موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی

 

ارث طبقه دوم

مسأله ۲۸۰۴ ـ طبقه دوم از كسانى كه به واسطه نسب إرث مى برند جدّ یعنى پدر بزرگ و جدّه یعنى مادر بزرگ و برادر و خواهر میت است ، و اگر برادر و خواهر نداشته باشد ، اولادشان هر چه پایین روند ارث مى برند.

مسأله ۲۸۰۵ ـ اگر وارث میت فقط یك برادر یا یك خواهر باشد ، همه مال به او مى رسد ، و اگر چند برادر پدر و مادرى ، یا چند خواهر پدر و مادرى باشد مال به طور مساوى بین آنان قسمت مى شود ، و اگر برادر و خواهر پدر و مادرى با هم باشند ، هر برادرى دو برابر خواهر مى برد ، مثلا اگر دو برادر و یك خواهر پدر و مادرى دارد ، مال را پنج قسمت مى كنند: هر یك از برادرها دو قسمت ، و خواهر یك قسمت آن را مى برد.

مسأله ۲۸۰۶ ـ اگر میت برادر و خواهر پدر و مادرى دارد ، برادر و خواهر پدرى كه از مادر با میت جداست ارث نمى برد ، و اگر برادر و خواهر پدر و مادرى ندارد ، چنانچه فقط یك خواهر یا یك برادر پدرى داشته باشد ، همه مال به او مى رسد ، و اگر چند برادر یا چند خواهر پدرى داشته باشد ، مال به طور مساوى بین آنان قسمت مى شود ، و اگر هم برادر و هم خواهر پدرى داشته باشد ، هر برادرى دو برابر خواهر مى برد.

مسأله ۲۸۰۷ ـ اگر وارث میت فقط یك خواهر یا یك برادر مادرى باشد كه از پدر با میت جداست ، همه مال به او مى رسد ، و اگر چند برادر مادرى ، یا چند خواهر مادرى ، یا چند برادر و خواهر مادرى باشند ، مال به طور مساوى بین آنان قسمت مى شود.

مسأله ۲۸۰۸ ـ اگر میت برادر و خواهر پدر و مادرى و برادر و خواهر پدرى و یك برادر یا یك خواهر مادرى داشته باشد ، برادر و خواهر پدرى ارث نمى برند ، و مال را شش قسمت مى كنند: و یك قسمت را به برادر یا خواهر مادرى ، وبقیه را به برادر و خواهر پدر و مادرى مى دهند ، و هر برادرى دو برابر خواهر مى برد.

مسأله ۲۸۰۹ ـ اگر میت برادر و خواهر پدر و مادرى و برادر و خواهر پدرى و چند برادر و خواهر مادرى داشته باشد ، برادر و خواهر پدرى ارث نمى برد ، و مال را سه قسمت مى كنند: یك قسمت آن را برادر و خواهر مادرى به طور مساوى بین خودشان قسمت مى كنند ، و بقیه را به برادر و خواهر پدر و مادرى مى دهند ، و هر برادرى دو برابر خواهر مى برد.

مسأله ۲۸۱۰ ـ اگر وارث میت فقط برادر و خواهر پدرى و یك برادر مادرى ، یا یك خواهر مادرى باشد مال را شش قسمت مى كنند: یك قسمت آن را برادر یا خواهر مادرى مى برد ، و بقیه را به برادر و خواهر پدرى مى دهند ، و هر برادرى دو برابر خواهر مى برد.

مسأله ۲۸۱۱ ـ اگر وارث میت فقط برادر و خواهر پدرى و چند برادر و خواهر مادرى باشد ، مال را سه قسمت مى كنند: یك قسمت آن را برادر و خواهر مادرى به طور مساوى بین خودشان قسمت مى نمایند و بقیه را به برادر و خواهر پدرى مى دهند ، و هر برادرى دو برابر خواهر مى برد.

مسأله ۲۸۱۲ ـ اگر وارث میت فقط برادر و خواهر وزن او باشد ، زن ارث خودرا به تفصیلى كه بعد خواهد آمد مى برد و خواهر و برادر به طورى كه در مسائل قبل گذشت ارث خودرا مى برند ، و نیز اگر زنى بمیرد و وارث او فقط خواهر و برادر و شوهر او باشد ، شوهر نصف مال را مى برد و خواهر و برادر به طورى كه در مسائل قبل گذشت ارث خودرا مى برند ، ولى به جهت آن كه زن یا شوهر ارث مى برد از سهم برادر و خواهر مادرى چیزى كم نمى شود ، و از سهم برادر و خواهر پدر و مادرى یا پدرى كم مى شود ، مثلا اگر وارث میت ، شوهر و برادر و خواهر مادرى و برادر و خواهر پدر و مادرى او باشد ، نصف مال به شوهر مى رسد و یك قسمت از سه قسمت أصل مال را به برادر و خواهر مادرى مى دهند ، و آنچه مى ماند مال برادر و خواهر پدر و مادرى است ، پس اگر همه مال او شش تومان باشد ، سه تومان به شوهر  ، و دو تومان به برادر و خواهر مادرى ، و یك تومان به برادر و خواهر پدر و مادرى مى دهند.

مسأله ۲۸۱۳ ـ اگر میت خواهر و برادر نداشته باشد ، سهم ارث آنان را به اولادشان مى دهند ، و سهم برادر زاده و خواهر زاده مادرى به طور مساوى بین آنان قسمت مى شود ، و از سهمى كه به برادر زاده و خواهر زاده پدرى یا پدر و مادرى مى رسد ، هر پسرى دو برابر دختر مى برد ، هرچند احوط رجوع به صلح است.

مسأله ۲۸۱۴ ـ اگر وارث میت فقط یك جدّ یا یك جدّه است ـ چه پدرى باشد یا مادرى ـ همه مال به او مى رسد ، و با بودن جدّ میت ، پدر جدّاو ارث نمى برد ، و اگر وارث میت فقط جدّ و جدّه پدرى باشد ، مال سه قسمت مى شود: دو قسمت را جدّ ، و یك قسمت را جدّه مى برد ، و اگر جدّ و جدّه مادرى باشد ، مال را به طور مساوى بین خودشان قسمت مى كنند.

مسأله ۲۸۱۵ ـ اگر وارث میت فقط یك جدّ یا جدّه پدرى و یك جدّ یا جدّه مادرى باشد ، مال سه قسمت مى شود: دو قسمت را جدّ یا جدّه پدرى ، و یك قسمت را جدّ یا جدّه مادرى مى برد.

مسأله ۲۸۱۶ ـ اگر وارث میت جدّ و جدّه پدرى و جدّ و جدّه مادرى باشد ، مال سه قسمت مى شود: یك قسمت آن را جدّ و جدّه مادرى به طور مساوى بین خودشان قسمت مى كنند ، و دو قسمت آن را به جدّ و جدّه پدرى مى دهند ، و جدّ دو برابر جدّه مى برد.

مسأله ۲۸۱۷ ـ اگر وارث میت فقط زن و جدّ و جدّه پدرى وجدّ و جدّه مادرى او باشد ، زن ارث خودرا به تفصیلى كه بعد خواهد آمد مى برد ، و یك قسمت از سه قسمت اصل مال را به جدّ و جدّه مادرى مى دهند كه به طور مساوى بین خودشان قسمت مى كنند ، و بقیه را به جدّ و جدّه پدرى مى دهند و جدّ دو برابر جدّه مى برد ، و اگر وارث میت شوهر و جدّ و جدّه باشد ، شوهر نصف مال او را مى برد ، و جدّ و جدّه به دستورى كه در مسائل قبل گذشت ارث خودرا مى برند.

مسأله ۲۸۱۸ ـ در اجتماع برادر یا خواهر یا برادرها یا خواهرها با جدّ یا جدّه یا اجداد یا جدّات چند صورت است:

(اوّل) این كه هریك از جدّ یا جدّه و برادر یا خواهر همه از طرف مادر باشند ، در این صورت مال بین آنها به طور مساوى تقسیم مى شود ، اگرچه از حیث ذكورت و انوثت مختلف باشند.

(دوم) این كه همه آنها از طرف پدر باشند ، در این صورت نیز مال بین آنها به طور مساوى تقسیم مى شود در فرضى كه همه ذكور یا همه اناث باشند ، و اگر مختلف باشند هر ذكرى دو مقابل انثى مى برد.

(سوم) این كه هر یك از جدّ یا جدّه از طرف پدر باشد و برادر یا خواهر از طرف پدر و مادر باشد ، حكم این صورت حكم صورت گذشته است ، و دانسته شد ـ در مسأله «۲۸۰۹» ـ كه برادر یا خواهر پدرى میت اگر با برادر یا خواهر پدر و مادرى جمع شود ، پدرى تنها ارث نمى برد.

(چهارم) این كه اجداد یا جدّات ، بعضى از آنان پدرى باشد و بعضى مادرى ، چه همه ذكور باشند یا اناث یا مختلف ، و برادرها یا خواهرها نیز چنین باشند ، در این صورت از براى خویشان مادرى از برادرها و خواهرها و اجداد و جدّات یك سوم از تركه است ، و به طور مساوى بین آنها تقسیم مى شود ، اگرچه از جهت ذكورت و انوثت مختلف باشند ، و از براى خویشان پدرى دو سوم از تركه است كه به هر ذكرى دو مقابل انثى داده مى شود ، و اگر اختلاف بین آنها نباشد و همه ذكور یا همه اناث باشند ، به طور مساوى بین آنها تقسیم مى شود.

(پنجم) این كه جدّ یا جدّه از طرف پدر با برادر یا خواهر از طرف مادر جمع شود ، در این صورت برادر یا خواهر در فرضى كه یكى باشد یك ششم از مال را مى برد ، و اگر متعدد باشند یك سوم را به طور مساوى بین خودشان تقسیم مى نمایند ، و باقى مانده مالِ جدّ یا جدّه است ، و اگر جدّ و جدّه هردو باشند ، جدّ دو مقابل جدّه مى برد.

(ششم) این كه جدّ یا جدّه از طرف مادر با برادر از طرف پدر جمع شود ، در این صورت از براى جدّ یا جدّه یك سوم است اگرچه یكى باشد ، و دو سوم آن از براى برادر است اگرچه نیز یكى باشد ، و اگر با آن جدّ یا جدّه خواهر از طرف پدر باشد ، در صورتى كه یكى باشد نصف را مى برد ، و اگر متعدّد باشد دو سوم را مى برند ، و در هر صورت از براى جد و یا جدّه یك سوم است ، و بنابراین اگر خواهر یكى باشد یك ششم از تركه زاید از فریضه مى ماند ، و اقوى این است كه به خواهر بر مى گردد ، هرچند احوط صلح است.

(هفتم) این كه اجداد یا جدّات بعضى از آنها پدرى و بعضى از آنها مادرى ، و با آنها برادر یا خواهر پدرى باشد ، چه یكى باشد یا متعدد ، در این صورت از براى جدّ یا جدّه مادرى یك سوم است ، و با تعدد به طور مساوى بین آنها تقسیم مى شود اگرچه از حیث ذكورت و انوثت مختلف باشند ، و از براى جدّ یا جدّه پدرى و برادر یا خواهر پدرى دو سوم از تركه است ، و با اختلاف از حیث ذكورت و انوثت با تفاضل ، و بدون اختلاف به طور مساوى قسمت مى شود ، و اگر با آن اجداد یا جدّات برادر یا خواهر مادرى باشد ، از براى جدّ یا جدّه مادرى با برادر یا خواهر مادرى یك سوم است كه به طور مساوى بین آنها تقسیم مى شود اگرچه از حیث ذكورت و انوثت مختلف باشند ، و از براى جدّ و یا جدّه پدرى دو سوم است ، و بین آنان در صورت اختلاف با تفاضل ، وگرنه به طور مساوى تقسیم مى شود.

(هشتم) این كه برادرها یا خواهرها بعضى از آنها پدرى و بعضى از آنها مادرى ، و با آنها جدّ یا جدّه پدرى باشد ، در این صورت از براى برادر یا خواهر مادرى یك ششم تركه است اگر یكى باشد ، و یك سوم از آن است اگر متعدّد باشند ، و به طور مساوى بین آنها تقسیم مى شود ، و از براى برادر یا خواهر پدرى با جدّ یا جدّه پدرى باقى آن تركه است ، و به طور مساوى بین آنها تقسیم مى شود در صورتى كه از حیث ذكورت و انوثت مختلف نباشند ، و در صورت اختلاف به تفاضل بین آنها تقسیم مى شود ، و اگر با آن برادرها یا خواهرها جدّ یا جدّه مادرى باشد ، از براى جدّ یا جدّه مادرى با برادر یا خواهر مادرى یك سوم است ، و به طور مساوى بین آنها تقسیم مى شود ، و از براى برادر یا خواهر پدرى دو سوم است ، و بین آنها در صورت اختلاف از حیث ذكورت و انوثت با تفاضل ، و در صورت عدم اختلاف به طور مساوى تقسیم مى شود.

مسأله ۲۸۱۹ ـ در صورتى كه میت برادر یا خواهر دارد ، برادر زاده یا خواهرزاده او ارث نمى برد ، ولى این حكم در جایى كه ارث برادر زاده یا خواهر زاده با ارث برادر یا خواهر مزاحمت نكند جارى نیست ، مثلا اگر میت برادر پدرى و جد مادرى داشته باشد ، برادر پدرى دو ثلث و جدّ مادرى یك ثلث ارث مى برد ، و در این صورت اگر میت پسر برادر مادرى نیز داشته باشد ، پسر برادر با جدّ مادرى در ثلث شریك مى باشند.