موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
زكات شتر و گاو و گوسفند
مسأله ۱۹۲۵ ـ زكات شتر و گاو و گوسفند غیر از شرطهایى كه گذشت ، دو شرط دیگر نیز دارد:
(اوّل) آن كه حیوان در تمام سال بى كار باشد ، ولى اگر در تمام سال یكى دو روز هم كار كرده باشد اقوى آن است كه زكات به آن تعلّق مى گیرد.
(دوم) آن كه در تمام سال از علف بیابان بچرد ، پس اگر تمام سال یا مقدارى از آن علف چیده شده بخورد ، یا از زراعتى كه ملك او یا ملك كس دیگر است بچرد ، زكات ندارد ، ولى اگر در تمام سال یك روز یا دو روز از علف مالك بخورد ، اقوى آن است كه زكات به آن تعلّق مى گیرد.
مسأله ۱۹۲۶ ـ اگر انسان براى شتر و گاو و گوسفند خود چراگاهى را كه كسى نكاشته بخرد یا اجاره كند ، بنابر احتیاط واجب زكات آن را بدهد ، ولى اگر براى چراندن در آن باج بدهد ، زكات آن واجب است.
نصاب شتر
مسأله ۱۹۲۷ ـ شتر دوازده نصاب دارد:
(اوّل) پنج شتر ، و زكات آن یك گوسفند است ، و تا شماره شتر به این مقدار نرسد زكات ندارد.
(دوم) ده شتر ، و زكات آن دو گوسفند است.
(سوم) پانزده شتر ، و زكات آن سه گوسفند است.
(چهارم) بیست شتر ، و زكات آن چهار گوسفند است.
(پنجم) بیست و پنج شتر ، و زكات آن پنج گوسفند است.
(ششم) بیست و شش شتر ، و زكات آن یك شتر است كه داخل سال دوم شده باشد.
(هفتم) سى و شش شتر ، و زكات آن یك شترى است كه داخل سال سوم شده باشد.
(هشتم) چهل و شش شتر ، و زكات آن یك شترى است كه داخل سال چهارم شده باشد.
(نهم) شصت و یك شتر ، و زكات آن یك شترى است كه داخل سال پنجم شده باشد.
(دهم) هفتاد و شش شتر ، و زكات آن دو شترى است كه داخل سال سوم شده باشند.
(یازدهم) نود و یك شتر ، و زكات آن دو شترى است كه داخل سال چهارم شده باشند.
(دوازدهم) صد و بیست و یك شتر و بالاتر از آن است ، كه باید یا چهل تا چهل تا حساب كند و براى هر چهل تا یك شترى بدهد كه داخل سال سوم شده باشد ، یا پنجاه تا پنجاه تا حساب كند و براى هر پنجاه تا یك شترى بدهد كه داخل سال چهارم شده باشد ، و یا با چهل و پنجاه حساب كند ، ولى در هر صورت باید طورى حساب كند كه چیزى باقى نماند ، یا اگر چیزى باقى مى ماند از نُه تا بیشتر نباشد ، مثلا اگر (۱۴۰) شتر دارد ، باید براى صدتا دو شترى كه داخل سال چهارم شده ، و براى چهل تا یك شترى كه داخل سال سوم شده بدهد ، و شترى كه در زكات داده مى شود باید ماده باشد.
مسأله ۱۹۲۸ ـ زكات ما بین دو نصاب واجب نیست ، پس اگر شماره شترهایى كه دارد از نصاب اوّل كه پنج است بگذرد تا به نصاب دوم كه ده تا است نرسیده باشد ، فقط باید زكات پنج تاى آن را بدهد ، و همچنین است در نصابهاى بعد.
نصاب گاو
مسأله ۱۹۲۹ ـ گاو دو نصاب دارد:
نصاب اوّل آن سى تا است كه وقتى شماره گاو به سى رسید ، اگر شرایطى را كه گذشت داشته باشد ، باید یك گوساله اى كه داخل سال دوم شده از بابت زكات بدهد ، و بنابر احتیاط واجب آن گوساله نر باشد ، و همچنین است در هر موردى كه باید گوساله داخل شده در سال دوم را بدهد ، مگر در صورتى كه شماره گاو به نود برسد ، كه ـ بنابر احتیاط واجب ـ سه گوساله ماده كه داخل سال دوم شده باشد بدهد.
نصاب دوم آن چهل است ، و زكات آن یك گوساله ماده اى است كه داخل سال سوم شده باشد.
و زكات ما بین سى و چهل واجب نیست ، مثلا كسى كه سى و نُه گاو دارد ، فقط باید زكات سى تاى آنها را بدهد ، و نیز اگر از چهل گاو زیادتر داشته باشد تا به شصت نرسیده ، فقط باید زكات چهل تاى آن را بدهد ، و بعد از آن كه به شصت رسید چون دو برابر نصاب اوّل را دارد ، باید دو گوساله اى كه داخل سال دوم شده بدهد ، و همچنین هر چه بالا رود ، باید یا سى تا سى تا حساب كند ، یا چهل تا چهل تا ، یا سى و چهل حساب نماید و زكات آن را به دستورى كه گذشت بدهد ، ولى باید طورى حساب كند كه چیزى باقى نماند ، یا اگر چیزى باقى مى ماند از نُه تا بیشتر نباشد ، مثلا اگر هفتاد گاو دارد ، باید به حساب سى و چهل حساب كند و براى سى تاى آن زكات سى تا ، و براى چهل تاى آن زكات چهل تا را بدهد ، چون اگر به حساب سى تا حساب كند ، ده تا زكات نداده مى ماند.
نصاب گوسفند
مسأله ۱۹۳۰ ـ گوسفند پنج نصاب دارد:
(اوّل) چهل تا است ، و زكات آن یك گوسفند است ، و تا گوسفند به چهل نرسد زكات ندارد.
(دوم) صد و بیست و یك است ، و زكات آن دو گوسفند است.
(سوم) دویست و یك است ، و زكات آن سه گوسفند است.
(چهارم) سیصد و یك است ، و زكات آن چهار گوسفند است.
(پنجم) چهارصد و بالاتر از آن است ، كه باید آنها را صدتا صدتا حساب كند و براى هر صد تاى آنها یك گوسفند بدهد ، و لازم نیست زكات را از خود گوسفندها بدهد ، بلكه اگر گوسفند دیگرى بدهد ، یا مطابق قیمت گوسفند پول بدهد ، كافیست.
مسأله ۱۹۳۱ ـ ما بین دو نصاب زكات ندارد ، پس اگر شماره گوسفندهاى كسى از نصاب اوّل كه چهل است بیشتر باشد ، تا به نصاب دوم كه صد و بیست و یك است نرسیده باشد ، فقط باید زكات چهل تاى آن را بدهد و زیادى آن زكات ندارد ، و همچنین است حكم در نصابهاى بعد.
مسأله ۱۹۳۲ ـ زكات شتر و گاو و گوسفندى كه به مقدار نصاب برسد واجب است ، چه همه آنها نر باشند یا ماده ، یا بعضى نر باشند و بعضى ماده.
مسأله ۱۹۳۳ ـ در زكات ، گاو و گاومیش یك جنس حساب مى شوند ، و شتر عربى و غیر عربى یك جنس است ، و همچنین بز و میش و شیشك در زكات با هم فرق ندارند.
مسأله ۱۹۳۴ ـ اگر براى زكات گوسفند بدهد ، بنابر احتیاط حداقلّ باید داخل سال دوم شده باشد ، و اگر بز بدهد ، بنابر احتیاط باید داخل سال سوم شده باشد.
مسأله ۱۹۳۵ ـ گوسفندى را كه بابت زكات مى دهد ، اگر قیمتش مختصرى از گوسفندهاى دیگر كمتر باشد اشكال ندارد ، ولى بهتر است گوسفندى را كه قیمت آن از تمام گوسفندهایش بیشتر است بدهد ، و همچنین است در گاو و شتر.
مسأله ۱۹۳۶ ـ اگر چند نفر با هم شریك باشند ، هر كدام آنان كه سهمش به نصاب اوّل رسیده ، باید زكات بدهد ، و بر كسى كه سهم او كمتر از نصاب اوّل است ، زكات واجب نیست.
مسأله ۱۹۳۷ ـ اگر یك نفر در چند جا گاو یا شتر یا گوسفند داشته باشد و روى هم به اندازه نصاب باشند ، باید زكات آنها را بدهد.
مسأله ۱۹۳۸ ـ اگر گاو و گوسفند و شترى كه دارد مریض و معیوب باشد ، باید زكات آنها را بدهد.
مسأله ۱۹۳۹ ـ اگر گاو و گوسفند و شترى كه دارد ، همه مریض یا معیوب یا پیر باشند ، مى تواند زكات را از خود آنها بدهد ، ولى اگر همه سالم و بى عیب و جوان باشند ، نمى تواند زكات آنها را مریض یا معیوب یا پیر بدهد ، بلكه اگر بعضى از آنها سالم و بعضى مریض ، و دسته اى معیوب و دسته دیگر بى عیب ، و مقدارى پیر و مقدارى جوان باشند ، باید براى زكات آنها ، سالم و بى عیب و جوان بدهد.
مسأله ۱۹۴۰ ـ اگر پیش از تمام شدن ماه یازدهم ، گاو و گوسفند و شترى را كه دارد با چیز دیگر عوض كند ، یا نصابى را كه دارد با مقدار نصاب از همان جنس عوض نماید ، مثلا چهل گوسفند بدهد و چهل گوسفند دیگر بگیرد ، زكات بر او واجب نیست.
مسأله ۱۹۴۱ ـ كسى كه باید زكات گاو و گوسفند و شتر را بدهد ، اگر زكات آنها را از مال دیگرش بدهد ، تا وقتى شماره آنها از نصاب كم نشده همه ساله باید زكات را بدهد ، و اگر از خود آنها بدهد و از نصاب اوّل كمتر شوند زكات بر او واجب نیست ، مثلا كسى كه چهل گوسفند دارد ، اگر از مال دیگرش زكات آنها را بدهد ، تا وقتى كه گوسفندهاى او از چهل كم نشده همه ساله باید یك گوسفند بدهد ، و اگر از خود آنها بدهد ، تا وقتى به چهل نرسیده زكات بر او واجب نیست.
