موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
مسأله 1379 ـ مستحب است نمازهاى يوميه را با جماعت بخوانند ، و در نماز صبح ومغرب و عشا ، خصوصاً براى همسايه مسجد و كسى كه صداى اذان مسجد را مىشنود بيشتر سفارش شده است . و همچنين مستحب است ساير نمازهاى واجب را با جماعت بخوانند ، ولى مشروعيت جماعت در نماز طواف ، و نماز آيات در غير خسوف و كسوف ثابت نيست .
مسأله 1380 ـ در روايات معتبره وارد است ، كه نماز با جماعت بيست و پنج درجه افضل از نماز فرادى است .
مسأله 1381 ـ حاضر نشدن به نماز جماعت از روى بى اعتنائى جايز نيست . و سزاوار نيست كه انسان بدون عذر نماز جماعت را ترك كند .
مسأله 1382 ـ مستحب است انسان صبر كند كه نماز را با جماعت بخواند ، و نماز جماعتى را كه مختصر بخوانند از نماز فرادى كه آن را طول بدهند بهتر مىباشد . و نيز نماز جماعت از نماز اول وقت كه فرادى ـ يعنى تنها خوانده شود ـ بهتر است ، ولى بهتر بودن نماز جماعت در غير وقت فضيلت نماز ، از نماز فرادى در وقت فضيلت آن ، معلوم نيست .
مسأله 1383 ـ وقتى كه جماعت برپا مىشود مستحب است كسى كه نمازش را فرادى خوانده دوباره با جماعت بخواند ، و اگر بعد بفهمد كه نماز اولش باطل بوده ، نماز دوم او كافى است .
مسأله 1384 ـ اگر امام يا مأموم بخواهد نمازى را كه با جماعت خوانده دوباره با جماعت بخواند ، هر چند استحبابش ثابت نيست ، ولى رجأً آوردن آن مانعى ندارد .
مسأله 1385 ـ كسى كه در نماز بحدّى وسواس دارد كه موجب بطلان نمازش مىشود ، و فقط در صورتى كه نماز را با جماعت بخواند ، از وسواس راحت مىشود ، بايد نماز را با جماعت بخواند .
مسأله 1386 ـ اگر پدر يا مادر به فرزند خود امر كند كه نماز را با جماعت بخواند ، احتياط مستحب آن است كه نماز را به جماعت بخواند ، البته اگر امر و نهى پدر يا مادر از روى شفقت نسبت به فرزند باشد ، و مخالفتش موجب اذيت آنان شود ، حرام است بر فرزند مخالفت نمايد .
مسأله 1387 ـ نماز مستحب را نمىشود در هيچ موردى ـ بنابر احتياط ـ با جماعت خواند ، ولى نماز استسقاء را ـ كه براى آمدن باران مىخوانند ـ مىتواند با جماعت خواند . و همچنين نمازى كه واجب بوده و به جهتى مستحب شده است ، مانند نماز عيد فطر و قربان كه در زمان حضور امام عليهالسلام واجب بوده و بواسطه غائب شدن ايشان مستحب مىباشد .
مسأله 1388 ـ موقعى كه امام جماعت نماز يوميّه مىخواند ، هر كدام از نمازهاى يوميّه را مىشود به او اقتدا كرد .
مسأله 1389 ـ اگر امام جماعت قضاى نماز يوميّه خود ، يا شخص ديگرى را كه فوت آن نماز يقينى باشد مىخواند ، مىشود به او اقتدا كرد ، ولى اگر نماز خود يا شخص ديگرى را احتياطاً بجا مىآورد اقتدا به او جايز نيست مگر آنكه نماز مأموم هم احتياطى باشد ، وسبب احتياط امام سبب احتياط مأموم نيز بوده باشد ، ولى لازم نيست كه براى احتياط مأموم سبب ديگرى نباشد .
مسأله 1390 ـ اگر انسان نداند نمازى را كه امام مىخواند نماز واجب يوميّه است ، يا نماز مستحب ، نمىتواند به او اقتدا كند .
مسأله 1391 ـ در صحت جماعت شرط است كه بين امام و مأموم ، و همچنين بين مأموم و مأموم ديگر كه واسطه بين مأموم و امام است حائلى نباشد ، و مراد از حائل چيزى است كه آنها را از هم جدا كند ، خواه مانع از ديدن شود مانند پرده يا ديوار و امثال اينها ، و خواه مانع نشود مانند شيشه ، پس اگر در تمام احوال نماز يا بعض آن ، بين امام ومأموم ، يا بين مأموم و مأموم ديگر كه واسطه اتصال است چنين حائلى باشد ، جماعت باطل خواهد شد . و زن از اين حكم مستثنى است چنانكه خواهد آمد .
مسأله 1392 ـ اگر بواسطه درازى صف اول ، كسانى كه دو طرف صف ايستادهاند امام را نبينند ، مىتوانند اقتدا كنند . و نيز اگر بواسطه درازى يكى از صفهاى ديگر كسانى كه دو طرف آن ايستادهاند صف جلوى خود را نبينند ، مىتوانند اقتدا نمايند .
مسأله 1393 ـ اگر صفهاى جماعت تا در مسجد برسد ، كسى كه مقابل در ، پشت صف ايستاده نمازش صحيح است ، و نيز نماز كسانى كه پشت سر او اقتدا مىكنند صحيح مىباشد ، بلكه نماز كسانى كه در دو طرف ايستادهاند و از جهت مأموم ديگر اتصال به جماعت دارند ، نيز صحيح است .
مسأله 1394 ـ كسى كه پشت ستون ايستاده ، اگر از طرف راست يا چپ بواسطه مأموم ديگر به امام متصل نباشد ، نمىتواند اقتدا كند .
مسأله 1395 ـ جاى ايستادن امام بايد از جاى مأموم بلندتر نباشد ، ولى اگر به مقدار ناچيز بلندتر باشد اشكال ندارد . و نيز اگر زمين سراشيب باشد ، و امام در طرفى كه بلندتر است بايستد ، در صورتى كه سراشيبى آن زياد نباشد مانعى ندارد .
مسأله 1396 ـ اگر جاى مأموم بلندتر از جاى امام باشد اشكال ندارد ، ولى اگر بقدرى بلندتر باشد كه نگويند اجتماع كردهاند ، جماعت صحيح نيست .
مسأله 1397 ـ اگر واسطه اتصال به جماعت بچه مميّز ـ يعنى بچهاى كه خوب و بد را مىفهمد ـ باشد چنانچه ندانند نماز او باطل است مىتوانند اقتدا كنند ، و همچنين اگر شيعه اثنى عشرى نباشد ، چنانچه نماز او بر طبق مذهب وى صحيح باشد .
مسأله 1398 ـ بعد از تكبير امام اگر صف جلو ، آماده نماز و تكبير گفتن آنان نزديك باشد ، كسى كه در صف بعد ايستاده ، مىتواند تكبير بگويد ، ولى احتياط مستحب آن است كه صبر كند تا تكبير صف جلو تمام شود .
مسأله 1399 ـ اگر بداند نماز يك صف از صفهاى جلو باطل است ، در صفهاى بعد نمىتواند اقتدا كند ، ولى اگر نداند نماز آنان صحيح است يا نه ، مىتواند اقتدا نمايد .
مسأله 1400 ـ هرگاه بداند نماز امام باطل است ، مثلاً بداند امام وضو ندارد اگر چه خود امام ملتفت نباشد ، نمىتواند به او اقتداكند .
مسأله 1401 ـ اگر مأموم بعد از نماز بفهمد كه امام عادل نبوده ، يا كافر بوده ، يا به جهتى نمازش باطل بوده ، مثلاً بى وضو نماز خوانده ، نمازش صحيح است .
مسأله 1402 ـ اگر در بين نماز شك كند كه اقتدا كرده يا نه ، چنانچه به نشانههائى اطمينان پيدا كند كه اقتدا كرده ، بايد نماز را به جماعت تمام كند ، و در غير اين صورت بايد نماز را به نيّت فرادى تمام نمايد .
مسأله 1403 ـ اگر مأموم در بين نماز بدون عذر قصد انفراد نمايد ، صحت جماعتش محل اشكال است ، ولى نمازش صحيح است ، مگر آنكه به وظيفه منفرد عمل نكرده باشد كه ـ بنابر احتياط واجب ـ بايد نماز را اعاده كند ، ولى اگر چيزى را كم و زياد كرده باشد كه در صورت عذر ، نماز را باطل نكند اعاده لازم نيست ، مثلاً اگر از اول نماز قصد انفراد را نداشته و قرائت را نخوانده ولى در حال ركوع چنين قصدى برايش پيدا شود ، در اين صورت مىتواند نمازش را به قصد انفراد تمام كند ، و لازم نيست كه آن را اعاده نمايد ، و همچنين اگر يك سجده را براى متابعت زياد كرده باشد .
مسأله 1404 ـ اگر مأموم بعد از حمد و سوره امام ، بواسطه عذرى نيّت فرادى كند ، لازم نيست حمد و سوره را بخواند ، ولى اگر بدون عذر باشد يا پيش از تمام شدن حمد و سوره نيّت فرادى نمايد ـ بنابر احتياط ـ لازم است همه حمد و سوره را بخواند .
مسأله 1405 ـ اگر در بين نماز جماعت نيّت فرادى نمايد ، نمىتواند دوباره نيّت جماعت كند ، و همچنين است ـ بنابر احتياط واجب ـ اگر مردّد شود كه نيّت فرادى كند يا نه ، و بعد تصميم بگيرد كه نماز را با جماعت تمام كند .
مسأله 1406 ـ اگر شك كند كه در بين نماز نيّت فرادى كرده يا نه ، بايد بنا بگذارد كه نيّت فرادى نكرده است .
مسأله 1407 ـ اگر موقعى كه امام در ركوع است اقتدا كند و به ركوع امام برسد ، اگر چه ذكر امام تمام شده باشد نمازش صحيح است ، و يك ركعت حساب مىشود ، امّا اگر به مقدار ركوع خم شود و به ركوع امام نرسد مىتواند نمازش را فرادى تمام كند و مىتواند براى رسيدن به ركعت بعد نماز را قطع كند .
مسأله 1408 ـ اگر موقعى كه امام در ركوع است اقتدا كند ، و به مقدار ركوع خم شود و شك كند كه به ركوع امام رسيده يا نه ، چنانچه شكش بعد از تمام شدن ركوع باشد جماعتش صحيح است ، و در غير اين صورت مىتواند نماز را فرادى تمام كند و مىتواند براى رسيدن به ركعت بعد نماز را قطع كند .
مسأله 1409 ـ اگر موقعى كه امام در ركوع است اقتدا كند ، و پيش از آنكه به اندازه ركوع خم شود امام سر از ركوع بردارد ، مخيّر است نماز را فرادى تمام كند ، يا اينكه همراه امام به قصد قربت مطلقه به سجده رود ، و بعد در حال ايستادن تكبير را به قصد اعم از تكبيرة الاحرام و ذكر مطلق تجديد كرده ، و نماز را به جماعت بخواند ، و يا براى رسيدن به ركعت بعد نماز را قطع كند .
مسأله 1410 ـ اگر اول نماز ، يا بين حمد و سوره اقتدا كند و اتفاقاً پيش از آنكه به ركوع رود ، امام سر از ركوع بردارد ، نماز او صحيح است .
مسأله 1411 ـ اگر موقعى برسد كه امام مشغول خواندن تشهّد آخر نماز است ، چنانچه بخواهد به ثواب جماعت برسد ، بايد بعد از نيّت و گفتن تكبيرة الاحرام بنشيند ، و مىتواند تشهّد را به قصد قربت مطلقه با امام بخواند ، ولى سلام را ـ بنابر احتياط واجب ـ نگويد و صبر كند تا امام سلام نماز را بدهد ، بعد بايستد بدون آنكه دوباره نيّت كند يا تكبير بگويد ، حمد و سوره را بخواند و آن را ركعت اول نماز خود حساب كند .
مسأله 1412 ـ مأموم نبايد جلوتر از امام بايستد ، بلكه احتياط واجب آن است كه اگر مأموم متعدد باشند مساوى امام نايستند ، ولى اگر مأموم يك مرد باشد ، اشكال ندارد كه مساوى امام بايستد .
مسأله 1413 ـ اگر امام مرد و مأموم زن باشد ، چنانچه بين آن زن و امام ، يا بين آن زن ومأموم ديگرى كه مرد است ، و زن بواسطه او به امام متصل شده است ، پرده و مانند آن باشد اشكال ندارد .
مسأله 1414 ـ اگر بعد از شروع به نماز ، بين مأموم و امام ، يا بين مأموم و كسى كه مأموم بواسطه او متصل به امام است ، پرده يا چيز ديگرى حائل شود ، جماعت باطل مىشود ، و لازم است مأموم به وظيفه منفرد عمل نمايد .
مسأله 1415 ـ احتياط واجب آن است كه بين جاى سجده مأموم و جاى ايستادن امام بيشتر از يك قدم فاصله نباشد ، و همچنين است اگر انسان بواسطه مأمومى كه جلوى او ايستاده به امام متصل باشد . و احتياط مستحب آن است كه جاى ايستادن مأموم با جاى ايستادن كسى كه جلوى او ايستاده ، بيش از اندازه جسد انسان در حالى كه به سجده مىرود فاصله نداشته باشد .
مسأله 1416 ـ اگر مأموم بواسطه كسى كه طرف راست يا چپ او اقتدا كرده به امام متصل باشد و از جلو به امام متصل نباشد ـ بنابر احتياط واجب ـ بايد با كسى كه در طرف راست يا چپ او اقتدا كرده ، بيشتر از يك قدم فاصله نداشته باشد .
مسأله 1417 ـ اگر در نماز ، بين مأموم و امام ، يا بين مأموم و كسى كه مأموم بواسطه او به امام متصل است ، بيشتر از يك قدم فاصله پيدا شود ، مىتواند نمازش را به قصد انفراد ادامه دهد .
مسأله 1418 ـ اگر نماز همه كسانى كه در صف جلو هستند تمام شود ، و فوراً براى نماز ديگرى به امام اقتدا نكنند ، جماعت صف بعد باطل مىشود ، بلكه اگر هم فوراً اقتدا بكنند ، صحت جماعت صف بعد ، محل اشكال است .
مسأله 1419 ـ اگر در ركعت دوم اقتدا كند ، لازم نيست حمد و سوره بخواند ، ولى قنوت و تشهّد را با امام مىخواند ، و احتياط آن است كه موقع خواندن تشهّد انگشتان دست و سينه پا را به زمين بگذارد و زانوها را بلند كند ، و بايد بعد از تشهّد با امام برخيزد و حمد و سوره را بخواند ، و اگر براى سوره وقت ندارد ، حمد را تمام كند و در ركوع خود را به امام برساند ، و اگر براى تمام حمد وقت ندارد مىتواند حمد را قطع كند و با امام به ركوع رود ، ولى احتياط مستحب در اين صورت آن است كه نماز را به نيّت فرادى تمام كند .
مسأله 1420 ـ اگر موقعى كه امام در ركعت دوم نماز چهار ركعتى است اقتدا كند ، بايد در ركعت دوم نمازش كه ركعت سوم امام است بعد از دو سجده بنشيند و تشهّد را به مقدار واجب بخواند و برخيزد ، و چنانچه براى گفتن سه مرتبه تسبيحات وقت ندارد ، بايد يك مرتبه بگويد و در ركوع خود را به امام برساند .
مسأله 1421 ـ اگر امام در ركعت سوم يا چهارم باشد ، و مأموم بداند كه اگر اقتدا كند و حمد را بخواند ، به ركوع امام نمىرسد ، ـ بنابر احتياط واجب ـ بايد صبر كند تا امام به ركوع رود ، و بعد اقتدا نمايد .
مسأله 1422 ـ اگر در حال قيام ركعت سوم يا چهارمِ امام اقتدا كند ، بايد حمد و سوره را بخواند ، و اگر براى سوره وقت ندارد ، بايد حمد را تمام كند و در ركوع خود را به امام برساند ، و اگر براى تمام حمد وقت ندارد ، مىتواند حمد را قطع كند و با امام ركوع رود ، ولى احتياط مستحب در اين صورت آن است كه قصد فرادى كرده و نماز را تمام كند .
مسأله 1423 ـ كسى كه مىداند اگر سوره يا قنوت را تمام كند به ركوع امام نمىرسد ، چنانچه عمداً سوره يا قنوت را بخواند و به ركوع نرسد ، جماعتش باطل مىشود ، و بايد به وظيفه منفرد عمل نمايد .
مسأله 1424 ـ كسى كه اطمينان دارد كه اگر سوره را شروع كند يا تمام نمايد به ركوع امام مىرسد ، در صورتى كه زياد طول نكشد بهتر آن است كه سوره را شروع كند ، يا اگر شروع كرده تمام نمايد . ولى اگر زياد طول بكشد بطورى كه نگويند متابعت امام مىكند بايد شروع نكند ، و چنانچه شروع كرده تمام ننمايد ، و گرنه جماعتش باطل خواهد شد ، ولى نمازش صحيح است اگر به وظيفه منفرد عمل كرده باشد به تفصيلى كه در مسأله (1404) گذشت .
مسأله 1425 ـ كسى كه يقين دارد اگر سوره را بخواند به ركوع امام مىرسد و متابعت امام از بين نمىرود ، چنانچه سوره را بخواند و به ركوع نرسد جماعتش صحيح است .
مسأله 1426 ـ اگر امام ايستاده باشد و مأموم نداند كه در كدام ركعت است ، مىتواند اقتدا كند ـ و بنابر احتياط واجب ـ بايد حمد و سوره را بخواند ، ولى بايد آنها را به قصد قربت بخواند .
مسأله 1427 ـ اگر به خيال اينكه امام در ركعت اول يا دوم است حمد و سوره نخواند ، و بعد از ركوع بفهمد كه در ركعت سوم ، يا چهارم بوده ، نمازش صحيح است ؛ ولى اگر پيش از ركوع بفهمد ، بايد حمد و سوره را بخواند ، و اگر وقت ندارد بطورى كه در مسأله (1423) گفته شد عمل نمايد .
مسأله 1428 ـ اگر به خيال اينكه امام در ركعت سوم يا چهارم است ، حمد و سوره بخواند و پيش از ركوع يا بعد از آن بفهمد كه در ركعت اول يا دوم بوده ، نمازش صحيح است . و اگر در بين حمد و سوره بفهمد ، لازم نيست آنها را تمام كند .
مسأله 1429 ـ اگر موقعى كه مشغول نماز مستحبى است جماعت بر پا شود ، چنانچه اطمينان ندارد كه اگر نماز را تمام كند به جماعت مىرسد ، مستحب است نماز را رها كند ومشغول نماز جماعت شود هر چند براى درك ركعت اول باشد .
مسأله 1430 ـ اگر موقعى كه مشغول نماز سه ركعتى يا چهار ركعتى است ، جماعت بر پا شود ، چنانچه به ركوع ركعت سوم نرفته و اطمينان ندارد كه اگر نماز را تمام كند به جماعت مىرسد ، مستحب است به نيّت نماز مستحبى نماز را دو ركعتى تمام كند و خود را به جماعت برساند .
مسأله 1431 ـ اگر نماز امام تمام شود و مأموم مشغول تشهّد يا سلام اول باشد ، لازم نيست نيّت فرادى كند .
مسأله 1432 ـ كسى كه يك ركعت از امام عقب مانده بهتر آن است كه وقتى امام تشهّد ركعت آخر را مىخواند ، انگشتان دست و سينه پا را به زمين بگذارد ، و زانوها را بلند نگهدارد و صبر كند تا امام سلام نماز را بگويد و بعد برخيزد . و اگر در همان جا بخواهد قصد انفراد نمايد مانعى ندارد .
شرائط امام جماعت
مسأله 1433 ـ امام جماعت بايد بالغ ، و عاقل ، و شيعه دوازده امامى ، و عادل ، و حلال زاده باشد ، و نماز را به طور صحيح بخواند . و نيز اگر مأموم مرد است امام او هم بايد مرد باشد ، و صحت اقتدا به بچه ده ساله اگر چه خالى از وجه نيست ، ولى خالى از اشكال هم نمىباشد . وعدالت اين است كه واجبات انجام دهد ، ومحرمات را ترك كند ونشانه آن حسن ظاهر است ، اگر انسان اطلاع از خلاف آن نداشته باشد .
مسأله 1434 ـ امامى را كه عادل مىدانسته ، اگر شك كند كه به عدالت خود باقى است يا نه ، مىتواند به او اقتدا نمايد .
مسأله 1435 ـ كسى كه ايستاده نماز مىخواند ، نمىتواند به كسى كه نشسته يا خوابيده نماز مىخواند اقتدا كند . و كسى كه نشسته نماز مىخواند ، نمىتواند به كسى كه خوابيده نماز مىخواند اقتدا نمايد .
مسأله 1436 ـ كسى كه نشسته نماز مىخواند ، مىتواند به كسى كه نشسته نماز مىخواند اقتدا كند ، ولى اقتدا كسى كه خوابيده نماز مىخواند مطلقاً محل اشكال است . چه امام ايستاده باشد ، چه نشسته ، چه خوابيده .
مسأله 1437 ـ اگر امام جماعت بواسطه عذرى بالباس نجس ، يا با تيمم ، يا با وضوى جبيرهاى نماز بخواند ، مىشود به او اقتدا كرد .
مسأله 1438 ـ اگر امام مرضى دارد كه نمىتواند از بيرون آمدن بول و غائط خوددارى كند ، مىشود به او اقتدا كرد . و نيز زنى كه مستحاضه نيست ، مىتواند به زن مستحاضه اقتدا نمايد .
مسأله 1439 ـ بهتر اين است كه كسى كه مرض خوره يا پيسى دارد ، امام جماعت نشود . ـ و بنابر احتياط واجب ـ به كسى كه حدّ شرعى بر او جارى شده و توبه كرده است اقتدا نشود .
