موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
▲اسرار حج
بدون شك ثوابهاى عظيم و فوق العاده اى كه براى حج در اخبار بالا و ساير روايات آمده، و همچنين كيفرهاى سختى كه براى ترك آن در قرآن مجيد و روايات اسلامى ذكر شده، همه به خاطر اسرار و فلسفه هاى مهمّى است كه اين عبادت بزرگ اسلامى دارد.
قرآن مجيد در يك جمله كوتاه و بسيار پرمعنى درباره حج مى فرمايد: «لِيَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ; (مردم را دعوت به حج كن) تا شاهد منافع گوناگون خويش باشند!»(1)
اين منافع، فراوان است كه در روايات معصومين(عليهم السلام) به آن اشاره شده، از جمله:
1- تربيت نفوس و تهذيب اخلاق و تقويت پايه هاى تقوى و خلوص است، تعبيرى كه در احاديث بالا آمده بود كه حجّ مقبول سبب مى شود انسان از تمام گناهانش خارج شود و همانند روزى كه از مادر متولّد شده گردد، دليل روشنى براى تأثير حج بر پاكى دل و صفاى روح و زدودن آثار گناهان يك عمر است، البتّه اين فايده بزرگ اخلاقى هنگامى به دست مى آيد كه زائران بيت اللّه الحرام به اسرار اعمال و مناسكى كه انجام مى دهند دقيقاً توجّه داشته باشند، تا هر قدمى كه بر مى دارند قدمى به سوى خدا و معبود و محبوب حقيقى باشد، و اين عبادت بزرگ و پرمحتوى براى آنان به منزله «تولّد دوباره» گردد.
كسانى كه با توجّه به اسرار اين عبادت و با نهايت خلوص نيّت، اين عبادت بزرگ روحانى را انجام مى دهند آثار عميق آن را در درون جان خود تا پايان عمر احساس مى كنند، و هر زمان به ياد خاطره هاى اين سفر روحانى و صحنه هاى مملوّ از روحانيّت و صفا و اخلاص بيفتند روح تازه اى در آنها دميده مى شود (اين اثر تربيتى و اخلاقى حج است.)
2- «آثار سياسى» كه در كنار آثار تربيتى حج قرار دارد بسيار مهم است; چراكه حج - اگر همان گونه كه اسلام دستور داده و ابراهيم بت شكن، جهانيان را به آن فراخوانده انجام شود - سبب عزّت مسلمين و تحكيم پايه هاى دين، و وحدت كلمه، و مايه قدرت و شوكت در برابر دشمنان و برائت از مشركين جهان خواهد شد، و اين كنگره عظيم الهى كه هر سال در كنار خانه خدا تشكيل مى شود بهترين فرصت را به مسلمانان براى بازسازى نيروهاى خويش، و تقويت پايه هاى اُخوّت و برادرى، و خنثى كردن توطئه ها و نقشه هاى دشمنان اسلام در طول يك سال مى دهد.
ولى متأسّفانه همانگونه كه گروهى از مسلمين به عمق فلسفه اخلاقى حج نمى رسند، از فلسفه سياسى آن نيز بى خبرند، تنها به ظواهرى قناعت مى كنند و از روح اين عبادت بزرگ غافلند و به گفته يكى از سياستمداران بيگانه: «واى به حال مسلمانان اگر معنى حج را نفهمند، و واى به حال دشمنان اسلام اگر مسلمين معنى حج را بفهمند!»
3- «آثار علمى و فرهنگى» يكى ديگر از آثار مهمّ حج كه در روايات معصومين(عليهم السلام) به آن اشاره شده، آثار فرهنگى آن است، چراكه آثار رسول اللّه(صلى الله عليه وآله) و ائمّه معصومين(عليهم السلام) در جاى جاى مكّه و مدينه و مواقف حج به چشم مى خورد، و حضور دانشمندان بزرگ اسلامى از تمام كشورها، اعمّ از علماى بزرگ دينى، و اساتيد فنون ديگر و گويندگان و نويسندگان كه همه سال در حج شركت دارند فرصت خوبى به همه مسلمين جهان براى مبادله اطّلاعات و دانستنيها در تمام زمينه هاى دينى و علمى مى دهد، و از همه گذشته آگاهى خوبى از وضع همه مسلمين جهان در آن محيط پيدا مى شود كه اگر براى اين كار نيز برنامه ريزى شود آثار عظيم آن در جهان اسلام همه ساله ظاهر مى گردد.
4- در روايات اسلامى «فلسفه اقتصادى» نيز يكى از اسرار و اهداف حج شمرده شده است، ممكن است كسانى تصوّر كنند كه حج با مسائل اقتصادى چه كار دارد؟ ولى وقتى توجّه مى كنيم كه مهمترين مشكل مسلمين امروز همان وابستگى اقتصادى آنها به دشمنان اسلام است و در كنار مراسم حج مى توان كنگره ها و سمينارهاى عظيمى از اقتصاددانان جهان اسلام به وجود آورد، و مسلمين را از اين نظر از زير سلطه اجانب رهائى بخشيد، اهمّيّت اين موضوع روشن مى شود.(2)
خلاصه اين كه حج، اسرار مهمّى دارد كه شايسته است در كتابهاى جداگانه تدوين و به همه مسلمين، مخصوصاً جوانان مسلمان، تعليم داده شود.
1- سوره حج، آيه 28.
2- اين چهار فلسفه در حديثى از امام علىّ بن موسى الرّضا(عليه السلام) نقل شده است (وسائل الشّيعه، جلد 8، صفحه 7، حديث شماره 15.)
