر قند يا شكر و مانند اينها در دهان باشد و در حال نماز كم كم آب شود و فرو رود، نماز اشكال پيدا نمىكند.
* يازدهم: از مبطلات نماز، شك در ركعتهاى نماز دو ركعتى يا سه ركعتى يا شك در دو ركعت اوّل نمازهاى چهار ركعتى است و تفصيل آن خواهد آمد.
* دوازدهم: از مبطلات نماز آن است كه ركن نماز را عمدا يا سهوا كم يا زياد كند يا چيزى را كه ركن نيست، عمدا كم يا زياد كند.
«مسأله 1177» اگر بعد از نماز شك كند كه در بين نماز عملى كه نماز را باطل مىكند انجام داده يا نه، نماز او صحيح است.
