موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
▲4- رمى جمره عقبه
مسأله 271- چهارمين واجب از واجبات حج، رمى «جمره عقبه» در روز عيد قربان است، منظور از آن، انداختن هفت عدد سنگ كوچك به محلّى است كه در آخر منى در طرف مكّه واقع شده، و آن را «جمره عقبه» مى نامند.(1)
مسأله 272- در رمى «جمره» چند چيز واجب است:
1- نيّت و قصد قربت و كافى است كه در دل قصد داشته باشد كه براى اطاعت فرمان خدا و انجام مناسك حج هفت سنگ كوچك به جمره مى زند و به زبان آوردن نيّت لازم نيست.
2- تعداد ريگها بايد هفت عدد باشد (نه زياد بزرگ باشد و نه زياد كوچك، كافى است هر كدام به اندازه يك سر انگشت باشد.)
3- ريگها را يكى بعد از ديگرى بزند و اگر دو عدد يا بيشتر را با هم بزند كافى نيست، و يكى حساب مى شود.
4- بايد سنگها به جمره اصابت كند، حتّى اگر شك داشته باشد كافى نيست و هر كدام را شك كند بايد از نو بزند.
5- بايد ريگها را پرتاب كند نه اين كه روى جمره بگذارد، و اگر به كمك شخص يا چيز ديگرى به جمره بخورد كافى نيست (مثلاً اگر سنگى را كه او پرتاب كرده در راه به كمك سنگى كه شخص ديگرى زده به جمره بخورد كافى نمى باشد) امّا اگر سنگ او به زمين يا اطراف جمره بخورد و از آنجا برخيزد و به جمره بخورد كافى است.
6- وقت زدن سنگها مابين طلوع آفتاب روز عيد و غروب آفتاب مى باشد، ولى همان طور كه گفتيم براى «زنان» و «پيرمردان» و كسانى كه از ازدحام روز عيد ترسان هستند، جايز است شب عيد رمى جمره كنند.
7- سنگريزه ها سه شرط دارد:
«اوّل» اين كه سنگ باشد نه كلوخ و گِل يا چيز ديگر.
«دوم» آن كه آنها را از «حرم» جمع كند (بايد توجّه داشت كه تمام مشعر الحرام و منى در داخل حرم قرار دارد امّا عرفات خارج از حرم است) ولى بهتر آن است كه همان شب عيد كه در مشعر الحرام است ريگها را از آنجا جمع آورى كند، جمع آورى از «منى» و «مكّه» نيز مانعى ندارد.
«سوم» اين كه سنگريزه ها «بِكر» باشد، يعنى قبلاً خودش يا ديگرى از آنها براى رمى جمرات استفاده نكرده باشد.
بنابراين از سنگهائى كه دور جمره افتاده و از آن استفاده كرده اند نمى توان استفاده كرد. ولى اگر در غير آنجا سنگهائى ببيند و شك كند آيا از آن استفاده شده يا نه؟ مى تواند از آنها در رمى استفاده كند.
بايد توجّه داشت تعداد سنگريزه هاى مورد نياز او براى سه روز 49 عدد مى باشد (و اگر ناچار باشد روز سيزدهم را بماند 70 عدد سنگ لازم است) كه بهتر است شب عيد آنها را از مشعر جمع كرده و در كيسه اى با خود بياورد، ولى چون ممكن است بعضى از آنها به جمره نخورد سزاوار است تعداد بيشترى جمع آورى كند.
مسأله 273- احتياط واجب آن است كه آنها را از مساجد آنجا جمع آورى نكند.
مسأله 274- رمى جمره را مى توان پياده يا سواره انجام داد، و با دست راست يا چپ تفاوت نمى كند، در پرتاب كردن آن نيز طرز خاصّى واجب نيست، وضو داشتن نيز شرط آن نمى باشد، هرچند بهتر است پياده و با وضو باشد، و در آن حال، دعا و ثناى پروردگار گويد، و با دست راست رمى كند.
مسأله 275- رمى كردن در شب جايز نيست، مگر براى زنان و بيماران و كسانى كه از ازدحام در روز مى ترسند، يا كسانى كه روزها گرفتار كار حجّاج هستند و توانائى رمى در روز را ندارند (فرق نمى كند كه در شب قبل رمى كنند يا شب بعد از آن.)
مسأله 276- جمره عقبه و ساير جمرات را از هر طرف كه بخواهد مى تواند رمى كند، هرچند مطابق مشهور مستحبّ است هنگام رمى جمره عقبه پشت به قبله و رو به جمره باشند، امّا در جمرات ديگر مستحبّ است شخص رمى كننده رو به قبله بايستد.
مسأله 277- هرگاه در عدد سنگهائى كه زده است شك كند بنا را بر كمتر مى گذارد، و آنچه را كه شك دارد به جا مى آورد، و اگر يقين كند كه كمتر به جا آورده، چنانچه موالات به هم نخورده باقيمانده را به جا مى آورد، و اگر موالات به هم خورده، احتياط آن است كه آن را تكميل كرده، سپس از نو هفت سنگ بزند.
مسأله 278- هرگاه كسى از روى فراموشى يا ندانستن مسأله، رمى جمره را ترك كند لازم است، تا روز سيزدهم هر وقت يادش آمد يا متوجّه مسأله شد قضا نمايد، و بهتر اين است آنچه را مربوط به قضاى روز قبل است پيش از ظهر به جا آورد، و وظيفه همان روز را بعد از ظهر; ولى مانعى ندارد هر دو را در يك وقت به جا آورد (اوّل قضاى روز گذشته، سپس وظيفه همان روز را به جا مى آورد.)
مسأله 279- اگر بعد از بازگشت از منى به مكّه متوجّه شد كه رمى جمره را به جا نياورده بايد به منى بازگردد و آن را به جا آورد، ولى اگر روز سيزدهم بگذرد بايد آن را در سال آينده خودش در همان ايّام قضا كند، و اگر نمى تواند كسى را نائب بگيرد كه براى او قضا كند.
مسأله 280- اگر كسى عمداً رمى جمره را ترك كند گناه كرده، ولى حجّ او باطل نمى شود و بايد مطابق مسأله قبل عمل كند.
مسأله 281- در روز يازدهم و دوازدهم، كه رمى هر سه جمره واجب است، بايد ترتيب را در ميان جمرات رعايت كند; يعنى اوّل «جمره اولى» بعد «جمره وسطى» و سپس «جمره عقبه» را كه آخرين جمره است سنگ مى زند (اين مربوط به روز يازدهم و دوازدهم است; ولى روز دهم يعنى روز عيد فقط جمره عقبه را رمى مى كند.)
مسأله 282- هرگاه ترتيب را در رمى جمرات رعايت نكرد بايد برگردد و طورى به جا آورد كه ترتيب حاصل شود، امّا اگر چهار سنگ يا بيشتر را به هر كدام به ترتيب زده باشد بر مى گردد و باقيمانده را به ترتيب مى زند، و اگر كمتر از چهار سنگ زده از اوّل شروع كند و هفت سنگ بزند، و اگر از يكى از جمرات سه سنگ يا كمتر را ترك كرده فقط همان را تكميل مى كند، و چيز ديگرى بر او واجب نيست.
مسأله 283- اگر از روى عمد ترتيب را رعايت نكرد احتياط واجب آن است كه برگردد و از آغاز شروع كند و فرقى ميان چهار سنگ يا كمتر از آن نيست.
مسأله 284- احتياط واجب آن است كه در رمى جمره «موالات» را رعايت كند; يعنى سنگها را پى در پى و با فاصله كمى به جمره بزند، ولى چنانكه گفتيم اگر چهار سنگ را پشت سر هم زده باشد و بقيّه را از روى فراموشى يا عدم اطّلاع ترك نمايد مانعى ندارد كه بقيّه را بعداً بزند هرچند موالات به هم خورده باشد.
مسأله 285- همان گونه كه قبلاً نيز اشاره شد كسانى كه به واسطه عذر نمى توانند در روز رمى كنند بايد در شب آن را به جا آورند، و اگر در شب هم از آن عاجز باشند، يا خوف خطر و ضررى باشد، بايد كسى را نائب كنند كه در روز به جاى آنها سنگها را بزند.
مسأله 286- اين روزها طبقه دوم براى جمرات ساخته اند، ظاهر اين است كه به هنگام ازدحام مانعى ندارد از طبقه دوم رمى كند.
ــــــــــــــــــــــــــــ
1- به گفته مرحوم صاحب جواهر - رضوان اللّه تعالى عليه - نام «جمره» از «جمار» گرفته شده كه در لغت به معنى سنگريزه است و در حقيقت جمره محلّ «جمار» و سنگريزه ها مى باشد. بايد توجّه داشت كه سه «جمره» داريم، «جمره اولى» و «جمره وسطى» و «جمره عقبه» كه آخرين آنها به طرف مكّه است.
