3. مستندات حرمت ربا
فقيهان براى حرمت ربا به آيات و روايات متعددى; تمسّك نموده اند.
الف. آيات
در قرآن كريم، و در سه سوره آياتى; بر حرمت ربا دلالت دارد كه به اين شرح اند:
1. (فَبِظُلْم مِّنَ الَّذِينَ هَادُواْ حَرَّمْنَا عَلَيْهِمْ طَيِّبَت أُحِلَّتْ لَهُمْ وَبِصَدِّهِمْ عَن سَبِيلِ اللهِ كَثِيراً * وَأَخْذِهِمُ الرِّبَواْ وَقَدْ نُهُواْ عَنْهُ وَأَكْلِهِمْ أَمْوَ لَ النَّاسِ بِالْبَطِلِ وَأَعْتَدْنَا لِلْكَفِرِينَ مِنْهُمْ عَذَاباً أَلِيماً).
پس به سزاى ستمى كه از يهوديان سر زد و به سبب آن كه ]مردم را[ بسيار از راه خدا باز داشتند، چيزهاى پاكيزه اى را كه بر آنان حلال شده بود، حرام گردانيديم، و ]به سبب[ ربا گرفتنشان ـ با آن كه از آن نهى شده بودند ـ و به ناروا مال مردم خوردنشان; و ما براى كافران آنان، عذابى دردناك آماده كرده ايم.
2. (يَأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ لاَ تَأْكُلُواْ الرِّبَواْ أَضْعفاً مُّضَعفَةً وَاتَّقُواْ اللهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ).
اى كسانى كه ايمان آورده ايد، ربا را ]با سودِ [چندين برابر مخوريد و از خدا پروا كنيد، باشد كه رستگار شويد.
3. (الَّذِينَ يَأْكُلُونَ الرِّبَواْ لاَ يَقُومُونَ إِلاَّ كَمَا يَقُومُ الَّذِى يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطَنُ مِنَ الْمَسِّ ذَ لِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُواْ إِنَّمَا الْبَيْعُ مِثْلُ الرِّبَواْ وَأَحَلَّ اللهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَواْ فَمَن جَآءَهُ مَوْعِظَةٌ مِّن رَّبِّهِ فَانتَهَى فَلَهُ و مَاسَلَفَ وَأَمْرُ هُو إِلَى اللهِ وَمَنْ عَادَ فَأُوْلَئِكَ أَصْحَبُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَلِدُونَ * يَمْحَقُ اللهُ الرِّبَواْ وَيُرْبِى الصَّدَقَتِ وَاللهُ لاَ يُحِبُّ كُلَّ كَفَّار أَثِيم * إِنَّ الَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّلِحَتِ وَأَقَامُواْ الصَّلَوةَ وَءَاتَوُاْ الزَّكَوةَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ * يَأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ اتَّقُواْ اللهَ وَذَرُواْ مَا بَقِىَ مِنَ الرِّبَواْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ * فَإِن لَّمْ تَفْعَلُواْ فَأْذَنُواْ بِحَرْب مِّنَ اللهِ وَرَسُولِهِ وَإِن تُبْتُمْ فَلَكُمْ رُءُوسُ أَمْوَ لِكُمْ لاَ تَظْلِمُونَ وَلاَ تُظْلَمُونَ).
كسانى كه ربا مى خورند، ]از گور[ بر نمى خيزند، مگر مانند برخاستن كسى كه شيطان بر اثر تماس، آشفته سرش كرده است. اين، بدان سبب است كه آنان گفتند: «داد و ستد، صرفاً مانند رباست»، و خداوند، داد و ستد را حلال، و ربا را حرام گردانيده است. پس هر كس، اندرزى از جانب پروردگارش بدو رسيد و ]از رباخوارى [باز ايستاد، آنچه گذشته، از آنِ اوست و كارش به خدا واگذار مى شود، و كسانى كه ]به رباخوارى [باز گردند، آنان، اهل آتش اند و در آن، ماندگار خواهند بود.
خدا از ]بركت[ ربا مى كاهد و بر صدقات مى افزايد، و خداوند، هيچ ناسپاسِ گنهكارى را دوست نمى دارد. كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده و نماز برپا داشته و زكات داده اند، پاداش آنان، نزد پروردگارشان براى آنان خواهد بود، و نه بيمى بر آنان است و نه اندوهگين مى شوند. اى كسانى كه ايمان آورده ايد، از خدا پروا كنيد; واگر مؤمنيد، آنچه از ربا باقى مانده است، واگذاريد و اگر چنين ]نكرديد[، به جنگ با خدا و فرستاده وى برخاسته ايد، و اگر توبه كنيد، سرمايه هاى شما از خودتان است.
نه ستم مى كنيد و نه ستم مى بينيد.
ب. روايات
روايات فراوانى بر حرمت ربا دلالت دارند كه به برخى از آنها اشاره مى گردد:
1. در وسايل الشيعه آمده است:
بلغ أبا عبدالله(عليه السلام) عن رجل أنَّه كان يأكل الربا و يسميه اللباء، فقال: لئن أمكنني الله منه لأضربنّ عنقه.
به امام صادق(عليه السلام) خبر رسيد كه مردى رباخوارى مى كند و آن را «آغوز» مى نامد. فرمود:
«اگر خداوند، او را در اختيارم بگذارد، گردنش را خواهم زد».
2. پيامبر(صلى الله عليه وآله) در سفارشى به على(عليه السلام) مى فرمايد:
يا علي! الربا سبعون جزءاً فأيسرها مثل أن ينكح الرجل أُمّه في بيت الله الحرام.
اى على! ربا، هفتاد كيفر دارد كه آسان ترين آن، مانند آن است كه مرد با مادرش در خانه خدا زنا كند.
3. امام صادق(عليه السلام) فرموده است:
الربا سبعون باباً أهونها عند الله كالذى ينكح أُمّه.
ربا، هفتاد گونه ]كيفر[ دارد و آسان ترين آن نزد خداوند، مانند كسى است كه با مادرش زنا كند.
4. امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد:
درهم واحد من ربا أعظم من عشرين زنيّة كلّها بذات محرم.
يك درهم ربا، بدتر است از بيست مرتبه زنا با محارم.
5. امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد:
درهم ربا أشدّ عند الله من ثلاثين زنيّة كلّها بذات محرم مثل عمّة و خالة.
يك درهم ربا، نزد خداوند، بدتر از سى مرتبه زنا با محارم، مانند عمّه و خاله است.
6. امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد:
درهم ربا عند الله أشدّ من سبعين زنيّة كلّها بذات محرم.
يك درهم ربا، نزدخداوند، از هفتاد مرتبه زنابا محرم بدتراست.
7. امام صادق(عليه السلام) فرموده است:
درهم ربا أعظم عند الله من سبعين زنيّة كلّها بذات محرم فى بيت الله الحرام.
يك درهم ربا، از هفتاد مرتبه زنا با محارم در خانه خدا بدتر است.
8. پيامبر خدا فرمود:
شرّ المكاسب، كسب الربا.
بدترين داد و ستدها، داد و ستد آميخته به رباست.
9. امام باقر(عليه السلام) فرمود:
أخبث المكاسب، كسب الربا.
زشت ترينِ داد و ستدها، داد و ستد آميخته به رباست.
10. پيامبر خدا فرمود:
ومَنْ أكل الربا ملأ الله بطنه من نار جهنّم بقدر ما أكل، وإن اكتسب ]منه[ مالا لم يقبل الله منه شيئاً من عمله ولم يزل فى لعنة الله والملائكة ما كان عنه قيراط.
هر كس ربا بخورد، خداوند، شكمش را از آتش جهنّم به اندازه ربايى كه خورده است پُر مى سازد، و اگر از راه ربا درآمدى به دست آورد، خداوند، عملش را نمى پذيرد و تا زمانى كه اندكى از مال ربا نزد او باشد، همواره در نفرين خدا و فرشتگان الهى خواهد بود.
11. امام صادق(عليه السلام) فرمود:
إذا أراد الله بقوم هلاكاً ظهر فيهم الربا.
هرگاه خداوند، نابودى گروهى را اراده كند، رباخوارى در ميان آنان آشكار مى شود.
فقيهان به استناد اين آيات و روايات، بر حرمت هر دو قِسم ربا (يعنى رباى معاملى و قرضى) به صورت مطلق، فتوا داده اند. آنان در حرمت، هيچ تفصيلى ميان صورت هاى مفروض در رباى معاملى و قرضى ندارند.