موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی موسوی اردبیلی
وضو
افعال وضو
نيّت و غايت در وضو
سؤال 154 : بعضى از روحانىها مىگويند كه براى نيّت در وضو و نماز، نه لازم
(70)
است نيّت را به زبان بياوريم و نه لازم است كه آن را از ذهن و قلب خود بگذرانيم. لطفا اين مطلب را توضيح دهيد و بگوييد نيّت كردن چه طور حاصل مىشود؟
پاسخ : نيّت، قصد انجام دادن فعل است؛ و نشانه آن اين است كه اگر سؤال شود: «چه كار مىكنى؟»، مثلاً بگويد: «وضو مىگيرم» و اگر به طورى غافل باشد كه در وقت سؤال مذكور، متحيّر بماند، در اين صورت، نيّت حاصل نشده است و وضو باطل است.
سؤال 155 : آيا همان طور كه در غسل، چندين غسل واجب و مستحب را مىتوان با چندين نيّت و در قالب يك غسل به جا آورد، در وضو هم مىتوان اين كار را انجام داد يا خير؟
پاسخ : يك وضو با چند غايت، كافى و صحيح است.
سؤال 156 : كسى كه فقط براى با طهارت بودن، وضو گرفته است و هيچ چيز ديگرى را در نظر نداشته، آيا مىتواند با اين وضو نماز بخواند؟
پاسخ : با آن وضو مىتواند نماز بخواند.
سؤال 157 : آيا كسى كه چند ساعت قبل از داخل شدن وقت نماز وضو مىگيرد، به قصد اين كه پس از داخل شدن وقت، با آن وضو نماز بخواند، وضويش صحيح است يا خير؟
پاسخ : صحيح است؛ چون وضو استحباب نفسى دارد و قصد خواندن نماز بعد، ضررى نمىرساند.
سؤال 158 : كسى كه وضو را به اميد اين كه مطلوب پروردگار و مستحب باشد به جا مىآورد (مثل اين كه احتمال مىدهد وضو گرفتن بعد از خروج مَذْى، مستحب باشد و وضو مىگيرد)، آيا با اين وضوى احتمالى، نماز خواندن، صحيح است؟
پاسخ : وضويش صحيح است و مىتواند با آن نماز بخواند.
(71)
شستن صورت و دستها
سؤال 159 : آيا وضو گرفتن در موقعى كه علاوه بر آب وضو، آب باران هم بر روى اعضاى وضو مىريزد، صحيح است يا نه؟
پاسخ : اگر در حال وضو گرفتن، قصد كند كه هم با آب معمولى و هم با آب باران كه از آسمان به اعضاى وضو مىرسد، وضو بگيرد و اين نيّت تا آخر وضو باقى باشد و بعد از شستن دست چپ، نگذارد آب باران به كف دستها برسد، وضويش صحيح است و اشكال ندارد. البته به هنگام مسح نمودن بايد محلّ آن خشك باشد.
سؤال 160 : شستن سهوى از پايين به بالا در وضو، مخلّ وضو است يا نه؟
پاسخ : اين طور شستن، باطل است و هر عضوى كه اين طور شسته شده باشد، بايد دوباره از بالا به پايين شسته شود.
سؤال 161 : آيا مىتوانيم در وضو، موقع شستن دست، به جاى آب ريختن و دست كشيدن، دستمان را زير شير آب بگيريم؟
پاسخ : اگر دست و يا صورت را به نيّت وضو زير شير آب قرار دهيد، به طورى كه آب از بالا به پايين به همه جاى آن برسد و جارى شود، اشكال ندارد و كشيدن دست براى جارى كردن آب لازم نيست.
سؤال 162 : آيا با ريختن آب بر وسط يا پايين صورت و دستها، ولى كشيدن دست از قسمت بالا به پايين، وضوى صحيح محقّق مىشود يا خير؟
پاسخ : اگر ريختن آب به عنوان شستن دست يا صورت نباشد، بلكه مقدّمه شستن باشد و شستن از بالا به پايين تحقّق پيدا كند، وضو صحيح است، وگرنه صحيح نيست.
سؤال 163 : شستن بار سومِ صورت يا دستها به قصد وضو، باطل كننده وضو است
(72)
يا فقط معصيت است؟
پاسخ : اگر صورت و دست راست را به قصد وضو، براى مرتبه سوم بشويد، حرام است؛ ولى وضو باطل نيست و اگر دست چپ را براى مرتبه سوم به قصد وضو بشويد، هم حرام است و هم وضو باطل مىشود؛ زيرا مسح، اشكال پيدا مىكند.
سؤال 164 : اگر در وضو بعد از شستن دستها تا نوك انگشتان، انگشتر را حركت دهيم تا آب به زير آن برسد، آيا شستن از بالا به پايين صدق مىكند يا اين كه در وضو مشكل ايجاد مىشود؟
پاسخ : نسبت به آن انگشتى كه انگشتر دارد، پس از رساندن آب به زير انگشتر، بايد پايينتر از انگشتر را تا سر انگشت به قصد وضو بشويد.
سؤال 165 : اگر در وضو، دست انسان به حالتى شود كه آب وضو به طرف آرنج دست برگردد، ايرادى به وضو وارد مىشود يا خير؟
پاسخ : اگر تمام عضو با شرايط وضو شسته شود، بازگشت آب ضررى نمىرساند.
سؤال 166 : اگر در وضو، هنگام شستن صورت، اشك از چشمها جارى شده و با آب وضو مخلوط شود، وضو چه حكمى دارد؟
پاسخ : اشكال ندارد.
سؤال 167 : اگر كسى در شستن دست و صورت به هنگام وضو، به طور مرتّب دستش را پايين و بالا ببرد، ولى نيّتش اين گونه باشد كه فقط وقتى دستش از بالا به پايين مىآيد، قصد شستن به عنوان وضو را داشته باشد، وضويش صحيح است يا خير؟
پاسخ : اگر طورى مىشويد كه عرفا صدق مىكند كه دستهايش را از آرنج به پايين مىشويد، اشكال ندارد.
(73)
مسح سر و پاها
سؤال 168 : كسى كه در وضو، هر مسح را عمدا بيش از يك بار انجام مىدهد، وضويش چه حكمى دارد؟
پاسخ : اگر قصد تشريع كند، باطل است و اگر به قصد احتياط مسح كند، براى تحقّق احتياط، بايد مسح بعدى را پس از خشك كردن محلّ مسح و يا بر محلّ ديگرى كه خشك است، انجام دهد و اشكال ندارد؛ ولى بايد از وسواس اجتناب كند.
سؤال 169 : زنى غير ملتفت، در وضو سرش را دو بار و پاهايش را دو يا سه يا چهار بار مسح مىكرده است. حكم نمازهايى كه خوانده، چيست؟
پاسخ : در فرض سؤال، خواندن دوباره نمازهاى گذشته، واجب نيست.
سؤال 170 : اگر بعد از شستن صورت و دستها، كف دو دست را به هم بمالد، به طورى كه رطوبت از هر يك به ديگرى منتقل شود، آيا مسح اشكالى پيدا مىكند؟
پاسخ : خالى از اشكال نيست.
سؤال 171 : اگر پس از شستن صورت و دستها با اين كه رطوبت كافى در كف دستها براى مسح كردن وجود دارد، باز هم كف دستها را به صورت يا دست خود بكشد، به طورى كه رطوبت جديد، وارد كف دست شود و بعد مسح كند، وضويش چه حكمى دارد؟
پاسخ : خالى از اشكال نيست.
سؤال 172 : اگر در وضو پس از شستن صورت و دستها، مقدارى از آب صورت به كف دستها بريزد و يا مقدارى آب از يك دست به كف دست ديگر ريخته شود، آيا مسح اشكالى پيدا مىكند؟
پاسخ : چنانچه پس از ريخته شدن آب به كف دست، با قسمت ديگرى از كف
(74)
دست كه آب بر آن ريخته نشده، مسح كند، مطلقا صحيح است و اشكالى ندارد؛ ولى اگر بخواهد با همان قسمتى از كف دست كه آب بر آن ريخته شده، مسح كند، اگر مقدار آب ريخته شده به قدرى كم باشد كه به حساب نيايد و در آب كف دست مستهلك شود، مسح با آن بىاشكال است، وگرنه بنا بر احتياط واجب مسح با آن صحيح نيست.
سؤال 173 : اگر قبل از مسح كردن در وضو، كف دست نجس شود، آيا مىتوان دست را آب كشيد و خشك كرد و سپس با گرفتن رطوبت از اعضاى ديگر، مسح را انجام داد يا بعد از رفع نجاست بايد دوباره وضو گرفت؟
پاسخ : اگر كف دست همهاش نجس نشده و مقدارى نجس و مقدارى پاك است، چنانچه با قسمت پاك، مسح بكشد، جايز است و اگر همهاش نجس شده، بايد تطهير كند و مجددا وضو بگيرد.
سؤال 174 : در مورد موهايى كه در سر كاشته مىشود، از لحاظ مسح چه حكمى دارد؟
پاسخ : اگر جزء بدن شده است، حكم موى طبيعى را دارد.
سؤال 175 : اشخاصى كه موى سرشان بلند است، چگونه بايد مسح بكشند؟
پاسخ : اگر به موى جلو سر كه از حدّ سر خارج نشده است، مسح كنند، كافى است.
سؤال 176 : اگر كسى كه موى سرش بلند نيست و مىتواند بر موى جلو سر مسح نمايد، مانند كسى كه موهايش بلند است، بيخ مو يا پوست سر را مسح نمايد، آيا مسحش صحيح است؟
پاسخ : مسح بر بيخ مو و پوست سر، براى اين فرد نيز جايز و صحيح است.
سؤال 177 : در مسح سر، وضو گيرنده چه مقدار بايد دستش را پايين بكشد تا كافى
(75)
باشد؟
پاسخ : به مقدارى كه مسمّاى مسح، صدق كند.
سؤال 178 : آيا وضو گيرنده بايد در مسح پا، از پايين به بالا مسح كند يا از بالا به پايين نيز كفايت مىكند؟
پاسخ : هر دو صورت كفايت مىكند؛ ولى بهتر است از پايين به بالا مسح كند.
سؤال 179 : بعضى از نمازگزاران هنگام وضو گرفتن، هر دو پا را با هم مسح مىكنند، حكم وضو و نماز آنها چيست؟
پاسخ : به احتياط واجب در مسح پاها بايد ترتيب را رعايت نمايند، وگرنه وضويشان اشكال دارد.
سؤال 180 : اگر هنگام مسح سر، دست انسان با رطوبت صورت تماس پيدا كند، آيا مىتواند با آن پاى خود را مسح كند؟
پاسخ : با جايى از دست كه رطوبت آن با رطوبت صورت مخلوط نشده است، مىتوان مسح نمود.
سؤال 181 : محلّ انتهايى در مسح پا، برآمدگى روى پاست يا تا محلّ اتصال روى پا با انتهاى استخوان ساق پا (مفصّل) را بايد مسح كرد؟ ابتداى محل مسح پا، نوك ناخن پاست يا نوك انگشت پا را هم بايد داخل مسح كرد؟ و آيا مسح از نوك يك انگشت پا و با عرض بسيار باريك كافى است يا نه؟
پاسخ : محلّ انتهاى مسح پا، برآمدگى روى پا است و بهتر است تا مفصل را مسح كند و ابتداى محلّ مسح از نوك انگشتان شروع مىشود و بايد ناخن بلندى را كه مانع مسح نوك انگشت است، برطرف كند و احتياط واجب آن است كه به پهناى سه انگشت مسح نمايد؛ بلكه بهتر است تمام روى پا را مسح كند.
(76)
سؤال 182 : اگر قبل از مسح پاها آب كف دستها خشك شود، براى مسح پاها رطوبت را از صورت بگيرد يا دستها؟ و اگر ريش نداشته باشد، گرفتن رطوبت از سبيل و ابرو كافى است يا خير؟
پاسخ : بنا بر احتياط بايد از ابرو، مژگان يا ريشى كه داخل در حدّ صورت است، رطوبت بگيرد و گرفتن رطوبت از سبيل نيز كافى است.
سؤال 183 : اگر در وضو هنگام مسح نمودن، رطوبت دستها به علت گرما و غير آن خشك شود، حكم مسح سر و پاها چه مىشود؟
پاسخ : بنا بر احتياط از ريش و ابرو و مژهها كه داخل در حدّ صورت هستند، رطوبت بگيرد و با آن مسح نمايد.
سؤال 184 : اگر روى سر يا پاها به واسطه سوختگى، جراحى پلاستيك شده باشد، آيا در هنگام وضو باز هم مسح كردن، لازم است يا خير؟
پاسخ : مسح نمودن، لازم است.
سؤال 185 : اگر كسى براى تقويت موهايش، روغن بادام به موهايش بمالد، آيا مسح كردن سر او در وضو اشكال پيدا مىكند؟
پاسخ : اگر موى سر طورى چرب شود كه مانع رسيدن آب به مو گردد، براى مسح بايد آن را برطرف كند.
سؤال 186 : آيا در مواقع ضرورى، مسح كردن از روى كفش يا جوراب يا مقنعه و روسرى صحيح است؟ اگر امكان تيمّم هم باشد، در صورت صحّت اين گونه وضو، كدام يك مقدّم است؟
پاسخ : در فرض سؤال، اين گونه وضو، صحيح و بر تيمّم مقدّم است.
سؤال 187 : در وضو گرفتن، شستن صورت و مسح سر با دست چپ و همچنين مسح هر يك از پاها با دست مخالف آن، صحيح است يا نه؟
(77)
پاسخ : شستن صورت در وضو با هر يك از دو دست اشكالى ندارد و احتياط لازم اين است كه سر و پاى راست را با دست راست و پاى چپ را با دست چپ، مسح نمايند.
شرايط وضوى صحيح
پاك بودن آب
سؤال 188 : آيا مىتوان با استفاده از ظروف كفّار يا افرادى كه نسبت به نجاست و پاكى بى اعتنا هستند، غسل و وضو به جا آورد؟
پاسخ : اگر به نجاست ظروف كفّار و افراد بى اعتنا علم حاصل نشود، پاك است.
پاك بودن اعضاى وضو
سؤال 189 : اعضاى وضو كه بايد پاك باشند، آيا لازم است قبلاً پاك شوند و بعد از پاك شدن، وضو گرفته شود، يا قرار گرفتن آنها زير آب وضو كفايت مىكند؟
پاسخ : اگر آب وضو به نحوى باشد كه محلّ نجس شده را تطهير كند، كفايت مىكند و شستن قبل از وضو لازم نيست.
سؤال 190 : اگر در بين وضو گرفتن، خون از بينى جارى شود، آيا وضو را بايد از سر گرفت؟
پاسخ : وضو باطل نمىشود؛ ولى اگر خون به عضوى كه هنوز شسته نشده، سرايت كند، بايد آن عضو را تطهير كرد.
سؤال 191 : كسى كه لبش ترك خورده و از آن خون خارج شده، بعد از نماز شك مىكند كه آيا قبل از وضو گرفتن، لبش را آب كشيد و وضو گرفت يا اين كار را نكرد. الآن نسبت به وضو، نماز مذكور و آب كشيدن بدن، وظيفهاى دارد يا نه؟
پاسخ : وضو و نماز او صحيح است، مگر اين كه بداند در حين وضو التفاتى به
(78)
طهارت و نجاست بدن خويش نداشته و در هر حال بايد موضع نجس را براى اعمال بعدى تطهير كند.
نبودن مانع در اعضاى وضو
سؤال 192 : اگر در بين وضو مانعى ببيند، آيا بايد مانع را برطرف كند و وضو را از سر بگيرد يا اين كه مىتواند مانع را برطرف كند و وضو را ادامه دهد؟ در حكم اين مسأله، آيا بررسى يا عدم بررسى قبل از وضو دخيل است؟ و آيا غسل هم مانند وضو است؟
پاسخ : چنانچه موالات به هم نمىخورد، مىتواند مانع را برطرف كند و وضو را ادامه دهد، والاّ وضو را از سر بگيرد؛ ولى چون در غسل موالات شرط نيست، پس از برطرف كردن مانع، ، حتى اگر زمان زيادى فاصله شود، بقيه غسل را انجام دهد و بررسى كردن و نكردن قبل از وضو يا غسل اثرى در حكم اين مسأله ندارد.
سؤال 193 : اگر بعد از وضو چيزى در اعضاى وضو مشاهده كنيم كه نمىدانيم مانع رسيدن آب به بدن مىشود يا خير و بدانيم كه موقع وضو گرفتن موجود بوده، چه وظيفهاى داريم؟
پاسخ : اگر اطمينان به رسيدن آب به عضو وضو نداريد، وضو صحيح نيست.
سؤال 194 : شخصى كه مشغول رنگ كردن منزل خود بوده، بعد از نماز متوجه وجود رنگى كه مانع وضو است، مىشود؛ ولى نمىداند كه قبل از رنگ كارى وضو گرفته يا بعد از آن. در اين صورت حكم وضو و نماز او چيست؟
پاسخ : بنا بر صحّت مىگذارد، مگر علم پيدا كند كه در وقت وضو التفات نداشته كه در اين صورت بايد وضو و نماز را اعاده كند.
سؤال 195 : اگر در جراحى پلاستيك از مادهاى استفاده شود كه مانع از رسيدن آب به
(79)
پوست شود، چگونه بايد غسل و وضو را به جا آورد؟
پاسخ : اگر آن مانع فرضى، ولو بعد از مدتى، عرفا جزء بدن حساب شود، از آن زمان، حكم بدن را دارد، والاّ اگر برطرف كردن آن، بدون مشقّتِ غير قابل تحمّل ممكن است، برطرف كند و اگر ممكن نيست، چنانچه در محلّ تيمّم نباشد، تيمّم كند و اگر در محلّ تيمّم باشد، علاوه بر تيمّم، وضو نيز بگيرد يا غسل كند.
سؤال 196 : كسى كه شغلش طورى است كه هميشه رنگ و چسب به اعضاى وضوى او مىچسبد و جدا كردن آنها براى هر نماز امكان ندارد، چه طور وضو بگيرد يا غسل كند؟
پاسخ : تا ممكن است با يك وضوى كامل، چند نماز بخواند، مثلاً نماز ظهر و عصر را نزديك آخر وقت بخواند كه بتواند با وضوى آنها نماز مغرب و عشا را نيز بخواند و اگر ممكن نيست، چنانچه مانع در اعضاى تيمّم نباشد، بايد تيمّم كند و اگر در اعضاى تيمّم باشد، بايد بين تيمّم و وضو جمع نمايد.
سؤال 197 : اگر صورت و موى سر انسان به نحوى از خود، چربى تراوش مىكند كه آب روى آن مىغلطد، آيا وضو با اين چربى كه مانع از رسيدن آب به پوست و مو مىشود، ولى چربى خارجى نيست و مربوط به خود بدن است، صحيح است يا خير؟
پاسخ : اگر حالت وسواسى ندارد و واقعا چربى، مانع رسيدن آب است، بايد آن را برطرف كند تا آب به پوست صورت و موى سر برسد.
سؤال 198 : كسى كه ريش دراز دارد و در آن به اندازه كوچكى مانع رسيدن آب، مانند رنگ وجود دارد، حكم وضويش چيست؟
پاسخ : اگر ريش، بيش از حدّ معمول و متعارف باشد، چنانچه رنگ، در قسمت اضافى باشد، شستن آن قسمت لازم نيست و همچنين اگر رنگ، در حدّ معمول ريش واقع شود، ولى در ظاهرِ ريش نباشد و پوست صورت هم از لاى مو پيدا
(80)
نباشد، باز هم برطرف كردن رنگ و شستن آن قسمت لازم نيست؛ ولى اگر در حدّ معمول ودر ظاهرِ ريش باشد، بايد برطرف و آن قسمت شسته شود.
سؤال 199 : آيا جوهر خودكار، مانع از وضو محسوب مىشود و بايد برطرف شود؟
پاسخ : اگر جرم داشته باشد، بايد برطرف شود و مجرد رنگ بدون جرم، مانع نيست.
سؤال 200 : روغن بادام و انواع روغنهاى ديگر كه استعمال آنها مستحب است، آيا مانع وضو يا غسل نيستند؟
پاسخ : تشخيص اين كه چه چيز مانع است، با خود مكلّف است.
سؤال 201 : اگر كسى بخواهد وضو بگيرد و روى ناخن دستش مقدارى خمير باشد، آيا براى وضو مزاحمتى ايجاد مىكند يا خير؟
پاسخ : سؤال از موضوع است نه حكم شرعى. اگر خمير، مانع از رسيدن آب به بدن و جريان آن باشد، اشكال دارد، وگرنه اشكالى ندارد و تشخيص موضوع، با خود مكلّف است.
غصبى نبودن مكان و آب وضو
سؤال 202 : كسى كه چارهاى جز گرفتن وضو در مكان غصبى ندارد، مثل اين كه او را در جاى غصبى زندانى كردهاند، آيا در اين وضعيت بايد وضو بگيرد يا تيمّم كند؟
پاسخ : تيمّم و وضو براى اين شخص، مانند ساير حركات و سكنات اوست. پس اگر امر، به حدّ ضرورت نرسد، نمىتواند وضو بگيرد يا تيمّم كند و اگر به حدّ ضرورت برسد، بعيد نيست كه وضو و تيمّم او صحيح باشد.
سؤال 203 : اگر كسى با آبى كه از دولت اسلامى غصب كرده، وضو بگيرد، نمازش صحيح است يا باطل؟
پاسخ : اظهر اين است كه وضو و نمازش باطل است.
(81)
سؤال 204 : فردى مدتى در يك جا وضو گرفته و نماز خوانده است و بعدا متوجه شده كه آن جا غصبى بوده است، وضو و نمازهاى قبلى او صحيح است يا خير؟
پاسخ : در فرض سؤال، صحيح است.
سؤال 205 : منزل مسكونى ما در يك شهرك تازه تأسيس واقع شده است و ما به علت كمبود مالى، قادر به خريد امتياز آب نشدهايم. آيا خوردن، آشاميدن، وضو، غسل و... اشكال شرعى ندارند؟
پاسخ : لازم است به مقرّرات دولتى عمل شود.
سؤال 206 : ما در مجتمع 192 واحدى يكى از شهرها زندگى مىكنيم كه هزينه خدمات آن به صورت مشاع است، از قبيل آب مصرفى آپارتمانها، برق حياط، موتورخانه، راه پلهها، گازوئيل، نگهبان، نظافتچى و غيره. خواهشمند است نظر حضرت عالى را در مورد كسى كه در اين مجتمع زندگى مىكند و هزينه خدمات فوق را پرداخت نمىنمايد، از لحاظ وضو و غسل و نماز بيان فرماييد.
پاسخ : بايد آنهايى كه در اين گونه مجتمعها زندگى مىكنند، مطيع مقرّرات باشند، والاّ عملشان اشكال دارد.
ضرر نداشتن وضو
سؤال 207 : اگر وضو گرفتن به صورت معمولى و متعارف براى ما ضرر داشته باشد، ولى وضو گرفتن به صورت غير معمولى و با آبى بسيار كم براى ما بى ضرر باشد، در اين حالت آيا موظّف به انجام دادن وضو هستيم يا تيمّم؟
پاسخ : اگر وضو گرفتن با كمترين مقدارى كه براى شستن كافى است، ضرر نداشته باشد، وظيفه شما وضو گرفتن است و اگر آن اندازه هم ضرر دارد، موظّف به تيمّم هستيد.
سؤال 208 : شخصى معتقد است آب براى او ضرر دارد؛ ولى باز هم به جاى تيمّم
(82)
كردن وضو يا غسل به جا مىآورد و بعد از انجام دادن آن متوجه مىشود كه اشتباه مىكرده و آب ضررى براى او نداشته است. آيا وضو يا غسل مجدّد لازم است يا همان را كه انجام داده، كافى است؟
پاسخ : اگر توانسته باشد قصد قربت كند، صحيح است.
سؤال 209 : اگر كسى احتمال بسيار كمى بدهد كه آب برايش ضرر داشته باشد يا اصلاً اين احتمال را هم ندهد و وضو بگيرد و بعد از آن بفهمد كه آب، ضرر زيادى براى او داشته است، آيا وضويش درست است يا نه؟
پاسخ : اگر ضرر به اندازهاى زياد بوده كه در واقع، حرام و مبغوض شارع بوده، در اين صورت احتياطا باطل است، والاّ صحيح است.
وضوى جبيرهاى و وضوى بيماران
سؤال 210 : آيا تفاوتى بين وضوى جبيرهاى كسى كه با اختيار خودش بر بدنش جراحت وارد كرده، با كسى كه بدون اختيار بر او جراحت وارد شده، وجود دارد؟
پاسخ : ميان اين دو صورت، تفاوتى نيست.
سؤال 211 : كسى كه يك دستش شكسته و تمام دست او را از بالاى آرنج گچ گرفتهاند و فقط مقدارى از انگشتان او بيرون از گچ است، وظيفهاش وضوى جبيرهاى است يا تيمّم؟
پاسخ : وظيفهاش وضوى جبيرهاى است.
سؤال 212 : كسى كه دستش از مچ تا نوك انگشتان به جهت جراحت يا سوختگى به طور كامل پانسمان شده است، براى مسح نمودن يا تيمّم كردن چه بايد بكند؟
پاسخ : اگر وضوى جبيره گرفته، مسح را با همان رطوبت پانسمان كه از وضوى جبيره است، انجام دهد و اگر وظيفهاش تيمّم است، با همان دست پانسمان شده، اعمال تيمّم را انجام دهد.
(83)
سؤال 213 : بيمارى كه به دست او «آنژيوكت» (لولهاى پلاستيكى كه از يك طرف به شيلنگ سرم وصل مىشود و از طرف ديگر در داخل رگ قرار داده شده، به وسيله چسب به بدن چسبانده مىشود) بسته شده است، چگونه غسل و وضو و تيمّم را انجام دهد؟ با توجه به اين كه در اغلب موارد، داخل اين لوله پلاستيكى و در قسمت خارجى آن خون جمع مىشود، وجود خون، مشكلى براى نماز ايجاد مىكند يا نه؟
پاسخ : اگر برطرف كردن موانع وضو، غسل و تيمّم يا تطهير مواضع آنها سخت و حرجى است و يا ضرر دارد، غسل و وضو و تيمّم را به صورت جبيرهاى انجام دهد و به همان صورت نماز بخواند.
سؤال 214 : بيمارانى كه زخم باز (مثل زخمهاى شكمى) دارند و ترشحات مرتبا از زخمها خارج مىشود، در مورد طهارات ثلاث (وضو، غسل و تيمّم) و نماز چه تكليفى دارند؟
پاسخ : اگر ترشحات دائمى، همراه با نجاست باشد، چنانچه وظيفه غسل است، غسل جبيرهاى انجام دهد و اگر وظيفه وضو است و زخم در موضع وضو است، وضوى جبيرهاى انجام دهد و اگر اين هم ممكن نيست و يا به جهت ديگر، وظيفه تيمّم است، تيمّم كند، ولو اين كه به نحو جبيرهاى باشد؛ و سپس نماز بخواند.
سؤال 215 : كسى كه گمان مىكرده آب براى عضو مجروح او ضرر دارد و به همين جهت وضوى جبيرهاى گرفته است و بعدا متوجه شده كه آب ضررى براى آن عضو نداشته، آيا وضويش صحيح است؟
پاسخ : بنا بر احتياط بايد دوباره وضو بگيرد.
سؤال 216 : بيمارى كه مبتلا به خونريزى در زير پوست است و گاهى به علل گوناگون خون از زير پوست، بر روى پوست جارى مىشود، تكليف طهارت و نماز او در حال جارى شدن خون چيست؟
(84)
پاسخ : اگر قبل از خروج خون، وضو يا غسل يا تيمّم به جا آورده، خروج خون، آنها را باطل نمىكند؛ ولى براى خواندن نماز، اگر مجموع سطحى كه به واسطه خارج شدن خون، نجس شده، كمتر ازدرهم باشد، نماز خواندن با آن اشكال ندارد و اگر بيشتر باشد، چنانچه تطهير موضع نجس براى او مشقت نداشته باشد، بايد آن جا را تطهير كند و نماز بخواند، وگرنه تطهير آن لازم نيست و اگر بعد از خروج خون، بخواهد وضو يا غسل يا تيمّم را انجام دهد، چنانچه امكان دارد، بايد صبر كند تا خون قطع شود و بعد موضع نجس را تطهير كند و طهارت بگيرد، وگرنه بايد به دستورى كه در رساله گفته شده، غسل يا وضو يا تيمّم جبيرهاى نمايد.
سؤال 217 : وجود زخمى كه آب براى آن ضرر ندارد، ولى خون آن هم بند نمىآيد و در اعضاى وضو واقع شده و در صورت گرفتن وضو به طور معمول باعث نجاست اعضاى وضو مىشود، آيا باعث وجوب تيمّم مىشود يا راهى براى وضوى صحيح وجود دارد؟
پاسخ : مىتواند محلّ زخم را در آب كر فرو برد و يا زير شير آب بگيرد و دست بكشد تا خون تمام شود و بلافاصله با نيّت وضو، آب را بر آن محل جارى كند و بعد محل را خشك كند تا نجاست سرايت نكند و اگر اين طور هم ممكن نيست، وضوى جبيرهاى بگيرد.
سؤال 218 : مريضى است كه اگر ديگران به او كمك كنند و به حالت نشسته او را نگه دارند، در آن حالت خودش مىتواند وضو بگيرد، وگرنه قادر به گرفتن وضو نيست. وظيفه چنين مريضى وضو است يا تيمّم؟
پاسخ : بايد كمك بگيرد و در حال نشسته، خودش وضو را انجام دهد و اگر با كمك گرفتن هم نمىتواند وضو بگيرد، بايد نايب بگيرد تا او را وضو دهد، والاّ تيمّم كند.
(85)
سؤال 219 : براى بيماران قلبى كه در حال استراحت مطلق هستند (چه توان حركت دست را داشته يا نداشته باشند)، نحوه گرفتن وضو و خواندن نماز و رو به قبله بودن در نماز به چه صورت است؟
پاسخ : اگر توان وضو گرفتن (ولو با كمك ديگرى) را دارند، وضو بگيرند واگر توان وضو گرفتن (ولو به كمك ديگرى) را ندارند، تيمّم نمايند. نسبت به نماز، هر مقدار كه قادر هستند و خطر ندارد (ولو با ركوع و سجودِ اشارهاى)، نماز بخوانند و مراعات قبله چنانچه خطر نداشته باشد، لازم است و به طور كلّى اصلِ نماز ساقط نيست و هر كدام از شرايط و اجزاى آن، خطر داشته باشد، لازم نيست رعايت شود.
سؤال 220 : شخصى است كه به علت مشكل مفاصل كمر، نمىتواند مسح پاها را انجام دهد. البته با سختى و درد زياد، مىتواند بنشيند و با دست چپ، پاى راست و با دست راست، پاى چپ را مسح نمايد و در اين صورت هم ممكن است موالات به هم بخورد. تكليف اين فرد چيست؟
پاسخ : اين شخص معذور است و چنانچه مسح پا برايش ميسور نيست، نايب بگيرد كه دست معذور را بر پايش مسح دهد و اگر اين هم ميسّر نباشد، نايب با رطوبت دست معذور، مسح را انجام دهد. البته خود معذور بايد قصد مسح داشته باشد.
سؤال 221 : بيمارى كه يك يا هر دو دست خود را به دلايل پزشكى و يا عدم توانايى، نمىتواند حركت دهد و يا براى او مشكل است، وظيفه غسل و وضو و تيمّم را چگونه انجام دهد؟
پاسخ : بايد از ديگرى كمك بگيرد تا دست او را حركت دهد و اگر اين هم امكان ندارد، نايب با دست خود، او را وضو و غسل و تيمّم دهد.
(86)
وضوى مقطوع العضو
سؤال 222 : اشخاصى كه دست يا پاى خود را از دست دادهاند، براى نماز چگونه وضو بگيرند؟
پاسخ : هر كدام از اعضاى وضو كه باقى است، بايد شسته و يا مسح شود.
سؤال 223 : بيمارى كه قطع عضو شده، در چهار فرض زير، حكم غسل و وضوى او چيست؟
الف. قطع شدن هر دو دست و هر دو پا؛
ب. قطع شدن دو دست يا دو پا؛
ج. قطع شدن يك دست و يك پا؛
د. قطع شدن يك دست يا يك پا.
پاسخ : در تمام صورتهاى ذكر شده، به هنگام غسل كردن، باقى مانده اعضاى بدن را غسل دهد و موقع وضو گرفتن، باقى مانده اعضاى وضو را بشويد و مسح نمايد و افعال مذكور را در صورت عدم توانايى، به كمك ديگران انجام دهد.
سؤال 224 : زن يا مرد مسلمانى نه دست دارد و نه پا، يا دست و پاى او به كلّى فلج است و قادر به حركت نيست، يا يك دست و يك پا دارد. آيا بر چنين فردى وضو واجب است؟ و اگر واجب نيست، آيا مىتواند بدون وضو نماز بخواند؟
پاسخ : در اعضايى كه موجود است، وضو واجب است. مواضع شستن، شسته شود و بر مواضع مسح، مسح كشيده شود، اگر چه با كمك ديگران باشد.
سؤال 225 : فردى كه دو دست او از بالاى آرنج قطع شده است، مىتواند به اين صورت وضو بگيرد كه اول صورت خود را در آب فرو ببرد و به طور ارتماسى وضو دهد و بعد صورت خود را بر چيزى كه آماده كرده است، بمالد تا رطوبت صورت به آن منتقل شود و بعد با كشيدن سر و پا بر آن چيز، مسح را انجام دهد. آيا اين فرد بايد براى وضو
(87)
گرفتن نايب بگيرد يا به همين صورتى كه گفته شد، وضو را به جا آورد؟
پاسخ : صورتش را در آب فرو برد، به نحوى كه شستن از بالا به پايين تحقّق پيدا كند و براى مسحها نايب بگيرد.
چيزهايى كه وضو را باطل مىكند
سؤال 226 : اگر بعد از بول كردن، وضو بگيرد و سپس رطوبت مشكوكى از او خارج شود و شك كند كه بعد از بول، استبراء نموده است يا نه، حكم آن چيست؟
پاسخ : رطوبت مشكوك، محكوم به نجاست (بول) است و وضويش نيز باطل مىشود.
سؤال 227 : بدن شخصى نجس است و آبى دارد كه فقط براى آب كشيدن بدنش كافى است؛ ولى او به جاى آب كشيدن بدن، وضو مىگيرد و با بدن نجس نماز مىخواند، حكم وضو و نماز او چيست؟
پاسخ : بنا بر احتياط وضو و نماز چنين شخصى باطل است، مگر اين كه چيزهايى كه تيمّم بر آنها صحيح است، وجود نداشته باشد كه در آن وقت بايد با آن آب، وضو بگيرد و نماز را با بدن نجس بخواند.
سؤال 228 : آيا هوايى كه از بيرون بدن وارد مخرج غائط شده و دوباره خارج مىشود، مبطل وضو است؟
پاسخ : اگر صدق نكند كه از معده و يا از امعاى داخلى خارج شده، مبطل وضو نيست.
استحباب وضو و مستحبّات و مكروهات آن
سؤال 229 : آيا وضو گرفتن به خودى خود، عمل مستحبّى است و ثواب دارد يا اگر براى انجام دادن كارى وضو بگيريم، آن وقت مستحب مىشود و يا اين كه ثواب، اصلاً
(88)
مربوط به وضو نيست؛ بلكه مربوط به غايتى است كه برايش وضو مىگيريم؟
پاسخ : وضو خودش مستحب است و ثواب هم دارد.
سؤال 230 : وضوى تجديدى تا چند بار مستحب است؟
پاسخ : وضوى تجديدى تا چهار مرتبه، بلكه بالاتر و بيشتر هم مستحب است و اشكال ندارد، مگر به حدّى برسد كه لعب و بازى حساب شود.
سؤال 231 : آيا در وسعت وقت، وضو گرفتن به دو صورت ترتيبى و ارتماسى جايز است؟ كداميك افضل از ديگرى است؟
پاسخ : هر دو جايز است؛ ولى وضوى ترتيبى افضل است.
سؤال 232 : از طرفى گفته مىشود كه اسراف صحيح نيست و از طرف ديگر گفته شده كه مستحب است وضو را پر آب و شاداب بگيريم. جمع اين دو چگونه است؟
پاسخ : در اسراف و در اسباغ وضو، صدق عرفى ميزان است و ملازمهاى با يكديگر ندارند.
سؤال 233 : امروزه در بسيارى از خانهها توالت و حمام در يك مكان مشترك ساخته مىشود. آيا وضو گرفتن در آن كراهت دارد؟
پاسخ : در صورت امكان، بهتر است در جايى وضو بگيريد كه آب وضو در توالت ريخته نشود.
شك در وضو
سؤال 234 : مىدانيم كه شخص كثير الشك نبايد به شك خود اعتنا كند. آيا اين مطلب فقط مربوط به نماز است يا در غسل و تيمّم و وضو هم بايد رعايت شود؟
پاسخ : حكم عدم اعتناى كثير الشك به شك خود، اختصاص به نماز ندارد؛ بلكه در وضو و غسل و تيمّم هم جارى است.
(89)
سؤال 235 : اگر بعد از اتمام وضو شك كنيم كه بعضى از كارهاى وضو را صحيح انجام دادهايم يا نه، چه كنيم؟ اگر در بين وضو نسبت به كارهاى قبلى، اين شك پيش آمد، وظيفه ما چيست؟
پاسخ : اگر بعد از اتمام و فراغ از وضو شك كند، محكوم به صحّت است و اگر در اثناى وضو شك كند، بايد برگردد و جزء مشكوك و اجزاى بعد از آن را به جا آورد.
سؤال 236 : اگر هنگام مسح پا شك كنيم كه يكى از اعضاى وضو را شسته يا مسح سر را انجام دادهايم يا خير، چه بايد بكنيم؟
پاسخ : اگر در اثناى وضو، در شستن يا مسح كردن عضو قبلى شك كند، بايد به شكّش اعتنا نمايد، مگر اين كه كثير الشك باشد و اگر بعد از فراغ از وضو شك كند، به آن اعتنا نكند.
ديگر احكام وضو
سؤال 237 : آيا در وضو و تيمّم، خشك بودن اعضاى وضو و تيمّم، قبل از انجام دادن آنها و خشك بودن چيزى كه بر آن تيمّم مىكنند، شرط است؟
پاسخ : خشك بودن اعضاى وضو و تيمّم، قبل از انجام دادن آنها شرط صحّت آنها نيست و خشك بودن آن چيزى كه بر آن تيمّم مىكند، لازم نيست؛ ولى نبايد گِل باشد.
سؤال 238 : اگر در حوضى كه مقدار آب آن كمتر از كر است، وضو يا غسل ارتماسى به جا آوريم، آيا مىتوانيم با همان آب، وضو و غسلهاى بعدى را هم انجام دهيم يا نه؟
پاسخ : اگر اعضاى وضو يا غسل را كه در آب فرو مىبريد، پاك باشد، اشكال ندارد كه با همان آب مستعمل در وضو و غسل، دوباره وضو بگيريد يا غسل
(90)
كنيد.
سؤال 239 : آيا با آبى كه براى گرفتن وضو يا غسل استعمال شده يا آب قليلى كه براى برطرف كردن نجاست به كار رفته است، مىتوان دوباره وضو يا غسل به جا آورد يا نجاستى را برطرف نمود؟
پاسخ : استفاده از آبى كه براى گرفتن وضو و غسل استعمال شده، براى رفع حدث و خبث جايز است و آبى كه براى استنجاء استفاده شده، احتياطا نجاست را دفع نمىكند و بنا بر اقوى وضو و غسل با آن نمىتوان به جا آورد و آب قليلى كه براى رفع خبث (غير از استنجاء) استفاده شده باشد، نجس است.
سؤال 240 : تكليف شخصى كه به دلايلى انجام دادن غسل و وضو و تيمّم براى خودش يا نايبش غير مقدور و يا مشكل باشد، چيست؟
پاسخ : اگر تحصيل طهارت، حرجى باشد و يا مقدور نباشد، احتياطا با همان وضع، نماز را بخواند و بعد از آن هر وقت توانست، نماز را با طهارت اعاده نمايد.
سؤال 241 : اگر شك داريم مقدار آبى كه در دسترس ماست، براى غسل يا وضو كافى است يا خير، بايد تيمّم كنيم يا اقدام به غسل و وضو نماييم؟
پاسخ : بايد براى وضو يا غسل اقدام نماييد.
سؤال 242 : گاهى مختصرى از پوست اطراف ناخنها از جاى خود كنده مىشود و در جاى خود به طور متصل باقى مىماند. آيا وضو گرفتن در اين حالت اشكال ندارد؟
پاسخ : اشكال ندارد.
سؤال 243 : كسى كه وضو دارد و نمازش را هنوز نخوانده است و اگر وضويش را باطل كند، به جهت مانعى (مانند سرما و يا ترس از دزد و درنده) نمىتواند كفشهايش را درآورد و دوباره وضو بگيرد، آيا حق باطل كردن وضوى خود را قبل از خواندن نماز
(91)
دارد؟
پاسخ : احوط اين است كه اگر موجب عسر و حرج يا ضرر نباشد، وضو را باطل نكند.
سؤال 244 : به جهت تنگى وقت، بايد تيمّم كنيم؛ ولى اقدام به غسل و وضو مىكنيم و نماز مىخوانيم. غسل و وضو و نمازى كه اين طور برگزار شده است، صحيح است يا باطل؟
پاسخ : در فرض مذكور، به نظر اين جانب وضو و يا غسل و نماز چنين شخصى باطل است.
سؤال 245 : اگر لازمه وضو گرفتن يا غسل كردن، انجام دادن كار حرامى باشد، كدام يك مقدّم است (وضو و غسل را به جا آوردن يا ترك كار حرام و انجام دادن تيمّم به جاى وضو و غسل)؟
پاسخ : در فرض مذكور، بايد تيمّم بكند؛ ولى اگر با تأخير انداختن زمان غسل و وضو و يا تغيير مكان غسل و وضو و امثال آن، امكان تحقّق غسل و وضو بدون آن كار حرام باشد، آن وقت، غسل و وضو مقدّم است.
سؤال 246 : آيا وضو گرفتن مرد، در مكانى كه زن نامحرم دست و بازوى او را مىبيند و وضو گرفتن زن، در جايى كه مرد نامحرم اعضاى وضوى او را مىبيند، وضو را باطل مىكند؟
پاسخ : وضو را باطل نمىكند؛ ولى لازم است كه زمينه معصيت كردن ديگران را فراهم نكنند.
سؤال 247 : آبى كه در اختيار مكلّف قرار دارد، فقط براى وضو يا براى شستن بخشى از نجاست بدن يا لباس كافى است. در اين جا وضو مقدّم است يا رفع نجاست؟
پاسخ : تخيير، بعيد نيست، اگر چه بهتر اين است كه آن آب را براى رفع
(92)
نجاست مصرف كند.
