موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
زكات شتر و گاو و گوسفند
مسأله 1916- زكات شتر و گاو و گوسفند غير از شرطهايى كه گفته شد، دو شرط ديگر دارد:
اوّل: آن كه حيوان بيكار باشد، و همين مقدارى كه به اين حيوان بيكار مى‌گويند كفايت مى‌كند و لازم نيست گفته شود كه حيوان در تمام سال بيكار است. بنابراين اگر حيوانى مقدارى از سال را كار كرده باشد ولى عرفاً مى‌گويند كه اين حيوان بيكار است، زكات آن واجب است.
دوم: آن كه از علف بيابان بچرد و اگر از علف چيده‌شده بخورد يا از زراعتى كه ملك مالك يا ملك كس ديگر است بچرد زكات ندارد، در اين شرط هم بايد عرفاً به اين حيوان بگويند كه از علف بيابان مى‌چرد و لازم نيست بتوان اين عبارت را درباره حيوان بكار برد كه «در تمام سال از علف بيابان مى‌چرد»، بنابراين اگر در مقدارى از سال از علف چيده‌شده يا از زراعتى بچرد ولى عرفاً مى‌گويند كه از علف بيابان مى‌چرد، زكات آن واجب مى‌گردد، همچون حيوانى كه تنها در فصل زمستان چنانچه متعارف است از علف چيده‌شده استفاده مى‌كند.
مسأله 1917- اگر انسان براى شتر و گاو و گوسفند خود چراگاهى را كه كسى نكاشته بخرد، يا اجاره كند، يا براى چراندن در آن باج دهد، بايد زكات آنها را بدهد.
نصاب شتر
مسأله 1918- شتر دوازده نصاب دارد:
اوّل: پنج شتر؛ و زكات آن يك گوسفند است و تا شمارۀ شتر به اين مقدار نرسد زكات ندارد
دوم: ده شتر؛ و زكات آن دو گوسفند است.
سوم: پانزده شتر؛ و زكات آن سه گوسفند است.
چهارم: بيست شتر؛ و زكات آن چهار گوسفند است.
پنجم: بيست و پنج شتر؛ و زكات آن پنج گوسفند است.
ششم: بيست و شش شتر؛ و زكات آن يك شتر است كه داخل سال دوم شده باشد.
هفتم: سى و شش شتر؛ و زكات آن يك شتر است كه داخل سال سوّم شده باشد.
هشتم: چهل و شش شتر؛ و زكات آن يك شتر است كه داخل سال چهارم شده باشد.
نهم: شصت و يك شتر؛ و زكات آن يك شتر است كه داخل سال پنجم شده باشد.
دهم: هفتاد و شش شتر؛ و زكات آن دو شتر است كه داخل سال سوم شده باشد.
يازدهم: نود و يك شتر؛ و زكات آن دو شتر است كه داخل سال چهارم شده باشد.
دوازدهم: صد و بيست و يك شتر و بالاتر از آن است كه بايد چهل تا چهل تا حساب كند و براى هر چهل تا يك شترى بدهد كه داخل سال سوم شده باشد، يا پنجاه تا پنجاه تا حساب كند و براى هر پنجاه تا يك شترى بدهد كه داخل سال چهارم شده باشد و يا با چهل و پنجاه حساب كند، ولى در هر صورت بايد طورى حساب كند كه چيزى باقى نماند يا اگر چيزى باقى مى‌ماند به ده نرسد، مثلًا اگر صد و چهل شتر دارد، بايد براى صد تا، دو شترى كه داخل سال چهارم شده و براى چهل تا، يك شترى كه داخل سال سوم شده بدهد.
شترى كه در زكات داده مى‌شود بايد ماده باشد و لازم نيست از همان شترها بدهد بلكه اگر شتر ديگرى بدهد يا مطابق قيمت شتر پول بدهد كافى است.
مسأله 1919- زكات مابين دو نصاب، واجب نيست، پس اگر شمارۀ شترهايى كه دارد از نصاب اوّل كه پنج است بگذرد، تا به نصاب دوم كه ده تا است نرسيده، فقط بايد زكات پنج‌تاى آن را بدهد و همچنين است در نصابهاى بعد.
نصاب گاو
مسأله 1920- گاو دو نصاب دارد:
نصاب اوّل: سى تا است كه وقتى شماره گاو به سى رسيد، اگر شرايطى را كه گفته شد داشته باشد بايد يك گوساله‌اى كه داخل سال دوّم شده، از بابت زكات بدهد.
نصاب دوم: چهل است و زكات آن يك گوسالۀ ماده‌اى است كه داخل سال سوم شده باشد. و زكات مابين سى و چهل واجب نيست، مثلًا كسى كه سى و نه گاو دارد، فقط بايد زكات سى تاى آنها را بدهد، و نيز اگر از چهل گاو زيادتر داشته باشد تا به شصت نرسيده، فقط بايد زكات چهل تاى آن را بدهد، و بعد از آن كه به شصت رسيد، چون دو برابر نصاب اوّل را دارد، بايد دو گوساله‌اى كه داخل سال دوم شده بدهد و همچنين هرچه بالا رود، بايد يا سى تا سى تا حساب كند، يا چهل تا چهل تا، يا با سى و چهل حساب نمايد و زكات آن را به دستورى كه گفته شد بدهد، ولى بايد طورى حساب كند كه چيزى باقى نماند، يا اگر چيزى باقى مى‌ماند به ده نرسد، مثلًا اگر هفتاد گاو دارد، بايد به حساب سى و چهل حساب كند و براى سى تاى آن زكات سى تا و براى چهل تاى آن زكات چهل تا را بدهد، چون اگر همه را به حساب سى تا حساب كند، ده گاو زكات نداده مى‌ماند.
نصاب گوسفند
مسأله 1921- گوسفند پنج نصاب دارد:
اوّل: چهل تا است و زكات آن يك گوسفند است و تا گوسفند به چهل نرسد زكات ندارد.
دوم: صد و بيست و يك است و زكات آن دو گوسفند است.
سوم: دويست و يك است و زكات آن سه گوسفند است.
چهارم: سيصد و يك است و زكات آن چهار گوسفند است.
پنجم: چهارصد و بالاتر از آن است كه بايد آنها را صد تا صد تا حساب كند و براى هر صدتاى آنها يك گوسفند بدهد و لازم نيست زكات را از خود گوسفندها بدهد، بلكه اگر گوسفند ديگرى بدهد، يا مطابق قيمت گوسفند پول بدهد كافى است، و پرداخت اجناس ديگر (به جز پول) از بابت قيمت كفايت نمى‌كند.
مسأله 1922- زكات مابين دو نصاب واجب نيست، پس اگر شمارۀ گوسفندهاى كسى از نصاب اوّل كه چهل است بيشتر باشد، تا به نصاب دوم كه صد و بيست و يك است نرسيده، فقط بايد زكات چهل تاى آن را بدهد و زيادى آن زكات ندارد و همچنين است در نصابهاى بعد.
مسأله 1923- زكات شتر و گاو و گوسفندى كه به مقدار نصاب برسد واجب است، چه همۀ آنها نر باشند يا ماده، يا بعضى نر باشند و بعضى ماده.
مسأله 1924- در زكات، گاو و گاوميش يك جنس حساب مى‌شود، و شتر عربى و غير عربى يك جنس است و همچنين است بز و ميش.
مسأله 1925- اگر گوسفند براى زكات بدهد، بنابر احتياط بايد اقلًا داخل سال دوم شده باشد، و اگر بز بدهد احتياطاً بايد داخل سال سوم شده باشد.
مسأله 1926- گوسفندى را كه بابت زكات مى‌دهد، اگر قيمتش از گوسفندهاى ديگر او كمتر باشد اشكال ندارد ولى بهتر است گوسفندى را كه قيمت آن از تمام گوسفندهايش بيشتر است بدهد و همچنين است در گاو و شتر.
مسأله 1927- اگر چند نفر با هم شريك باشند، هركدام از آنان كه سهمش به نصاب اوّل رسيده، بايد زكات بدهد و بر كسى كه سهم او كمتر از نصاب اوّل است زكات واجب نيست.
مسأله 1928- اگر يك نفر در چند جا گاو يا شتر يا گوسفند داشته باشد و روى هم به اندازۀ نصاب باشند، بايد زكات آنها را بدهد.
مسأله 1929- اگر گاو و گوسفند و شترى كه دارد مريض و معيوب هم باشند، بايد زكات آنها را بدهد.
مسأله 1930- اگر گاو و گوسفند و شترى كه دارد همه سالم و بى‌عيب و جوان باشند، نمى‌تواند زكات آنها را مريض يا معيوب يا پير بدهد، بلكه اگر بعضى از آنها سالم و بعضى مريض و دسته‌اى معيوب و دستۀ ديگر بى‌عيب و مقدارى پير و مقدارى جوان باشند، احتياط آن است كه براى زكات آنها سالم و بى‌عيب و جوان بدهد، بلكه بنابر احتياط در صورتى كه همه مريض يا معيوب يا پير هم باشند، براى زكات آنها سالم و بى‌عيب و جوان بدهد. مسأله 1931- اگر پيش از تمام شدن ماه يازدهم، گاو و گوسفند و شترى را كه دارد با چيز ديگر عوض كند، يا نصابى را كه دارد با مقدار نصاب از همان جنس عوض نمايد، مثلًا چهل گوسفند بدهد و چهل گوسفند ديگر بگيرد، زكات بر او واجب نيست.
مسأله 1932- كسى كه بايد زكات گاو و گوسفند و شتر را بدهد، اگر زكات آنها را از مال ديگرش بدهد، تا وقتى شمارۀ آنها از نصاب كم نشده همه‌ساله بايد زكات را بدهد و اگر از خود آنها بدهد و از نصاب اوّل كمتر شوند، زكات بر او واجب نيست، مثلًا كسى كه چهل گوسفند دارد اگر از مال ديگرش زكات آنها را بدهد، تا وقتى كه گوسفندهاى او از چهل كم نشده همه‌ساله بايد يك گوسفند بدهد، و اگر از خود آنها بدهد، تا وقتى به چهل نرسيده زكات بر او واجب نيست.
